Agoizko Ibarjaurerria
Agoizko Ibarjaurerria[a] (batzuetan Agoitzaldea[b] bezala aipatua)[oh 1] Nafarroako Pirinioaurreko eremu geografikoa da, Eguesibar, Lizoainibar, Longida, Urraulbeiti eta Erromantzatua ibarren artean kokatua, Itzagaondoa eta Untzitibarreko zatietara unean-unean zabalduz. 300 kilometro koadro inguruko prominentzia laua da, eta batez beste 400 metroko altuera du itsas mailatik. Hori dela eta, nafar Pirinioko lekurik baxuenetako bat da.
| Agoizko Ibarjaurerria | |
|---|---|
| Datu orokorrak | |
| Garaiera | 400 m |
| Mota | eskualde geografiko |
| Azalera | 300 km² |
| Geografia | |
 | |
| Koordenatuak | 42°45′03″N 1°26′47″W / 42.7508°N 1.4463°W |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Foru erkidego |  Nafarroa Garaia |
Zangozako merindadearen barruan dago kokatuta.
Geografia aldatu
Ikuspegi geomorfologikotik, sakonune bat da, 400-500 metroko altitudean dagoena, eta periferian, bihurgunetsu, Itzaga mendia (1362 m), Leireko mendilerroa (Arangoiti, 1355 m), Idokorri (1051 m), Baigura (1477 m) eta Lakarri (1008 m) daude. Irati ibaiak Aragoi ibairantz drainatzen du, eta bertan Urrobi, Erro, Areta eta Zaraitzu hartzen ditu. Ibai horiek eta haien aurreko sistema morfogenetikoek eragin zuten nagusiki egungo sakonunea edo arroa, flyscharen eta Eozenoko marga grisaxken azaleratze higagarrietan indusketak egitean. Aitzitik, garai horretako kareharriak eta Itzagako (Miozenoko) hareharri eta konglomeratu poligenikoak nabarmendu ziren, erresistenteagoak zirelako, eta gordin akutuetan modelatu dira. Egituraren ikuspegitik, hegoaldera begira dauden tolesturak dira, zeinetan ibai-higaduraren obra erliebearen alderantzikatze-faseraino iritsi baitzen, Izagako sinklinal zintzilikatuak argi eta garbi erakusten duen bezala, inguruko gandor detritikoen anfiteatroarekin.[1]
Udalerriak aldatu
Eskualdea zortzi udalerri hauek osatzen dute, biztanleriari dagokion informazioa 2017koa izanik.
| Udalerria | Biztanleak | Azalera | Dentsitatea |
|---|---|---|---|
| Agoitz | 2.561 | 13.54 | 189.14 |
| Elo | 479 | 22.61 | 21.19 |
| Ibargoiti | 247 | 54.34 | 4.55 |
| Itzagaondoa | 183 | 59.31 | 3.09 |
| Longida | 303 | 90.85 | 3.34 |
| Lizoainibar-Arriasgoiti | 295 | 65.53 | 4.5 |
| Untzitibar | 217 | 37.31 | 5.82 |
| Urrotz | 385 | 11.20 | 34.38 |
Klima eta landaredia aldatu
Iruñerria baino lehorragoa izan arren, ibarjaurerria ere bioklimatikoki azpimediterraneoa da. Hauek dira klimaren urteko batez besteko balio adierazgarrienak: 12-13°C-ko tenperatura, 800-1000 mm-ko prezipitazioak, 100 bat egunetan eroritakoak, eta 650-725 mm-ko ebapotranspirazio potentziala (altuerarekin zifra horiek aldatu egiten dira, logikoa denez). Hosto txikiko hariztiek eta pinu gorriko pinudiek hartuko lukete arroaren zatirik handiena; gune eta egutera babestuetan, berriz, karraskak egongo lirateke, eta badira. Mozketek eta baso-suteek sastraka eta larre zabalak sortu zituzten, eta margetan higadura bizkortu zuten, benetako badland-paisaiak eratu arte. Baso-berritzeak eragin suntsitzaile horiek arintzen ditu pixkanaka; 6500 Ha ingururi eragin die, eta espezie nagusia Austriako larizio pinua da. Oro har, basoak azalera osoaren % 15,3 baino ez dira, larreak eta sastrakak % 54,0, landatutako eremua % 28,4 eta ez-produktiboa % 2,3.[2]
Nekazaritza aldatu
Iruñerria bezala, arro hau zerealista da batez ere (landatutako lurraren % 60 baino gehiago); garagarra eta garia lehenengo tokietan daude. Bazkek jarraitzen dute garrantzian, eta batez ere beza, ekilorea eta lekaleak (babak, ilarra). XIX. mendearen amaieratik 1960ko hamarkadara arte hazi zen labore mekanizatu ezinezko lurrak bertan behera utzi ondoren.
Mahatsondoak 226 Ha hartzen ditu gaur egun, filoxera baino lehen 1500 Ha eskaintzen zitzaizkion bitartean, eta olibondoak gutxieneko ordezkaritza du, mahatsondoarekin konbinatuta, Urraul Beherean eta, batez ere, Irunberrin. Nekazaritzako makineriaren parkeak (1983) 402 traktore eta 80 uzta-makina autopropultsatu zituen; nekazaritzaren mekanizazioari esker, laborantzako azienda, 1935ean gehitu zitzaiona, 1436 idi eta 293 behi hazi eta lantzeko, 1119 zaldi-azienda, 905 mular eta 449 asnal, ia desagertu dira gaur egun. Gaur egun, behi-aziendak (1603 buru) esnea eta, batez ere, haragia ekoizten du, eta piriniar, alpetar arre eta frisiar arrazakoa da. Ardi-aziendak 32 731 abelburu ditu, gehienak Aragoiko arrasa arrazakoak, eta txerriak 13 308 (etxekoa eta baserrikoa).[1]
Oharrak aldatu
|
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b Nafarroako Entziklopedia Handia | AGOIZKO IBARJAURERRIA. (Noiz kontsultatua: 2022-01-22).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Nafarroako Pirinioaurreko Arroak» Gran Enciclopedia España Online (Noiz kontsultatua: 2022-01-22).
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q2606260
