Wikipedia

Mirafuentes

Nafarroa Garaiko udalerria


Mirafuentes[4] ([miɾafuentes] gaztelaniaz eta ofizialki; Iturriaga [ituriaɣa] euskaraz baina ez ofizialki) Nafarroa Garaiko mendebaldeko udalerri bat da, Lizarrako merindadekoa. 54 biztanle zituen 2014. urtean.

Mirafuentes
Iturriaga
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Mirafuentes, Nazarretik

Bandera

Mirafuentesko armarria
Armarria

Map
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Nafarroa Garaia
Merindadea Lizarra
EskualdeaLizarraldea (Berrotza harana)
Administrazioa
Estatua Espainia
Erkidegoa Nafarroa
Izen ofiziala Mirafuentes
AlkateaMaria Emma Iñigo Huarte
(Agrupacion Electoral Independiente Mirafuentes-Iturriaga)
Posta kodea31219
INE kodea31170
Herritarramirafuentestar
Geografia
Koordenatuak42°37′23″N 2°16′36″W / 42.623055555556°N 2.2766666666667°W / 42.623055555556; -2.2766666666667
Azalera3 km²
Garaiera631 metro
Demografia
Biztanleria58 (2024:  0)
alt_left 29 (%50)(2019) (%48,3) 28 alt_right
Dentsitatea19,33 bizt/km²
Zahartzea[1]% 28,76
Ugalkortasuna[1]‰ 0
Ekonomia
Jarduera[1]% 0 (2011)
Desberdintasuna[1]% 0 (2011)
Langabezia[1]% 16,15 (2013)
Euskara
Euskaldunak[2]% 19.9 + % 16.7 hartzaile (2021)
Kaleko erabilera [3]% 
Datu gehigarriak
Webguneahttp://www.mirafuentes.es/

Toponimia eta izena

aldatu

Mirafuentes jatorri ezezaguna[5] Dokumentuetan horrela ere agertzen da: Merifuentes (1236, 1254...), Mirifontes (1274, 1280...), Mirifuentes (1236, 1268...)

Euskara batuaren arautzearen hasierako urteetan, Euskaltzaindiak 1979an argitaratutako Euskal Herriko udalen izendegia izeneko lanean, Iturriaga izena proposatu zen udalerri honetarako. Izan ere, une horretako joera zen euskara aspaldi galdurik zuen Euskal Herriko alderdi zabalean herrien erdal izenetarako euskal ordainak proposatzea. Gerora, ordea, Euskaltzaindiak proposamen horiek berrikusi zituen, eta tradizioan sustraitutako formei eman zien lehentasuna, nahiz eta erdal jatorrikoak izan;[6] horrenbestez, Euskaltzaindiak euskara baturako araututako forma bakarra Mirafuentes da.[4]

Geografia

aldatu

Nafarroa Garaiko hiriburu Iruñetik 72 kilometro mendebaldera dago, Arabarekiko mugatik hurbil, Lizarrako merindadearen mendebaldeko muturrean.

Ingurune naturala eta klima

aldatu

Mirafuentes Berrotza ibarreko herria da; Kodes eta Kabrega mendilerroen artean hedatzen da ibar hori. Udalerria zeharkatzen duten ibaien artean, Odron, Marana eta Naval dira aipagai.

Klima

aldatu

Mirafuentesko klima mediterraneo kontinental motakoa da. Urteko batez besteko tenperatura 9 gradukoa da eta prezipitazioak 800 eta 1.000mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 100 eta 120 bitartean izaten dira, eta udaberri eta udazken garaian ugariagoak dira.

Landaredia

aldatu

Jatorrizko landaredia eraldatua izan da gizakiaren eraginez, eta batez ere arteek osatzen dute.

Udalerri mugakideak

aldatu

Mirafuentesek Nazarrekin egiten du muga iparraldean; Mendazarekin ekialdean; Torralba del Riorekin mendebaldean; eta Desojo eta Esprontzedarekin hegoaldean.

Historia

aldatu

XIX. mendearen erdialdera arte, Mirafuentes jaurerria izan zen (konkretuki Berrotza ibarraren menpeko herria). Herriak ordaindu beharreko petxa 1236. urtean eguneratu zuen Tibalt I.a erregeak, urtero 800 soldata. Horrez gain, herriaren inguruko lurrak Mirafuentesi eta koroari batu zizkion. Joan eta Katalina I.a errege-erreginek Nafarroako Pedrori eman zizkioten herritarrei kobratutako errentak 1511n.

1840ko hamarkadaren erdialdetik aurrerako administrazioaren birmoldaketaren ondoren, udalerri independente bihurtu zen. 1847an Mirafuentesko eskolak, urteko 704 errealeko saria zeukan, eta parrokiako abadea herritarrek aurkezten zuten. Gainera, parrokiako onuraduna aukeratutako abade bera zuten.

Mirafuenteseko jauregia Cabo de Armeria gisa agertzen da Erresumaren zerrenda ofizialean. 1513. urtean Lope de Mirafuentes jabea da. Bere semea Pedro Lopez de Mirafuentes 1524. urtean zergen salbuespen epaia lortu zuen. 1696. urtean Josefa de Azedok kontratatu zuen Asteasuko hagina, Juan de Larrondo, jauregia berreizteko. 1761. urtean Errege Kontseiluak Cabo de Armeria gisa errege liburuetan idazteko agindu zuen. 1766an eta 1782an eskatu zuen jauregizainak kuartelen kontra egitea.

Jauregi horretan jaio zen Pedro de Acedo y Mirafuentes Jimenez de Tejada (Mirafuentes 1723-1798 Los Arcos), San Juan de Jerusalemgo Prior Handia, Acedoko jauregiaren jabeekin ahaidetua. Berrotzako pertsonaiarik nabarmenetakoa da.[7]

Ekonomia

aldatu

Zerbitzuak

aldatu

Antzin-Ameskoako Zerbitzu Sozialen Mankomunitatea zaborra bildu, ura hornitu eta bestelako zerbitzuez arduratzen da Mirafuentes eta eskualdeko beste hainbat herritan.

Demografia

aldatu

2008ko erroldaren arabera, ez da etorkinik bizi Mirafuentesen.




Politika

aldatu

Udaletxea

aldatu

Udaletxea inguruko eraikinen estilo berean eraiki zen eta azken mendean hainbat aldiz zaharberritu da. Azkenengo zaharberritzeak 1,4 milioi pezetako aurrekontua izan zuen, eta lanek Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuaren laguntza jaso zuten. Udala alkateak eta bi zinegotzik osatzen dute.

  • HELBIDEA: Gurutze kalea, 29

Udal hauteskundeak

aldatu

2007ko ekainean ez zen udal hauteskunderik izan Mirafuentesen, ez zelako inongo talderik aurkeztu.[8] Urte bereko azaroan, ordea, Ángel Chasco Arzotz aukeratu zuten alkate, Agrupación Independiente La Berrueza (AILB) delakoaren izenean.

2011ko udal hauteskundeetan ere Chasco Arzotz hautatu zuten alkate, kasu honetan Agrupación Electoral Independiente de Mirafuentes (AEIM) izena hartu zuen zerrendaren izenean. Zerrendako hiru kideak zinegotzi bihurtu ziren.[9]

Alkateak

aldatu

Hauek izan dira Mirafuentesko azken alkateak:

Alkatea Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera Alderdia[10]
Benito Chasco Larramendi[10][11] 1979 1983 Agrupacion de Electores San Roman de Mirafuentes
Andres Chasco Arzoz[10][11] 1983 1987 Agrupacion de Electores de Mirafuentes
Antonio Gonzalez Arana[10] 1987 1991 Agrupacion de Electores de Mirafuentes
Emilio Carlos Ramirez[10] 1991 1995 Agrupacion de Electores de Mirafuentes
Jesus Berraondo Ramirez[10] 1995 1999 Independenteak
María Dolores Gaston Gaston[10] 1999 2003 Independenteak
Jose Andres Chasco Ganuza[10] 2003 2007 Independenteak
Angel Chasco Arzoz[10] 2007 2011 Independenteak
Angel Chasco Arzoz[10] 2011 2015 Agrupacion Electoral Independiente de Mirafuentes
Roberto Larrion Otermin[10] 2016 a 2019 Agrupacion Electoral Independiente Mirafuentes-Iturriaga
Mikel Izurdiaga Berraondo[10] 2020 b 2023 Agrupacion Electoral Independiente Mirafuentes-Iturriaga
Maria Emma Iñigo Huarte[12][13] 2023 Jardunean Agrupacion Electoral Independiente Mirafuentes-Iturriaga

a 2015eko hauteskundeetan ez zen zerrendarik aurkeztu.

b 2019ko hauteskundeetan ez zen zerrendarik aurkeztu.

Kultura

aldatu

Euskara

aldatu

1986. urteaz geroztik, Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Mirafuentes eremu ez-euskalduneko udalerria zen, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania zen. 2001eko erroldan, herritarren % 3,68k zekien euskaraz hitz egiten.

2017ko ekainaren 22an Nafarroako Parlamentuak erabaki zuen Mirafuentes eremu mistora igarotzea, beste 43 udalerrirekin batean.

Jaiak eta ospakizunak

aldatu

Mirafuentesek abuztuaren 17an ospatzen ditu jaiak. Ekainaren 15ean San Adrian egunean sua pizten dute; halaber, "maiatzeko jaia" ospatzen da, lurraren emankortasunarekin eta naturaren berrikuntzarekin zerikusia duten udaberriko ospakizunekin lotuta.[14]

Ondasun nabarmenak

aldatu
  • San Roman eliza, XIII. mendean eraikitzen hasi eta ondorengo mendeetako lanekin osatutako eliza. Eliza-gotorlekua da, bere garaian funtzio bikoitza bete zuelako, erlijiosoa eta militarra.
  • Mirafuentesko jaunen jauregia, herriaren kanpoaldean kokatua.
  • San Adrian baseliza, 1955ean erabat eraberritu zen nabe bakarreko eraikina da. Barruan Berazako Ama Birjinaren XIII. mendeko egurrezko irudi erromanikoa dago, oso hondatuta.

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ Euskararen Adierazle Sistema. Euskara-gaitasuna adinaren eta sexuaren arabera. EAE (eskualdeka/udalerrika). Eusko Jaurlaritza.
  3. ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  4. ↑ a b Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
  5. ↑ Mirafuentes. (Noiz kontsultatua: 2025-01-25).
  6. ↑ Zaratiegi, Patxi Salaberri. (2005). «Jose Mari Satrustegi, euskal Onomastikaren eragilea» Euskera: Euskaltzaindiaren lan eta agiriak = Trabajos y actas de la Real Academia de la Lengua Vasca = Travaux et actes de l'Academie de la Langue basque 50 (2): 687–700. ISSN 0210-1564. (Noiz kontsultatua: 2020-07-20).
  7. ↑ Luzuriaga, Gerardo. (2021). Conoce la Berrueza y sus recorridos : Ezagutu Berrotza eta bere ibilaldiak. .
  8. ↑ Noticias de Navarra egunkariko albistea[Betiko hautsitako esteka].
  9. ↑ Emaitzak[Betiko hautsitako esteka], Berria egunkarian.
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-04-21).
  11. ↑ a b «Mirafuentes» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-21).
  12. ↑ «Toki entitateen gida» Nafarroako Udal eta Kontzejuen Federazioa (Noiz kontsultatua: 2025-04-07).
  13. ↑ (Gaztelaniaz) «Todos los alcaldes y alcaldesas de Navarra, pueblo a pueblo» Diario de Noticias de Navarra 2023-06-18 (Noiz kontsultatua: 2025-02-12).
  14. ↑ «Mayo de Mirafuentes (2019)» Mayo de Mirafuentes (2019) (Noiz kontsultatua: 2025-01-25).

Ikus, gainera

aldatu

Kanpo estekak

aldatu
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Nafarroa
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Mirafuentes&oldid=10249083"(e)tik eskuratuta