Iñaki Zubeldia

euskal idazlea

Iñaki Zubeldia Otegi (Ikaztegieta, Gipuzkoa, 1945eko apirilaren 18a - ) euskal idazlea da.

Iñaki Zubeldia
Iñaki Zubeldia (Galtzaundi Euskara Taldea).jpg
Bizitza
Jaiotza Ikaztegieta, 1945eko apirilaren 18a (75 urte)
Herrialdea  Gipuzkoa, Euskal Herria
Hezkuntza
Hizkuntzak gaztelania
euskara
Jarduerak
Jarduerak idazlea
Jasotako sariak
Literaturaren Zubitegiko fitxa 502

BizitzaAldatu

Arantzazuko Seminarioan egin zituen bere ikasketak, Teologia bukatu arte[1]. Arantzazun ikasle izan zeneko pasadizo berezi bat gogoratzen du: 1966an, bera eta Jesus Manuel Maroto Arrikruzko koban sartu ziren, beste hainbat alditan bezala, leizearen bukaeraraino joateko asmotan. Toki zoragarriak ikusi eta pasabide estuak zeharkatu eta leizearen lekurik sakonenean piztia handi baten hezurdura aurkitu zuten bazter ezkutu batean: leizeetako lehoi baten hezurdura osoa zen, Iberiar Penintsulan aurkitutako lehenengoa eta bakarra eta Europan hirugarrena. Baina ondoren ez zuten asmatu leize-zulotik irteten. Barru-barruan geratu ziren ez aurrera ez atzera. Arantzazuko fraideek eta seminarioko haien ikaskideek atera behar izan zituzten, hamabi ordu estu eta larri pasatu ondoren. Leize barruan haluzinazio akustikoak, izu-ikara eta beldurra pasatu zituzten, uste baitzuten luizi edo harri erorketaren bat egon zela galeriaren batean. Geroztik sarritan sartu izan da Arrikruzko leizean eta zulo estu bat irekitzea lortu zuten lehoia zegoen gelatik hurbil. Jesus Altunarekin parte hartu zuen felino handiaren hezurrak ateratzen[2].

Seminarioa utzi ondoren, Irakasle ikasketetako diplomatura eta Filosofia eta Letretako lizentziatura lortu zituen Euskal Herriko Unibertsitatean, Hizkuntzaren Pedagogian espezializatuz. Hamar urtez irakasle izan zen ikastola munduan. Ikastoletako Irakasleen Elkartearen sortze-lanetan buru-belarri aritu zen eta hainbat urtetan ikastaroak eta pedagogia jardunaldiak antolatzen parte hartu zuen. Halaber, Hizkuntzaren irakaskuntzaz hainbat ikastaro eman zituen[3].

1983. urteaz geroztik euskarazko testuliburuen sorkuntzan eta edizioan lan egin zuen, Hizkuntza arloan bereziki, eta Irakurketa-Idazketa eta Ingurune arloan ere bai inoiz. Bere ekimenez eta ikastoletako hainbat irakasleren laguntzarekin, batez ere Urretxuko ikastolako irakasleenarekin, sortu ziren Zipristin, Hizkuntza, Sirimiri Euskara lantzeko metodoak eta Kuxkux Ingurunea lantzeko metodoa[3].

Baina egile hau ez da liburu didaktikoen sorkuntzan bakarrik geratu, haur eta gazteentzako ipuin eta narrazio literario ugariren egile ere bai baita. 1976an ospe handiko Irun Hiria Saria irabazi zuen Unai agintaria obrarekin, gerora Euskaldun bat Marten izenburuarekin argitaratu zena[3].

Haur eta Gazte Literaturan abentura eta umorea duten kontakizunak dira nagusi Zubeldiaren obran[2]. Baina abentura eta umoreaz gain Zubeldiaren lanetan gai serioak ere ukitzen dira. Ama! (Giltza, 2006) liburuan, esaterako, neskato bat dugu narratzaile eta kontatuko digu berak sei urte zituenean ama nola minbizia zela eta nola gaixotu eta ondoren hil egin zen; orain, baina, bi urte beranduago amaren eskutitz bat irakurri ondoren Beatrizek haren presentzia nabarituko du, adorea izango du aurrera egiteko. Basoa sutan (Erein, 2008) ipuinean, aldiz, ekologiarekiko kezka ageri zaigu; eta Katalina kontalari (Pamiela, 2010) albumean, istorioak beste era batera narratzeko modua ageri zaigu, Argia aldizkarian Xabier Etxanizek argitaraturiko erreseina batean ageri den bezala[4]:

« Irakurleak, beraz, hiru istorio ezberdin jasoko ditu baten barruan. Animalia ezberdinenak (mantangorriak, tximeletak, matxinsaltoak) baina guztiak zomorro txikien entretenigarri, guztiak ezberdinak baina aldi berean parekoak. Irudimena eta goxotasuna erabili dira istorioak sortzeko eta irudimena eta bizitasuna irudiak egiteko. (...) "Katalina kontalari" liburu honek tradiziotik du (alegien tradiziotik, istorio baten barruan beste hainbat kateatzeko tradiziotik, fantasiatik...) baina baita modernitatetik; baina, batez ere, goxotasuna eta irudimenetik; entzuleari kontatzeko eta irakurleak gozatzeko liburua; begiekin eta belarriekin disfrutatzeko lana. »

—Etxaniz Erle, Xabier – “Goxotasuna eta irudimena”, Argia 2238, 2010: https://www.argia.eus/argia-astekaria/2238/katalina-kontalari

Bere lan batzuk erdaraz argitaratu dira eta bakarren bat galizieraz eta esperantoz ere bai (El Olentzero en apuros, ¡Mamá!, Nagadu, Un niño en Marte, La fiesta de las luciérnagas edo Las historias de la abuela Catalina; As historias da avoa Catarina; Knabo en Marso).

Sorkuntza lanaz gain, Iñaki Zubeldiak hainbat komunikabidetan kolaboratu du: Anaitasuna, Jakin, Hegats, Berria, Galtzaundi, Karramarro, Argia, Ataria... eta Egan aldizkarian Haur eta Gazte Literaturari buruzko azterketa eta artikuluekin. Azken hauen hautaketa bat argitaratu du hiru liburutan: Haur literatura aztergai (Egan, 2006), Haur literatura aztergai 2 (Egan, 2012) eta Haur literatura aztergai 3 (ebook formatuan) (Erein, 2017)[2].

LanakAldatu

Iñaki Zubeldiaren obra bost ataletan bana daiteke: Literatura sorkuntza (haur eta gazte literaturan), literaturaren inguruko saiakerak, moldaketa literarioa, testuliburuen sorkuntza eta itzulpenak euskarara.

Literatura sorkuntza haur eta gazte literaturan:Aldatu

Literaturaren inguruko saiakerak:Aldatu

Moldaketa literarioa[5]:Aldatu

Testuliburuen sorkuntza[6]:Aldatu

Hemen zerrenda amaiezina izango litzatekeenez, Iñaki Zubeldiaren partaidetza azalduko dugu hainbat metodo, testuliburu, lan-koaderno, oporretako koaderno eta eskolako materialetan.

1979an parte hartu zuen liburu honetan: El lenguaje en la Educación Preescolar y Ciclo Preparatorio – Vasco-Castellano (1979)'' Ministerio Educación y Ciencia. (Egileak: Arantza Arizti, Karmele Agirresarobe, Felipe Etxeberria, Gillermo Etxeberria, Mª Karmen Garmendia, Mikel Lasa, Xabier Mendiguren, Lontxo Oihartzabal, Tomas Uribeetxeberria, Iñaki Zubeldia, Carlos Arribas)

1983tik 1987ra parte hartu zuen ZIPRISTIN[6] eta HIZKUNTZA metodoaren sorkuntzan, egile, koordinatzaile eta editore lanak egin zituelarik O.H.O.ko lehenengo mailatik zortzigarren mailarainoko ikasturteetako irakurgai eta hizkuntza liburuak egiten, atontzen eta azken ukitua ematen. Denera 17 liburu.

1984-1985 urteetan KUXKUX 1 eta KUXKUX 2 Esperientzia arloko liburuen koordinatzaile eta editore lanak egin zituen. Denera 5 liburu.

Urte horietan baita ere BEHIN BATEAN - IRAKURKETA-IDAZKETA 1 eta 2 metodoaren koordinazio eta editore lanak egin zituen. Denera 6 koaderno.

1988tik 1993ra SIRIMIRI IRAKURGAIAK 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 eta SIRIMIRI HIZKUNTZA[6] 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 B ereduko ikasleentzako metodoan sorkuntza-, koordinazio- eta editore-lanak egin zituen. Denera 11 liburu.

1988tik 1990era OPORRETAKO KOADERNOAK 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 – 7 izeneko materialaren koordinatzaile eta editore lanak egin zituen. Denetara 9 koaderno.

1991an BEHIN BATEAN IDAZKETA 1 – 2 – 3 – 4 ; BEHIN BATEAN IRAKURKETA 1 – 2 – 3 + BEHIN BATEAN GIDA material berrituaren koordinazio eta edizio lanak egin zituen. Denera 10 liburu. Metodo honekin batera zetorren LUKI eta FLAKI izeneko irakurgaien bilduma bat, inprentako letraz eta letra kaligrafikoz eskaintzen zitzaiena ikasleei. Denera 20 liburutxo.

Hezkuntza Errefoma zela eta, 1992an Hizkuntzaren irakaskuntzarako materialak berritzeari ekin behar izan zitzaion. Iñaki Zubeldiak parte hartu zuen AXELKO, OTSOKO eta BELEKO izeneko Hizkuntza arloko materialen sorkuntzan neurri apal batean eta koordinatzaile eta editore lanetan bete-betean. Honako material hauek argitaratu ziren: AXELKO Irakurgaiak 1 – 2 ; AXELKO Euskara 1 – 2 ; AXELKO Lan-koadernoak 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 – 7 – 8 – 9 – 10 – 11 – 12 ; AXELKO Gidaliburua. Denera 17 liburu.

Jarraian, 1993-94 urteetan OTSOKO Irakurgaiak 3 – 4 ; OTSOKO Euskara 3 – 4 ; OTSOKO Gidaliburua ; EUSKARA Lan-koadernoa 13 – 14 – 15 argitaratu ziren 3. eta 4 mailarako. Eta BELEKO Irakurgaiak 5 – 6 ; BELEKO Euskara 5 – 6, 5. ta 6. mailarako. Denera 12 liburu.

1995ean, OPORRETAKO KOADERNOAK 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 berrituen editore eta koordinatzaile lana egin zuen. Denera 6 koaderno.

Eta 1996-1997 urteetan EUSKARA ETA LITERATURA DBH – Lan koadernoa 1 – 2 – 3 – 4 – 5 – 6 egin zituen sortzaile lana eginez, koordinazio lana Mikele Aldasorok eraman zuelarik. Denera 6 lan koaderno.

1997an Ibaizabal argitaletxean hasi zen lanean eta hemen ere hainbat testuliburutan parte hartu zuen, halanola, POXPOLIN 3 – 4 – 5 eta NUBA, MOLI eta ARIS Haur Hezkuntzako metodoetan, TXOR TXOR Lehen Hezkuntzako Euskarako metodoan, eta EUSKARA ETA LITERATURA DBHko materialetan.

Irakurketa-Idazketarako LETRAK DANTZAN metodo berezian ere parte hartu zuen koordinatzaile eta editore lanak eginez.

Eta bere azken lana erretiroa hartu aurretik hauxe izan zen: ORTOGRAFIA, Lehen Hezkuntza. Koadernoa 1 – 2 – 3 – 4 – 5 Lehen Hezkuntzarako ortografia koadernoen sorkuntza.

Itzulpenak euskarara[7]:Aldatu

Sariak[8]Aldatu

ErreferentziakAldatu

  1. ↑ (Gaztelaniaz) Asociación de Amigos del Libro Infantil y Juvenil. (1998). Guía de autores. , 490 or..
  2. ↑ a b c Etxaniz, Xabier.- Auñamendi Eusko Entziklopedia: [1]
  3. ↑ a b c Calleja, Seve. (1994). CALLEJA, Seve.- Haur. Labayru ikastegia, 339-340 or..
  4. ↑ Etxaniz Erle, Xabier – “Goxotasuna eta irudimena”, Argia 2238, 2010: https://www.argia.eus/argia-astekaria/2238/katalina-kontalari
  5. ↑ EIE – Euskal Idaleen Elkartea: https://www.idazleak.eus/euskara/idazleak/inaki-zubeldia-otegui/bibliografia?h=Z&p=2
  6. ↑ a b c Biblioteca Nacional de España: http://catalogo.bne.es/uhtbin/cgisirsi/?ps=KzR70y3uWM/BNMADRID/127050903/123
  7. ↑ NorDaNor / EIZIE: http://nordanor.eus/nor?id=743&tmp=1597745136673
  8. ↑ Galtzagorri Elkartea: https://www.galtzagorri.eus/eu/profesionalak/idazleak/inaki-zubeldia-otegi

Kanpo estekakAldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Iñaki_Zubeldia&oldid=8487674"(e)tik eskuratuta