Urraulbeiti

Urraulbeiti
	Nafarroa Garaia
Administrazioa
Estatua	Espainia
Lurraldea	Nafarroa Garaia
Merindadea	Zangozako merindadea
Izen ofiziala	Urraúl Bajo
Alkatea	Luis Castillo Santesteban; (AESPM)
Posta kodea	31480
INE kodea	31242
Herritarra	urraulbeitiar
Kokapena
Koordenatuak	42° 42′ 51″ N, 1° 19′ 21″ W / 42.714166666667°N,1.3225°WKoordenatuak: 42° 42′ 51″ N, 1° 19′ 21″ W / 42.714166666667°N,1.3225°W
Azalera	59,7 km2
Garaiera	455 metro
Distantzia	36 km Iruñera
Demografia
Biztanleria	317 (2020); −5 (2019)
Dentsitatea	4,86 biztanle/km²
Hazkundea; (2003-2013)	% 1,74
Zahartze tasa	% 16,46
Ugalkortasun tasa	‰ 60
Ekonomia
Jarduera tasa	% 82,76 (2011)
Genero desoreka	% 0 (2011)
Langabezia erregistratua	% 8,98 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 4,84 (2010)
Kaleko erabilera	% (2016)
Etxeko erabilera	%
Datu gehigarriak
Sorrera	XIII. mendea baino lehen. urtea

Urraulbeiti^[3] ([ura.ulβeiti]) Nafarroako ipar-ekialdean dagoen udalerria eta ibarra da. Ondoko herri hauek osatzen dute: Alduate, Arripodas, Artieda (herriburua), Geretz, Nardoze Alduate, Nardoze Andurra, San Vicente, Santsoain eta Tabar. Apardoze etxagunea nahiz Aizpe, Argiroz, Askoz, Nekuesa eta Puiu herri hustuak ere ibar honetan daude.

290 biztanle zituen 2014. urteko erroldaren arabera.

Zangoza Eskualdeko Zerbitzuen Mankomunitatea zaborra biltzeaz arduratzen da Urraulbeitin eta eskualdeko beste hainbat herritan.

GeografiaAldatu

Inguru naturala eta kokapenaAldatu

Herria Zangozako merindadean kokatzen da, Nafarroa erdialde-ekialdean, Urraul ibarretan.

Urraulbeitik Longida eta Urraulgoitirekin egiten du muga iparraldean; Erromantzatua eta Oibarrekin, ekialdean;

Oibarrekin, hegoaldean; eta Itzagaondoa eta Ibargoitirekin, mendebaldean.

Klima eta naturaAldatu

Urraulbeitiko klima azpimediterraneoa da, eta urteko batez besteko tenperatura 12,5 °C ingurukoa da. Urteroko egun euritsuak 100 inguru dira, eta jausitako prezipitazioa 850mm-koa.

Basoa nahiko urria da, eta zuhaitz gehienak pinuak dira, Austriatik birlandaturiko zuhaitzak. Horrez gain, ameztiak eta zumeak ageri dira udalerriko gunerik lehor eta eguzkitsuenetan.

Estazio meteorologikoaAldatu

Urraulbeitiko Artieda kontzejuan, itsasoaren mailatik 456 metrora, Nafarroako gobernuak 1993an jarritako estazio meteorologikoa dago.^[4]

HistoriaAldatu

XIX. mendearen hasieran bi eskola baino ez zeuden ibar guztian. XX. mendearen hasieran sei ziren Urraul haranean zeuden eskolak. 1849an Iruñeko eta Irunberriko errepidea eraikitzearekin batera herria eta inguruko herri eta hiri handietarako irisgarritasuna hobetu zen. XX. mendean Iratiko trenbidearen eraikitzeak on egin zion haranari.

XX. mendearen hasieran hiru ostatu eta errota zeuden ibarrean.

EkonomiaAldatu

Sakontzeko, irakurri: «Nafarroako parke eolikoak»

Urraulbeitiko udalerriaren mugetan, Izko mendizerran, eta Irunberri eta Oibar bitartean, Nafarroako gobernuak eraikitako "Oibar" izeneko parke eolikoa dago. Ezarritako potentzia 36,64 megawatt da. Parkearen jabea Acciona da gaur egun.

DemografiaAldatu

Urraulbeitiko biztanleria

Datu-iturria: www.ine.es

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hamabi etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %4,17 (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).

PolitikaAldatu

Udal hauteskundeakAldatu

Urraulbeitiko alkate kargurako Agrupación Electoral San Pedro Mártir (AESPM) taldeko kideak hautatu zituzten 2007an, Ana Carmen Cigüela Irujok hartu zuen kargua , bere taldeak udaleko zazpi ordezkarietatik lau lortu zituen, eta beraz, gehiengo osoa udalean. Baliogabeko botoak hiru izan ziren (emandako boto guztien %1,52) eta boto zuriak sei (%3,09). Abstentzioa %23,94koa izan zen.

**Urraulbeitiko Udala (2007)**
Alderdia	Botoak	Zinegotziak
[[Agrupación Electoral San Pedro Mártir (AESPM)	116	4
Agrupación Electoral Independiente Urraúl Bajo (AEUIB)	72	3

2011ko udal hauteskundeetan ere bi zerrenda berak lehiatu ziren. AESPM berriro nagusitu eta alkatetza bere kide batek, Luis Castillo Santestebanek, hartu bazuen ere, AEUIBrekiko aldea murriztu egin zen.

**Urraulbeitiko Udala (2011)**
Alderdia	Botoak	Zinegotziak
Agrupación Electoral San Pedro Mártir (AESPM)	85	4
Agrupación Electoral Independiente Urraúl Bajo (AEUIB)	80	3

UdaletxeaAldatu

HELBIDEA: Herriko Plaza z/g (Artieda kontzejua)

Alkateen zerrendaAldatu

2007-2011	Ana Carmen Cigüela Irujo	AESPM
2011-2015	Luis Castillo Santesteban	AESPM

Azpiegitura eta garraioakAldatu

Conda autobus konpainiaren Otsagabia eta Iruñea bitarteko lineak geltokia dauka Urraulbeitiko Artiedako kontzejuan. Lineak honako ibilbidea egiten du:

Otsagabia - Ezkaroze - Orontze - Espartza Zaraitzu - Sartze - Gorza - Galoze - Nabaskoze - Irunberri - Artieda - Artaxo - Agoitz - Urrotz - Lintzoain - Erantsus - Ibiriku - Egues - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea

EuskaraAldatu

Nafarroako gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Urraulbeiti eremu ez-euskalduneko udalerria zen, eta hori zela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania zen. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %4,98k zekien euskaraz hitz egiten.

2017ko ekainaren 22an Nafarroako Parlamentuak eremu mistora pasatzea erabaki zuen, beste 43 udalekin batera.

1979ko Euskaltzaindiaren Euskal Herriko Udalen Izendegiak Urraul Behekoa izena zekarren udalerriarentzat, baina gerora zuzendu zuen Euskaltzaindiak eta Urraulbeiti eman^[5].