Ainhoa

Ainhoa
	Lapurdi, Euskal Herria
	Ainhoako ikuspegia.
Administrazioa
Estatua	Frantzia
Eskualdea	Akitania Berria
Departamendua	Pirinio Atlantikoak
Elkargoa	Euskal Hirigune Elkargoa
Barrutia	Baiona
Kantonamendua	Uztaritze-Errobi eta Urdazuri ibarrak
Izen ofiziala	Ainhoa
Posta kodea	64250
INSEE kodea	64014
Herritarra	ainhoar
Kokapena
Koordenatuak	43° 18′ 24″ N, 1° 29′ 55″ W / 43.3067°N,1.4986°WKoordenatuak: 43° 18′ 24″ N, 1° 29′ 55″ W / 43.3067°N,1.4986°W
	Ainhoa Ainhoa (Lapurdi)
	Ikusi OpenStreetMapen
Azalera	16,19 km2
Garaiera	52-649 metro
Distantzia	27 km Baionara
Demografia
Biztanleria	671 (2018ko urtarrilaren 1a); −1 (2018ko urtarrilaren 1a)/(2017ko urtarrilaren 1a)
Dentsitatea	41,14 biztanle/km²
Zahartze tasa	% 19,5
Ugalkortasun tasa	‰ 72,88
Ekonomia
Jarduera tasa	% 78,49 (2011)
Genero desoreka	% 6,18 (2011)
Langabezia erregistratua	% 6,61 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 27,34 (2010)
Erabilera estimatua	% 4,7 (2011)
Kaleko erabilera	% (2016)
Etxeko erabilera	%
Datu gehigarriak
Sorrera	XIII. mendea. urtea
Webgunea	http://www.ainhoa.fr/

Artikulu hau Lapurdiko udalerriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Ainhoa (argipena)».

Ainhoa Lapurdiko hegoaldeko udalerri bat da, Pirinioen mendebaldean eta Lapurdi Garaia eskualdean kokatua, Nafarroa Garaiarekiko mugan.

Xareta elkartea osatzen du udalerriak, Sara, Urdazubi eta Zugarramurdi herriekin batera.

IzenaAldatu

Udalerriaren izena historian zehar honako grafiez idatzia izan da: Aynoa (1238), Aynho (1243), Aignoa eta Aynoa (1249), Haynou eta Anhoe (1289), Nostre-Done d'Ainhoe (1511, Baionako Santa Klara abadiako tituluak), Añoa (1650, Guiena, Gaskonia eta inguruko Herrialdearen Gobernu Generalaren mapa), Anhoue (1684, Baionako diozesiaren izendapenak), Mendiarte (1793), Ainhone (1793), Ainhoue (1801, Legeen txostena), Ainhoue edota Ainhoa (1863, Biarno-Euskal Herriko hiztegi topografikoa) eta XIX. mendean Ainhoa.

Brigitte Jobbé-Duvalen ustez^[4] udalerriaren izena euskarazko aino hitzetik etor liteke: hitz horrek "ahuntz" esan nahi omen du.

GeografiaAldatu

Ingurune naturalaAldatu

Urdazuri ibaia udalerritik igarotzen da, bere zenbait ibaiadarrekin batera: Larreko erreka (eta bertara isurtzen diren Haitzaberriko erreka, Erdiko erreka eta Farendeiko erreka) eta Opalazioko erreka.

Udalerri mugakideakAldatu

Zuraide iparraldean
Ezpeleta eta Itsasu ekialdean
Urdazubi (Nafarroa Garaia) hegoaldean
Senpere mendebaldean

HerriaAldatu

Pilotalekua eta hilerria —bizitza eta heriotza— herrigunearen erdi‑erdian daude.

Ainhoako eliza eraikin handia da: kanpandorrearen oinarria karratua du, gorago oktogono‑forman, eta goi‑goian orratza dauka. Galeria landuak ditu, bertako ohituraren arabera, eta Errenazimentuko erretaula eta absidea zirrimargotuta daude (asmoa ona bide zen, baina ez zuten asmatu).

Hilerrian taula‑formako hilarri interesgarriak daude. Haietako bat 1685ekoa da eta hauxe jartzen du:

«

Ezpondaco sepultura. Martin de Goieneche eta Maria de Segurac eguina.

»

Aldapa piko samarra badu ere, Atsulai mendian, Ainhoa inguruko ibarra mendean hartuta, Arantzetako Ama Birjinaren kapera dago, Gipuzkoako zaindaria eta Arantzazuko santutegikoaren irudiaren erreplika.

Hari ere esaten diote Ainhoako Ama Birjina. Ermitatik gertu trikuharri bat dago. Bistak zoragarriak dira. Ainhoako baserri‑gunean XVII. mendeko etxeak daude, fatxada aurreratuak eta habe horizontal zizelkatuak dituztenak. Esate baterako, Ithurria etxea 1636koa da. Koloreei erreparatuta, rouge basque gailentzen da: gorri motela, diskretua, dotorea...

Etxeak eta auzoakAldatu

Agerrea^[5]
Akatenea^[5]
Arbonako Borda^[5]
Armaia^[5]
Armaia Etxeberria^[5]
Arotxen Borda^[5]
Barnetxeko Borda^[5]
Arantzeko kapera^[5]
Gorospilgo lepoa^[5]
Dantxaria^[5]

Dolhareko Borda^[5]
Ezponda^[5]
Ezpondako Borda^[5]
Fulianborda^[5]
Gaskoinen Borda^[5]
Haizagerri^[5]
Haltien Borda^[5]
Hariztoien Borda^[5]
Harotxaren Borda^[5]
Janmarien Borda^[5]

Joanioren Borda^[5]
Kanpainia^[5]
Kontxoenea^[5]
Mazondoa^[5]
Mendiondoa^[5]
Mentaberria^[5]
Murruenea^[5]
Narkoinborda^[5]
Okilaua^[5]
Olhatxoa^[5]
Ordokiko Borda^[5]
Ordosgoitiko Borda^[5]

Patzikoen Borda^[5]
Peorteiko Borda^[5]
Perlaen Borda^[5]
Tanburin Borda^[5]
Ukutea^[5]
Urrutieneko Errota^[5]
Xara Handia^[5]
Xarak^[5]

HistoriaAldatu

Ainhoako hilerria

XIII. mendeaAldatu

Ainhoa Urdazubiko priore-etxeak sortu zuen bikario gisa XIII. mendean. Ingalaterra eta Nafarroako erresumaren arteko guden ondoren, parrokiako lurrak bi erresumen arteko lur banatugabeak bihurtu ziren.

XVII. mendeaAldatu

Hogeita Hamar Urteko Gerraren (1618-1648) ondorioz, Ainhoa suntsiturik geratu zen; dena dela, horren ondoren, berreraiki zen.

XVIII. mendeaAldatu

1724. urtean, Donazaharre (1685), Mugerre eta Hiriburu (1696) herrietako matxinadei jarraiki, gatzaren gaineko zerga berrien aurka altxatu ziren ainhoarrak, geroago, 1726. urtean, 50. zerga deituko zitzaionaren aurka Lapurdi osoan zabaldu ziren altxamenduen aitzindari gisa ^[6].

1790. urteko martxoaren 4ko legeak administrazio mota berria ekarri zuen Ipar Euskal Herrira: kantonamenduak eta barrutiak sortzeaz gain, hainbat herritako izenak aldatu ziren, Frantziar Iraultzaren izpiritua hobeki adierazteko, omen. Ainhoak Mendiarte izena hartu zuen.

EkonomiaAldatu

Udalerriko ekonomiaren oinarria laborantza eta basogintza dira. Udalerriak dituen 1619 hektareetatik, 500 basoak dira. Ezpeletako piperraren sor-markaren barruan dago kokaturik udalerria. Dena dela, turismoa gero eta garrantzia handiagoa hartzen ari da, Frantziako herri politenetariko bat (L'un des plus beaux villages de France) izendatu baitzuen "Les Plus Beaux Villages de France" elkarteak.

DemografiaAldatu

Ainhoako populazioak goia jo zuen XIX. mendearen erdialdean, ia 900 biztanle izatera iritsi zenean. 1960ko harmarkadan behea jo zuen, 500 biztanlerekin, baina ordutik berriro goranzko joera txikia hartu zuen.

Ainhoako biztanleria

Datuen iturburua: INSEE

KulturaAldatu

Play media

Ainhoako François Baptiste^[7] (Ahotsak^[8] proiekturako)

EuskaraAldatu

Ainhoak^[9] berezko mintzaira du, Sara-Ainhoa ingurukoa^[10] hain zuzen. Nafar-lapurtarraren aldaera da.

Ondasun nabariakAldatu

Jasokundeko Gure Amaren eliza eta hilerria: XIII. mendean eraikia eta XVI. mendean zaharberritua.
Ainhoako herriko etxea: udaletxea da.
Antzinako ikuztegia: antzinako garbilekua da.
Arantzetako Ama Birjinaren kapera: Erebi mendiaren magalean dago, bertatik Ainhoa herriaren ikuspegi bikainaz goza liteke.
Dantxaria auzoa: Urdazubiko Dantxarinea auzoarekin muga egiten du, biak ere Lapitxuri ibaiak banatzen ditu.
Ondarearen etxea: Ainhoaren eta Xareta lurraldearen iraganaren berri ematen duen interpretazio-zentroa da, hasi jatorri geologikoetatik eta gaur egunera arte.

Argazki galeriaAldatu

Ainhoako pilotalekua eta Jasokundeko Gure Amaren eliza.
Ainhoako herriko etxea.
Karrika nagusia.
Ainhoako pilotaleku ondoko etxeak.
Lehen Hezkuntzako ikastegia.
Arantzetako Ama Birjinaren kapera

Ainhoar ospetsuakAldatu

Joan Piarres Duvoisin (1810-1891), euskal idazlea.
Joannes de Quirno, dantzaria eta bale arrantzalea

Ikus gaineraAldatu

ErreferentziakAldatu

Artikulu honen edukiaren zati bat Euskal Herri Enblematikoa entziklopediako Itsasoko Historia. Euskal Kostaldeko Gida. liburutik txertatu zen 2014-12-18 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, liburu hori eta entziklopedia horretako beste zenbait Creative Commons Aitortu 3.0 Espainia lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
↑ «UEMA-Atlasa» Euskararen erabilera (UEMA).
↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ [rage|auteur=|titre=Dictionnaire des noms de lieux - Pyrénées-Atlantiques. Jobbé-Duval, Brigitte. Archives et Culture, 2009. isbn=978-2-35077-151-9] (Frantsesez)
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an Géoportail - Frantziako Institutu Geografiko Nazionala. Géoportail. Noiz kontsultatua: 2011-10-16.
↑ Philippe Veyrin Les Basques Arthaud, 1975 - 179. orr.
↑ «Baptiste, François - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2019-01-02.
↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2019-01-02.
↑ «Ainhoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-11-15.
↑ «Sara-Ainhoa ingurukoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-11-15.

Kanpo estekakAldatu

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Lapurdi

(Frantsesez) Ainhoako herriko etxea edo udala
(Frantsesez) Xareta

Datuak: Q212962
Multimedia: Ainhoa
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Ainhoa

[Udalbiltza-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.

[2] «UEMA-Atlasa» Euskararen erabilera (UEMA).

[3] «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[4] [rage|auteur=|titre=Dictionnaire des noms de lieux - Pyrénées-Atlantiques. Jobbé-Duval, Brigitte. Archives et Culture, 2009. isbn=978-2-35077-151-9] (Frantsesez)

[geo-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an Géoportail - Frantziako Institutu Geografiko Nazionala. Géoportail. Noiz kontsultatua: 2011-10-16.

[6] Philippe Veyrin Les Basques Arthaud, 1975 - 179. orr.

[7] «Baptiste, François - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2019-01-02.

[8] «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2019-01-02.

[9] «Ainhoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-11-15.

[10] «Sara-Ainhoa ingurukoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-11-15.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]