Astrakhan

Astrakhan; Астрахань
	hiri/herria
	Astrakhango Kremlina Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Errusia
Errusiako oblastak	Astrakhan oblasta
Hiri okruga	Astrakhan Urban Okrug
Alkatea	Aliona Gubanova
Izen ofiziala	Астрахань
Jatorrizko izena	Астрахань
Posta kodea	414000–414999
Geografia
Koordenatuak	46°21′00″N 48°02′06″E / 46.35°N 48.035°E
Azalera	500 km²
Altuera	-28
Demografia
Biztanleria	468.842 (2023ko urtarrilaren 1a); −6.787 (2021)
Dentsitatea	1.040,68 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	1558
Telefono aurrizkia	8512 (851)
Ordu eremua	UTC+04:00, UTC+03:00, Moskuko Ordua eta Samarako ordua
Hiri senidetuak	Sari, Raxt, Ahmedabad, Atyrau, Brest, Grand-Popo (en) , Ljubljana, Islamabad, Fort Lauderdale, Ivanovo, Kazan, Kislovodsk, Pembroke Pines (Florida), Ruse, Stavropol eta Joxkar-Ola
	http://www.astrgorod.ru/

Artikulu hau hiriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Astrakhan (argipena)».

Astrakhan^[1] (errusieraz Астрахань, kazakheraz Хажы-Тархан, tatareraz Әстерхан, Ästerxan, persieraz حاجی‌ترخان , Haji-Tarkhan) Errusiako hiria da, Astrakhan oblasteko hiriburua eta gune administratiboa. Volga ibaiaren deltan dago, Kaspiar itsasotik 80 kmra eta itsas mailatik -28 metrora. 2010ean 520.339 biztanle zituen^[2].

Astrakan mugako hiria da eta Errusiaren hegoaldeko atea. Europa eta Asiaren arteko bidegurutzean dagoenez gero, merkataritza eta garraio gune estrategikoa da. Volga ibaiak Ipar itsasoa, Beltza, Baltikoa eta Mediterraneoa lotzen ditu.

Geografia aldatu

Hiria Kaspiar beheragunean dago, lurralde agor eta zuhaitzik gabekoan, Moskutik 1.534 kmra. Volgaren deltako 11 uharte hartzen ditu eta 500 km²-ko azalera dauka. Ibaiarekin lotutako kanal ugariak direla eta Hegoaldeko Venezia ezizenaz ezaguna da^[3].

Historia aldatu

Erdi aroan Volgaren eskuineko bazterrean kokatutako Khadzhi-Tarkhan, gaur egungo hiritik 11 kmra zegoena, Urrezko Hordatik bereizitako Astrakhango khanerriko hiriburua izan zen. 1395ean Tamerlanek konkistatu zuen eta 1556an Ivan Izugarriak^[4]. 1558an Volgaren ezkerreko bazterrean zurezko gotorleku bat egin zen. Hori izan zen oraingo Astrakhanen hasiera. 1569an hiriak Otomandar armadaren setioari aurre egin zion. 1582 eta 1589 artean harri eta adreiluzko gotorlekua eraiki zen: Astrakhango Kremlina, 2008tik Gizateriaren ondare izateko proposaturik dagoena^[5].

XVII. mendean Errusiaren ekialderazko irteera bilakatu zen. Hirian kokatu ziren Armenia, Persia, India eta Khivako merkatari ugariek izaera nazioanitza eta heterogeneoa eman zioten. 1670 eta 1671n, hamazazpi hilabetez, Stenka Razinen kosakoen mendean egon zen. 1705ean, Kondraty Bulavinen matxinada gertatu zenean, hiria Petri I.a tsarraren aurka altxatu zen. 1711n Errusiar Inperioko gubernia bateko hiriburu bilakatu zen. Sei urte geroago, Errusiak Erdialdeko Asian egin zuen lehenbiziko sarraldia Astrakhandik abiatu zen^[5].

Bigarren Mundu Gerran, 1942an Wehrmachta hiritik 100 kmra egon bazen ere, ez zen okupatua izan.

Biztanleria aldatu

Biztanleriaren bilakaera
1840	1897	1926	1939	1959
45 900	112 900	175 400	253 600	295 800
1970	1979	1989	2002	2010
410 000	461 500	509 200	504 501	520 339

Klima aldatu

Astrakhanek klima erdi-agorra du (Köppen klima sailkapena: BSk), negu hotz eta uda beroekin. Urteko batezbesteko tenperatura 10,1 °C da. Hilabete hotzena urtarrila da (-4,8 °C) eta beroena uztaila (25,2 °C). Tenperatura minimo absolutua, -33 °C, 1954ko otsailean neurtu zen eta maximo absolutua, 41 °C, 1991eko uztailean. Urteko batezbesteko plubiometria 222 mmkoa da.

Datu klimatikoak (Astrakhan)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	-1.0	-0.1	6.7	17.7	24.1	29.1	31.6	30.0	24	15.4	7.1	1.3	15.5
Batez besteko tenperatura (ºC)	-4.8	-4.7	1.4	11.4	17.8	23.0	25.2	23.4	17.3	9.6	3.2	-1.8	10.1
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-7.8	-8.2	-2.6	6.1	12.2	17.3	19.4	17.5	11.9	5.2	0.2	-4.4	5.6
Pilatutako prezipitazioa (mm)	15	11	16	21	24	25	24	19	19	17	16	15	222
Prezipitazio egunak (≥ 40)	4	3	4	3	3	3	3	3	3	3	4	4	40
Eguzki orduak	86.8	110.2	164.3	225.0	294.5	315.0	331.7	310.0	252.0	179.8	84.0	58.9	2412.2
Iturria (1): Pogoda.ru.net,^[6]
Iturria (2): Hong Kong Observatory (Prezipitazio egun eta eguzki orduen datuak)^[7]

Ekonomia aldatu

Errusiako barnealdeko arrantza industriagune garrantzitsuena da, herrialdeko kabiar gehiena hemen produzitzen baita. Kaspiar itsasoan hidrokarburo baliabide handiak daude eta Astrakhango portuak garrantzi handia dauka horien garraioan. Hiritik hurbil Gazpromek petrolioa eta gasa prozesatzeko planta bat dauka^[8]. Ontzigintzak indar handia dauka eta elikagai, argindar, kimika, zur, makineria eta metal industriak ere daude. Nekazaritzari dagokionez, eskualdeko tomate eta angurriek ospe handia dute eta herrialde osora esportatzen dira^[3].

Astrakhango ikuspegia.

Garraiobideak aldatu

Aireportua aldatu

Astrakhani zerbitzua ematen dion aireportua Narimanovo da, hiritik 10 km hegoaldera dagoena. Mosku, Aktau, Baku eta Erevanera hegaldi zuzenak daude^[9].

Trena aldatu

Trenez iparralde (Volgograd, Mosku), ekialde (Atyrau) eta hegoaldearekin (Baku, Makhatxkala) loturik dago. Tren zuzenak daude Mosku, Volgograd, San Petersburgo, Baku, Kiev, Brest eta beste hiri batzuetara joateko.