La Mina trikuharria
La Mina Arabako Leziñana, Molinilla eta Salcedo herrien artean kokaturik dagoen trikuharria da.[1]
| La Mina trikuharria | |
|---|---|
| Kokapena | |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Probintzia |  Araba |
| Herria | Molinilla |
| Koordenatuak | 42°44′55″N 2°58′29″W / 42.74847471°N 2.97477325°W |
 | |
| Ondarea | |
Kokapena aldatu
Mendi-mazela batean dago, eta leku hori ez da oso ohikoa, monumentu horiek haranen hondoetan egoten baitira.[2] Salcedoko La Lastra trikuharritik 800 metro hego-mendebaldera,[1] eta haien artean ez dago harreman bisualik.[3] La Mina eta La Lastra megalitoek ipar-hego perfektua osatzen dute, hau da, 0º-180º lerrokadura.[4] Garai megalitikoetan orientazioei garrantzi handia eman zitzaielako. Trikuharritik hego-ekialdera ikusten den paisaiak Salcedo herriraino jaisten den ibarbide osoa kontrolatzen du.[5]
Mendebaldean, tumulua inguratuz, gatz-bidea deritzon gurdibide bat igarotzen da, Salcedotik gora Arreoko aintzirara doana. Ekialderantz 200 metrora erreka bat igarotzen da, eta haren urak Ebrora isurtzen dira.[6]
Deskribapena aldatu
Ohiz kanpoko oinplanta du, definigaitza. Ondorioz, batzuek bi ganbera daudela diote, beste batzuek ganbera bat eta ganberaurrekoa bereizten dituzte, eta badago azken espazio hori korridoretzat jotzen duenik ere. Edonola ere, hareharrizko lauzek bi gune markatzen dituzte: gune nagusia edo ganbera (handiagoa), zazpi lauzaz osatua (bost oraindik zutik daude eta beste batzuk barrualdean erorita daude) eta oinplano poligonaleko barne-espazio bat (2,85 m x 3,40, eta 2,40 m garai) mugatzen dutenak. Aurrekoari hegoaldetik atxikia beste esparru bat dago, zazpi lauzak eratua. Bigarren esparru hori txikiagoa da eta 1,05 metroko garaiera du. Zati batean tumulutik hartutako harriz estalita dago.[7]
Tumuluak oinplano obalatua du, eta argiro nabarmentzen da paisaian. Bi metroko altuera du, eta ardatzik luzeena (E-W) 23 metro da. Tumulua arian-arian zabalduz doa ertzetan, zeren inguruko soroak goldatzearen ondorioz gero eta lur gehiago biltzen baitu. Zereal-alorrez inguraturik dago eta, horrenbestez, nekazaritza-lanek nabarmen markatzen dute monumentua, tumuluaren muga ia bertikala uzteraino.[7]
Arkeologia-lanak aldatu
La Mina izena trikuharria kokatuta dagoen lekukoa da, eta Jose Migel Barandiaran eta Domingo Fernández Medrano arkeologoek erabili zuten izena izan zen.[1] Baina Molinillan La Horca izenez ezagutzen da, herriaren ustearen arabera gaizkileak han urkatzen zituztelako.
Amancio Landaburuk aurkitu zuen 1927an. 1942ko martxoaren 30ean, Fernández Medranok aurkikuntza berretsi zuen eta XX. mendearen hasieran babesleku gisa erabiltzean nahastuta zegoela ikusi zuen. L. Arbaiza eta L. Vallejorekin batera indusketa jarraitua egin zuten 1943ko abuztuan hiru ikertzaileek, gehi Juan Manuel Urkixo Landetxo Lorianako markesak. 1951ko irailean ekin zion Fernández Medranok egile berak J. M. de Barandiaranekin batera 1956ko apirilaren 11n egindako jasotze topografikoarekin eta argazkiekin osatutako azken esku-hartzeari. Jesus Elosegik bere Catálogo dolménico del País Vasco lanean sartu zuen 1928 zenbakiarekin. Gerora, hainbat ikertzailek trikuharri hori aipatu dute beren lanetan, hala nola J. M. Apellanizek, A. Cavak, T. Andresek eta J. J. Vivancok. Aldian behin, Arabako Arkeologia Museoak monumentua eta haren ingurunea garbitzen ditu, arkeologia-ondarea mantentzeko programaren barruan.[5][8][4]
Aurkikuntzak aldatu
La Mina trikuharriaren multzo litikoaren barruan ohikoa den elementu bat gezi-puntak dira. Kontu batzuk aurkitu dituzte apaingarri pertsonaletarako. Bertan, joera tronkokoniko leundua zuen ale bat ere aurkitu zuten, barrutik eta kanpotik, bai eta suido baten hortz-zintzilikario bat ere, leundua eta sustraian zulatua. Baita eskarata zorrotz bat eta sekzio lauko espatula zati bat ere. Metalez brontzezko txanpon bat eta burdinazko zati bat zeuden.[5]
Trikuharriaren barruan, kobrezko edo brontzezko metalezko puntzoi mutur bat eta kobrezko edo brontzezko xafla zati bat aurkitu zituzten. Zeramikazko 140 zati aurkitu zituzten, oso kasu gutxitan pieza berari lotu ahal izan zaizkionak. Horrela, kanpai formako etapa eta aztarnategiaren ondorengo berrerabilpena, Brontzezko Aroan, nazioarteko kanpaniformearen presentziak eta Brontzearen profilak eta dekorazioak dituzten zeramika zatiek erakusten dute.[5]
Monumentu kalifikatua aldatu
2011ko uztailaren 26ko, 183/2011 dekretuan, Arabako Lurralde Historikoko behe-lurretako trikuharriak monumentu-multzo kategoriako kultura-ondasun gisa sailkatu ziren[9].
Arabako Lurralde Historikoko behe-lurretako trikuharrien monumentu-multzoa hemen daude: Arabako Lautadan, Arabako Errioxan gehienbat, Lantaronen eta Kuartangon. Egitura, kronologia eta material aldetik Iberiar Penintsulako mesetako antzeko beste batzuekin izan dezake loturarik. Monumentu-multzoan sartzen diren trikuharriak hauek dira: Sorginaren Txabola eta El Encinal (Elvillar); Lazaya, San Martin, Alto de la Huesera eta Los Llanos (Guardia); El Sotillo (Leza/Guardia); La Mina eta La Lastra (Lantaron); Sorginetxe (Agurain); Aizkomendi (Donemiliaga); San Sebastian Hegoa, San Sebastian Iparra, Gurpide Hegoa eta Gurpide Iparra (Kuartango) eta El Montecillo (Villabuena Araba).
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b c J. M. de BARANDIARAN y D. F. MEDRANO. Excavaciones en Álava. .
- ↑ Dolmen de la Mina. Ondarea. Sistema de información del Patrimonio Cultural Vasco. .
- ↑ Revisión del dolmen de La Mina (Molinilla, Álava). Aspectos arquitectónicos y nuevos datos materiales. .
- ↑ a b © Luis Millán San Emeterio, c/J. .
- ↑ a b c d Revisión del dolmen de La Mina (Molinilla, Álava). Aspectos arquitectónicos y nuevos datos materiales. .
- ↑ Gasteizko Udala. Excavaciones en Araba. BARANDIARAN y MEDRANO.. .
- ↑ a b Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistema
- ↑ [https://addi.ehu.es/bitstream/handle/10810/17425/La%20industria%20l%C3%ADtica%20en%20los%20d%C3%B3lmenes.pdf?sequence=1 Veleia. LA INDUSTRIA LÍTICA EN LOS DÓLMENES DEL PAÍS VASCO MERIDIONAL. ], 75 or..
- ↑ Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkaria, 152 zk. 2011-08-11
Kanpo estekak aldatu
- LA MINA trikuharria. Euskal Herria.
Datuak: Q122229877
