Joan Batista Gamiz
Joan Batista Gamiz Ruiz de Oteo (Sabando, Araba, 1696ko apirilaren 8a – Bolonia, Italia, 1773ko apirilaren 28a) euskal idazlea izan zen. Arabako Mendialdean jaioa, eskualde horretako euskararen lekuko izateak garrantzitsu bihurtzen du euskal literaturan.
| Joan Batista Gamiz | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Sabando, 1696ko apirilaren 8a |
| Herrialdea |  Araba, Euskal Herria |
| Heriotza | Bolonia, 1773ko apirilaren 28a (77 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | euskara |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea |
 | |
Izenaren aldaerak
aldatuSabandoarra bizi izan zen garaia dela kausa, dokumentazioan bere izen-deituren aldaera anitz topa ditzakegu. Adibideak:
Bizitza
aldatuSabandon jaio zen. Pobrea izan zen gazte denboran eta zenbait hiritan bizi izan zen: Coruña, Valladolid eta beste.[1] Jesusen Konpainiako legoa, Iruñean Sebastian Mendibururekin lan egin zuen besteak beste; hiriburuan urte luzeak eman zituen kongregazioak bertan zuen La Anunciada ikastetxean, non ardura ekonomikoak zituen.
Karlos III.a Espainiakoak 1767an jesulagun guztien kanporaketa agindu zuenean, Italiara joan behar izan zuen; lehenago hasi zitzaizkion arazoak, eta kartzelatik alde egin zuen. Italian geratu zen hil arte.
Mendiburu bezala, Bolonia inguruan hil zen.
Lanak
aldatu
Idazle elebiduna izan zen. Bere idazlanen jatorrizko bertsioak Loiolako artxibategian gordetzen dira.
Bere eskuizkribu ugariak (12.000 bat bertso) Ofrecimientos varios de poesía izenburuarekin bildu zituen.[6] Gehienak olerki laburrak dira, eta gai aldetik askotarikoak. Espainieraz hainbat olerki idatzi zuen. Euskaraz, sei gorde dira (guztira 238 bertso), 1760tik aurrera idatziak:
Erdarazkoak batez ere 1736 eta 1748ren artean idatzi zituen; haietako batzuk A una presumida, Descripción de Puente la Reyna, Al rey Enrique VIII de Inglaterra, A cierta doncella fea dira. Gutun asko idatzi zituela jakina da, baina ezin izan dira topatu.
Olerki-zatia
aldatuDabiltzentxoak (Dabilcenchoac, jatorriko bertsioan) olerkiaren hasiera:
| « | Erderaz eztuzu nay ene viotza euzqueraz copla eguiten eztut nic lotza ycuzco deugu albadaygu eguin zerbait nola beardegu |
» |
Bere oroimenez
aldatu1970ean Gasteizen helduentzako euskararen irakaskuntzan jardun zuen irakasle-talde baten izena Joan Bautista Gamiz izan zen.[7]
Sabando jaioterrian Euskaltzaindiak oroitarria ipini zuen 1973ko apirilaren 29an Gamizen heriotzaren 200 urteurrena gogoratzeko. Bi egun lehenago omenaldi akademikoa egin zioten Gasteizen[8].
Arraia-Maeztun zenbait urtetan egon zen ikastola proiektuak Juan Bautista Gamiz izena izan zuen.[9] Gasteizen bere izena daraman kale bat dago Adurtza auzoan.
Bibliografia
aldatu- Jon Goikoetxea Maiza: Joan Bautista Gamiz Ruiz de Oteo. Poeta Bilingüe Alavés del Siglo XVIII, Arabako Foru Aldundia eta Euskaltzaindia, Gasteiz, 1984.
- Olerkiak, Jon Goikoetxea Maizaren edizioa Arabako euskararen lekukoak. Ikerketak eta testuak artikulu-bilduman, Eusko Legebiltzarra, Gasteiz, 1998. ISBN 84-87122-73-6.
- Arantza Beitia Bengoa eta beste: Euskararen historia Araban, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Saila, Gasteiz, 1997ko maiatza; ikus 72-73.or.
- Estibalitz Breñas eta Jabi Otsoa de Alda: Arabako euskal hotsak, Geu Gasteiz, Gasteiz, 2002.
- Henrike Knörr: Gamiz-en hizkeraz zertxobait, Euskaltzaindia, Euskera aldizkariko 19. zkia., 1974.
Erreferentziak
aldatu- ↑ a b Estibalitz Breñas eta Jabi Otsoa de Alda: Arabako euskal hotsak, Geu Gasteiz, Gasteiz, 2002. Ikus 132-133. or.
- ↑ Erreferentzia ugari, tartean berari dedikatutako Gasteizko kalea edo bere izena erabili zuen irakasle taldea.
- ↑ Arabako ekialdea eta Sakanako continuumaren azterketa diakronikoa artikulua, Jose Luis Erdozia Mauleon.
- ↑ Henrike Knörr: Gamiz-en hizkeraz zertxobait, Euskaltzaindia, 1974.
- ↑ Koldo Zuazo (1997): «Euskara araban», Uztaro, 21. zenbakia, 79-95. orrialdeak.
- ↑ Álava en sus manos bilduma: Literatura y Literatos kapitulua, Julio-César Montoyo, Vital Kutxa, Gasteiz, 1983.
- ↑ «Vitoria-Gasteiz (las lenguas)», Auñamendi Eusko Entziklopedia.
- ↑ Estelas discoideas de homenaje en Alava, Vicente Arrizabalaga Loizaga, Antso Jakituna Fundazioa; ikus 13-15 or.
- ↑ «Arraia-Maeztu», Auñamendi Eusko Entziklopedia.
Kanpo loturak
aldatu- «Joan Batista Gamiz», Literaturaren Zubitegia.
- «Gamiz, Juan Bautista», Euskal Literaturaren Hiztegia.
- Joseba Aurkenerena: Joan Batista Gamiz, XVIII. mendeko olerkari arabarra. [1]
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Joan Batista Gamiz  |
Datuak: Q12260413
Multimedia: Joan Batista Gamiz / Q12260413
