Lizoainibar-Arriasgoiti

Lizoainibar-Arriasgoiti
	Nafarroa Garaia, Euskal Herria
	Zunzarrengo Armategi Buru jauregia
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Nafarroako Foru Erkidegoa
Merindadea	Zangozako merindadea
Izen ofiziala	Lizoáin-Arriasgoiti
Alkatea	Amaia Ekisoain Gorriz; (ILA, indep.)
Posta kodea	31482
INE kodea	31156
Herritarra	lizoainibartar, arriasgoitiar
Kokapena
Koordenatuak	42° 48′ 01″ N, 1° 27′ 59″ W / 42.800277777778°N,1.4663888888889°WKoordenatuak: 42° 48′ 01″ N, 1° 27′ 59″ W / 42.800277777778°N,1.4663888888889°W
	Lizoainibar-Arriasgoiti Lizoainibar-Arriasgoiti (Nafarroa Garaia)
	Ikusi OpenStreetMapen
Azalera	63,6 km2
Garaiera	538 metro
Distantzia	19 km Iruñera
Demografia
Biztanleria	317 biztanle
	% 60,06 % 39,94
Dentsitatea	4,98 biztanle/km²
Hazkundea; (2003-2013)	% 35,71
Zahartze tasa	% 31,53
Ugalkortasun tasa	‰ 56,6
Ekonomia
Jarduera tasa	% 77,27 (2011)
Genero desoreka	% 0 (2011)
Langabezia erregistratua	% 9,49 (2013)
Kultura
Euskaldunak	% 10,62 (2010)
Euskararen erabilera	% 0,6 (2011)
Datu gehigarriak
Sorrera	1943. urtea
Webgunea	http://www.lizoain.es/

Lizoainibar-Arriasgoiti^[2] (gaztelaniaz eta ofizialki Lizoáin-Arriasgoiti) Nafarroako udalerria da, Zangozako merinerrian kokatua. 1943an sortu zen udalerri hau bi ibarrek, Arriasgoitik eta Lizoainibarrek, bat egin zutenean. 317 biztanle zituen 2014. urteko erroldaren arabera.

GeografiaAldatu

Inguru naturala eta kokapenaAldatu

Lizoainibar, Zangozako merindadearen ipar-mendebaldean dago, Nafarroako hiriburutik hemeretzi kilometrora, Irunberri eta Agoizko arroan.

Mugakideak honako herri hauek ditu: Esteribar eta Erroibar (iparraldean); Artzi eta Longida (ekialdean); Itzagaondoa eta Aranguren (hegoaldean); eta Eguesibar eta Urrotz mendebaldean.

Klima eta landarediaAldatu

Lizoaingo klima azpi-mediterraneoa da, urteko batez besteko tenperatura 12 eta 13 gradu ingurukoa, eta batez besteko prezipitazioak 800mm eta 1000mm bitartekoak. Urteko egun euritsuak 90 izaten dira, batez ere udaberri eta udazkenean. Uda garaian, bi hilabete lehor izaten dira, uztaila, eta, batez ere, abuztua.

Herrigunearen inguruko basoetan, birlandatutako pinuak dira nagusi. Birlandaketa hauek XIX. mendetik aurrera egin ziren, inguruko zerrategiek zuten hazkunde azkarreko zuhaitzen beharra zela eta. Oraindik ere, 100-120 hektarea gordetzen da.

Estazio meteorologikoakAldatu

Beortegiko kontzejutik gertu, itsasoaren mailatik 580 metrora, Nafarroako gobernuak jarritako estazio meteorologiko bat dago.^[3]
Arriasgoitiko Zalba kontzejuan, beste estazio bat dago (itsasoaren mailatik 565 metrora), 1993an Nafarroako gobernuak jarria.^[4]

HerriakAldatu

Udalerria osatzen duten herriak: Beortegi, Erredin, Iheltz, Janaritz, Lerrutz, Leiun, Lizoain (herriburua), Mendiorotz, Ozkaritz, Urotz, Urritzelki, Zalba eta Zuntzarren, erabat hutsik geratu ziren beste batzuez gain.

HistoriaAldatu

Ez dago argi ibarra noiz sortu zen,baina burdinaroaren amaierako aztarna ugari aurkitu dira. 1258an Teobaldo II.a erregeak ibarreko herrien jabetza berea aldarrikatu zuen, hala nola, Lizoain, Erredin, Lerrutz, Leiun, eta Ozkaritzen jabetza.

1911n Iratiko burdinbidea eraiki zen, Mendiorotz-Urrotzen geltokia eta Lizoainen geralekua zuela. Horrez gain, XX. mendearen hasieran, trenbideak Iruña eta Zangoza artean egurra garraiatzeko balio izan zuen. Burdinbidea bertan behera geratu eta 2002. urtean, "bide berde" moduan berreskuratu zuen Lizoainibarreko udalak.

Udalerrien fusioaAldatu

Udalerria gaur egungo lur-eremuan 1943an sortu zen, biren batuketarekin:

Lizoainibar zena: Beortegi, Erredin, Iheltz, Janaritz, Laboa, Leiun, Lerrutz, Lizoain, Mendiorotz, Ozkaritz eta Urotz herri eta guneek osatuta.
Arriasgoiti zena: Aginaga, Biorreta, Ilotz, Urritzelki, Zalba, Zaldaitz eta Zuntzarren.

DemografiaAldatu

Lizoainibar-Arriasgoitiko biztanleria

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hamaika etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %3,72 (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).

PolitikaAldatu

Udal hauteskundeakAldatu

2007an Independientes de Lizoain-Arriasgoiti zerrenda aurrerakoiko Amaia Ekisoain Gorriz aukeratu zuten alkate. Udaleko zazpi zinegotzietatik bost lortu zituen taldeak eta hortaz gehiengo osoa udalean; kontaketa ofizialak aurkeztu zen beste zerrendaren (Agrupación Electoral Independientes de Lizoain-Arriasgoiti, AEILA, eskuindarra) datuak eta ILAkoak gurutzatu zituen eta helegitea egin eta gero benetako emaitzak aitortu zituzten^[5]. Baliogabeko botoak 7 izan ziren (emandako guztien %3,20) eta 5 boto zuri izan ziren (botoen %2,36). Abstentzioa %14,12koa izan zen.

**Lizoainibar-Arriasgoitiko Udala (2007)**
Alderdia	Botoak	Zinegotziak
ILA	132	5
AEILA	75	2

2011n hiru zerrenda aurkeztu ziren baina emaitza antzekoa izan zen: ILAk 4 zinegotzi lortu zituen -alkatetzan segitu zuen Ekisoain euskalduna barne-, AEILAk 3 eta PSNk bat ere ez.

**Lizoainibar-Arriasgoitiko Udala (2011)**
Alderdia	Botoak	Zinegotziak
ILA	110	4
AEILA	83	3
PSN	21	0

UdaletxeaAldatu

Lizoainibar-Arriasgoitik ez zuen udaletxe moduan erabilitako eraikuntzarik XX. mendearen amaieran. Udal bulegoak auzoko Urrozko udaletxean daude. 1985. urtean, hondamen egoeran zegoen udaletxe zaharra eraberritzeko proiektua aurkeztu zuen udalak. Eraikuntza bi zatitan banaturik dago.

Udala alkateak eta lau zinegotzik osatzen dute

HELBIDEA: San Migel kalea z/g

Alkateen zerrendaAldatu

2007-2011	Amaia Ekisoain Gorriz	ILA
2011-2015	Amaia Ekisoain Gorriz	ILA

Azpiegitura eta garraioakAldatu

Condaren lineakAldatu

Conda autobus konpainiaren Otsagabia eta Iruñea bitarteko lineak geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbide hau egiten du:

Otsagabia - Ezkaroze - Orontze - Espartza Zaraitzu - Sartze - Gorza - Galoze - Nabaskoze - Irunberri - Artieda - Artaxo - Agoitz - Urrotz - Lizoainibar - Erantsus - Ibiriku - Egues - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea.

Konpainia beraren beste linea batek Irunberri eta Iruñea batzen ditu, Irunberritik aurrera aurreko lineak duen ibilbide berarekin.

Orbaizeta eta Iruñea batzen dituen lineak Agoitz ere zeharkatzen du, eta honako ibilbide hau egiten du:

Orbaizeta - Orbara - Aribe - Garralda - Orotz-Betelu - Artzibar - Agoitz - Urrotz - Lintzoain - Eguesibar - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea

Hirugarren linea batek Agoitz eta Iruñea batzen ditu, hiru zerbitzu baino ez ditu eguneko eta Agoitz eta Iruñea batzen ditu Eguesibar, Urrotz eta Lintzoain zeharkatzen dituela.

KulturaAldatu

Jaiak eta ospakizunakAldatu

Oskarizko Tritinate eta Aginagako San Antonio erromeriak ekainean ospatzen dira.

Parke zeltaAldatu

Parke Zelta: 2009tik aurrera herritarrek auzolanean eraikitako parkea^[6].

KondairakAldatu

Lizoaingo Joanes eta Beortegiko sorginei buruzkoa.

Ondasun nabarmenakAldatu

Lerruzko San Pedro parrokia nabe bakarra eta laukizuzen oinarria duen XI. mende eta XVII. mendearen artean eraikitako eliza da. Elizaren barruan bataio-harria nabarmentzen da. Ibarra osatzen duten gainontzeko herrietan, Urozko elizaren XVIII. mendeko erretaula barrokoa, Zalbako XIII. mendeko eliza, eta Beortegi eta Okarizko elizak aipagai dira.

Eraikuntza zibilari dagokionez, Lerruzko armagintza etxea nabarmentzen da, 1611n Antso Iturbideren jabetza zena. Etxea estilo gotikoan egina dago XVI. mendearen hasieran. Horrez gain, Erro ibaiaren gainean, Erdi Aroko zubi bat dago.

Herritar ospetsuakAldatu

Javier Chourraut (1935-), politikari kontserbadorea eta Iruñeko alkatea izandakoa.

BibliografiaAldatu

Jose Maria Jimeno Jurio (zuzendaria), Nafarroako toponimia eta mapagintza. XXXVII, Iruñea, 1996. ISBN 84-235-1510-9

ErreferentziakAldatu

Ikus, gaineraAldatu

Nafarroako udalerrien zerrenda

Kanpo estekakAldatu

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Lizoainibar-Arriasgoiti

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa

[Udalbiltza-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Euskal Herriari Begira Udalbiltza.

[2] Euskaltzaindia 155. araua: Nafarroako udal izendegia.

[3] Nafarroako Meteorologi Agentziaren webgunea.

[4] Nafarroako Meteorologi Agentziaren webgunea.

[5] Helegitearen edukia.

[6] Zelta artean, auzolana indartuz, Aizu!, 361. zkia., 2011ko azaroa.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]