Tel Aviv

Tel Aviv; תֵּל־אָבִיב-יָפוֹ ; تل أبيب‎
	hiri handia
	Tel Aviv hiriko hainbat irudi. Goitik behera eta ezkerretik eskubira: Tel Aviv gauez Jaffatik ikusita, Azrieli dorreak, Hayarkon parkea, kostaldea iluntzean, eta azkenik Jaffako erlojuaren dorrea. Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Israel
Probintzia	Tel Aviv Barrutia
Alkatea	Ron Huldai (en)
Izen ofiziala	Tel Aviv; אחוזת בית; תל-אביב; Tel Aviv-Yafo; תל אביב-יפו
Posta kodea	61000–61999
Geografia
Koordenatuak	32°05′N 34°47′E / 32.08°N 34.78°E
Azalera	51,4 km²
Altuera	5 m
Mugakideak	Herzliya (en) , Bat Yam, Holon, Bnei Brak, Givatayim (en) , Ramat HaSharon (en) eta Ramat Gan
Demografia
Biztanleria	460.613 (2019); 0 (2019)
Dentsitatea	8.857,94 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	1909ko apirilaren 11
Telefono aurrizkia	3
Ordu eremua	UTC+02:00 eta UTC+03:00
Hiri senidetuak	Tolosa Okzitania, Filadelfia, Frankfurt am Main, Buenos Aires, Chisinau, Varsovia, Milan, New York, Łódź, Panama Hiria, Tesalonika, Bartzelona, Esmirna, São Paulo, Pekin, Cannes, Gaza, Bonn, Budapest, Belgrad, Essen, Sofia, Almaty, Incheon, Mosku, Viena, Kolonia, Oslo, Venezia, Mexiko Hiria, Addis Abeba eta Rio de Janeiro
	http://www.telaviv.gob.il

Tel Aviv, ofizialki Tel Aviv-Yafo,^[1] (hebreeraz ‫תל אביב‬ Tel Aviv-Jafo, arabieraz تل ابيب-يافا Tall Abīb Yāfā) Mendebaldeko Asiako hiria da, Ekialde Hurbilean kokatua, Mediterraneo itsasoaren ertzean. Israelgo bigarren hiririk populatuena da Jerusalem ondoren.

Klima aldatu

Datu klimatikoak (Tel Aviv (1916–2007))
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	26.8	29.6	35.2	40.4	46.5	37.6	37.4	34.4	35.4	38.4	35.3	27.9	46.5
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	17.5	17.7	19.2	22.8	24.9	27.5	29.4	30.2	29.4	27.3	23.4	19.2	24.04
Batez besteko tenperatura (ºC)	13.0	13.8	15.4	18.6	21.1	24.1	26.2	27.0	26.0	23.2	19.0	15.2	20.3
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	9.6	9.8	11.5	14.4	17.3	20.6	23.0	23.7	22.5	19.1	14.6	11.2	16.44
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	2.5	−1.9	3.5	7.0	11.2	15	19	20	15.7	11.6	6.0	4.0	−1.9
Euria (mm)	126.9	90.1	60.6	18.0	2.3	0.0	0.0	0.7	1.4	26.3	79.3	126.4	532
Euri egunak (≥ 1 mm)	12.8	10.0	8.5	3.1	0.8	0.0	0.0	0.3	0.3	3.2	7.5	10.9	57.4
Eguzki orduak	192.2	205.9	235.6	270.0	328.6	357.0	368.9	356.5	300.0	279.0	234.0	189.1	3316.8
Hezetasuna (%)	73	71	69	65	68	70	70	70	67	66	66	72	69
Iturria (1): Israel Meteorological Service^[2]
Iturria (2): Hong Kong Observatory^[3]

Historia aldatu

Sionistek sortutako hiria da, XX. mendearen hasieran. Izenak berak, hebreeraz, Udaberriko Mendia esan nahi du, eta Theodor Herlzen Altneuland edo Lurralde Zahar Berria eleberritik hartua da.

Yafon kokatutako judu sionistek 1906an hiri berri bat sortzea erabaki zuten, aurreko bizitza kalitate txarrari ihes egiteko. 1909an lurrak erosten hasi ziren, lorategi hiria diseinuko hiri bat eraikitzeko: leku handia, berdegune ugari, azken batean Yafok zuen gehiegizko masifikazioaren aurkako hiri eredua.

Tel Aviv Israelgo modernitatearen ikur bihurtu da urteetan zehar. Israelgo gune komertzial, finantziero, kulturala da.

Gaur egun Yaforekin batuta dago eta 358.000 biztanle ditu, gehienak jatorri judutarrekoak (arabiarrak populazio osoaren %3,9 dira bakarrik).

Demografia aldatu

Kultura aldatu

Tel Aviveko unibertsitatea Israelgo garrantzitsuena da, eta nazioartean ere ospe handia du fisika, informatika, kimika eta hizkuntzalaritza gaietan bereziki. Opera entzutegi garrantzitsua dauka, non Placido Domingo tenoreak hiru urte egin zituen (1962-65). Antzerki ikuskizunak egiteko hainbat eszenatoki ere baditu.

Museo eskaintza zabala du, besteak beste arkeologia, arte garaikidea, judaismoaren historia, historia militarra... aztertzen dituztenak.

Kirola aldatu

Tel Aviv ezaguna da bertako saskibaloi taldeagatik, Maccabi Tel Aviv, besteak beste Europako txapelketan 5 aldiz izan baita garaile. Horrez gain, Maccabi Tel Aviv eta Bnei Yehuda Tel Aviv futbol taldeak ere badaude.