Wikipedia

Ainhoa

Lapurdiko udalerria
Artikulu hau Lapurdiko udalerriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Ainhoa (argipena)».


Ainhoa Lapurdiko hegoaldeko udalerri bat da, Pirinioen mendebaldean eta Lapurdi Garaia eskualdean kokatua, Nafarroa Garaiarekiko mugan.

Ainhoa
 Lapurdi, Euskal Herria
Ainhoa Vue.JPG
Ainhoako ikuspegia.

Blason ville fr Ainhoa (Pyrénées-Atlantiques).svg
Armarria

Map
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Lapurdi
Administrazioa
Estatua Frantzia
Eskualdea Akitania Berria
Departamendua Pirinio Atlantikoak
ElkargoaEuskal Hirigune Elkargoa
BarrutiaBaiona
KantonamenduaUztaritze-Errobi eta Urdazuri ibarrak
Izen ofizialaBlason ville fr Ainhoa (Pyrénées-Atlantiques).svg  Ainhoa
AuzapezaHenri Agerre (2008-2014)
Posta kodea64250
INSEE kodea64014
Herritarraainhoar
Geografia
Azalera16,19 km²
Garaiera52-649 metro
Distantzia27 km (Baionatik)
Demografia
Biztanleria671 (2018: Red Arrow Down.svg −2)
alt_left 332 (%49,7) (%50,9) 340 alt_right
Dentsitatea41,14 biztanle/km²
Zahartzea[1]% 19,5
Ugalkortasuna[1]‰ 72,88
Ekonomia
Jarduera[1]% 78,49 (2011)
Desberdintasuna[1]% 6,18 (2011)
Langabezia[1]% 6,61 (2013)
Euskara
Euskaldunak% 27,34 (2010)
Erabilera% 4,7 (2011)
Datu gehigarriak
SorreraXIII. mendea. urtea
Webguneahttp://www.ainhoa.fr/

Xareta elkartea osatzen du udalerriak, Sara, Urdazubi eta Zugarramurdi herriekin batera.

IzenaAldatu

Udalerriaren izena historian zehar honako grafiez idatzia izan da: Aynoa (1238), Aynho (1243), Aignoa eta Aynoa (1249), Haynou eta Anhoe (1289), Nostre-Done d'Ainhoe (1511, Baionako Santa Klara abadiako tituluak), Añoa (1650, Guiena, Gaskonia eta inguruko Herrialdearen Gobernu Generalaren mapa), Anhoue (1684, Baionako diozesiaren izendapenak), Mendiarte (1793), Ainhone (1793), Ainhoue (1801, Legeen txostena), Ainhoue edota Ainhoa (1863, Biarno-Euskal Herriko hiztegi topografikoa) eta XIX. mendean Ainhoa.

Brigitte Jobbé-Duvalen ustez[2] udalerriaren izena euskarazko aino hitzetik etor liteke: hitz horrek "ahuntz" esan nahi omen du.

Baina Orotariko Euskal Hiztegian aino hitza dokumentatuta dago, eta beste esanahi batzuekin agertzen da[3]. Alde batetik "aino" hitza txilarra adierazteko erabili izan da, eta bestetik, onddo bat (Puccinia graminis) izendatzeko.

GeografiaAldatu

Ingurune naturalaAldatu

Urdazuri ibaia udalerritik igarotzen da, bere zenbait ibaiadarrekin batera: Larreko erreka (eta bertara isurtzen diren Haitzaberriko erreka, Erdiko erreka eta Farendeiko erreka) eta Opalazioko erreka.

Udalerri mugakideakAldatu

HerriaAldatu

Pilotalekua eta hilerria —bizitza eta heriotza— herrigunearen erdi‑erdian daude.

Ainhoako eliza eraikin handia da: kanpandorrearen oinarria karratua du, gorago oktogono‑forman, eta goi‑goian orratza dauka. Galeria landuak ditu, bertako ohituraren arabera, eta Errenazimentuko erretaula eta absidea zirrimargotuta daude (asmoa ona bide zen, baina ez zuten asmatu).

Hilerrian taula‑formako hilarri interesgarriak daude. Haietako bat 1685ekoa da eta hauxe jartzen du:

« Ezpondaco sepultura. Martin de Goieneche eta Maria de Segurac eguina. »

Al­dapa piko samarra badu ere, Atsulai mendian, Ainhoa inguruko ibarra mendean hartuta, Arantzetako Ama Birjinaren kapera dago, Gipuzkoako zaindaria eta Arantzazuko santutegikoaren irudiaren erreplika.

Hari ere esaten diote Ainhoako Ama Birjina. Ermitatik gertu trikuharri bat dago. Bistak zoragarriak dira. Ainhoako baserri‑gunean XVII. mendeko etxeak daude, fatxada aurreratuak eta habe horizontal zizel­katuak dituztenak. Esate baterako, Ithurria etxea 1636koa da. Koloreei erreparatuta, rouge basque gailentzen da: gorri motela, diskretua, dotorea...

Etxeak eta auzoakAldatu

  • Dolhareko Borda[4]
  • Ezponda[4]
  • Ezpondako Borda[4]
  • Fulianborda[4]
  • Gaskoinen Borda[4]
  • Haizagerri[4]
  • Haltien Borda[4]
  • Hariztoien Borda[4]
  • Harotxaren Borda[4]
  • Janmarien Borda[4]
  • Patzikoen Borda[4]
  • Peorteiko Borda[4]
  • Perlaen Borda[4]
  • Tanburin Borda[4]
  • Ukutea[4]
  • Urrutieneko Errota[4]
  • Xara Handia[4]
  • Xarak[4]

HistoriaAldatu

 
Ainhoako hilerria

XIII. mendeaAldatu

Ainhoa Urdazubiko priore-etxeak sortu zuen bikario gisa XIII. mendean. Ingalaterra eta Nafarroako erresumaren arteko guden ondoren, parrokiako lurrak bi erresumen arteko lur banatugabeak bihurtu ziren.

XVII. mendeaAldatu

Hogeita Hamar Urteko Gerraren (1618-1648) ondorioz, Ainhoa suntsiturik geratu zen; dena dela, horren ondoren, berreraiki zen.

XVIII. mendeaAldatu

1724. urtean, Donazaharre (1685), Mugerre eta Hiriburu (1696) herrietako matxinadei jarraiki, gatzaren gaineko zerga berrien aurka altxatu ziren ainhoarrak, geroago, 1726. urtean, 50. zerga deituko zitzaionaren aurka Lapurdi osoan zabaldu ziren altxamenduen aitzindari gisa [5].

1790. urteko martxoaren 4ko legeak administrazio mota berria ekarri zuen Ipar Euskal Herrira: kantonamenduak eta barrutiak sortzeaz gain, hainbat herritako izenak aldatu ziren, Frantziako Iraultzaren izpiritua hobeki adierazteko, omen. Ainhoak Mendiarte izena hartu zuen. Indarkeria giro handi batean, 1794ko otsailetik hara, herritarrek errepresio gogorra pairatu zuten, zerbitzu militarrari uko egin zioten gazteak Baztanera eta Bortzirietara ihes egiten zutela eta. Asko deportaziora behartu zituzten.

EkonomiaAldatu

Udalerriko ekonomiaren oinarria laborantza eta basogintza dira. Udalerriak dituen 1619 hektareetatik, 500 basoak dira. Ezpeletako piperraren sor-markaren barruan dago kokaturik udalerria. Dena dela, turismoa gero eta garrantzia handiagoa hartzen ari da, Frantziako herri politenetariko bat (L'un des plus beaux villages de France) izendatu baitzuen "Les Plus Beaux Villages de France" elkarteak.

DemografiaAldatu

Ainhoako populazioak goia jo zuen XIX. mendearen erdialdean, ia 900 biztanle izatera iritsi zenean. 1960ko harmarkadan behea jo zuen, 500 biztanlerekin, baina ordutik berriro goranzko joera txikia hartu zuen.

Ainhoako biztanleria
Datuen iturburua: INSEE

KulturaAldatu

Ainhoako François Baptiste[6] (Ahotsak[7] proiekturako)

EuskaraAldatu

Ainhoak[8] berezko mintzaira du, Sara-Ainhoa ingurukoa[9] hain zuzen. Nafar-lapurtarraren aldaera da.

Ondasun nabariakAldatu

Argazki galeriaAldatu

Ainhoar ospetsuakAldatu

Ikus gaineraAldatu

ErreferentziakAldatu

  1. ↑ a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ [rage|auteur=|titre=Dictionnaire des noms de lieux - Pyrénées-Atlantiques. Jobbé-Duval, Brigitte. Archives et Culture, 2009. isbn=978-2-35077-151-9] (Frantsesez)
  3. ↑ «aino OEH - Bilaketa - OEH» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2022-06-02).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an Géoportail - Frantziako Institutu Geografiko Nazionala. Géoportail. (Noiz kontsultatua: 2011-10-16).
  5. ↑ Philippe Veyrin Les Basques Arthaud, 1975 - 179. orr.
  6. ↑ «Baptiste, François - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2019-01-02).
  7. ↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2019-01-02).
  8. ↑ «Ainhoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-15).
  9. ↑ «Sara-Ainhoa ingurukoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-15).

Kanpo estekakAldatu

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Lapurdi


"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ainhoa&oldid=9082018"(e)tik eskuratuta