Gerraren artea
“Gerraren artea” (txineraz : 孫子兵法; lit. 'Sun Tzuren metodo militarra', pinyineraz: Sūnzǐ bīngfǎ) Udaberri amaierako eta Udazkeneko (K.a. V. mendea gutxi gorabehera) Txinako antzinako tratatu militar bat da. Sun Tzu ("Eguzki maisua") antzinako estratega militar txinatarrari egozten zaion lana 13 kapituluz osatuta dago. Bakoitza gerrarekin lotutako trebetasun edo arte multzo ezberdin bati, eta estrategia zein taktika militarrei nola aplikatzen zaien zuzentzen da. Ia 1.500 urtez, Shenzong enperadoreak 1080an zazpi klasiko militar gisa formalizatu zuen antologia baten testu nagusia izan zen.[1] Gerraren artea Ekialdeko Asiako gerran eragin handiena duen estrategia-testua izaten jarraitzen du, eta Mendebaldean ere eragin du. Halaber, teoria eta pentsamendu militarrak hainbat aplikazio aurkitu ditu mundu modernoan zehar,hala nola espioitzan,[2] kulturan, politikan, negozioetan eta kiroletan barne.[3]
| Gerraren artea | |
|---|---|
 XVIII. mendean Qianlong enperadorearen garaiko Gerraren artea liburuaren banbuz eginiriko argitalpena. | |
| Datuak | |
| Idazlea | Sun Tzu (K.a. 500 inguruan) |
| Argitaratze-data | K.a. 500 |
| Generoa | Saiakera |
| Jatorrizko izenburua | 孫子兵法 |
| Hizkuntza | Txinera |
| Herrialdea | Txina |
Liburuak K.a. V. mendeko Txinako armadari buruzko azalpen eta analisi zehatza jasotzen du, armekin hasi, eta ingurumen-baldintzak zein estrategia eta diziplinaraino. Sun Tzuk, gainera, adimen operatiboek eta espioiak gerra ahaleginerako duten garrantzia azpimarratu zuen.[4] Historiako taktikari eta analista militar onenetako bat kontsideratua, bere irakaspen eta estrategiak prestakuntza militar aurreratuaren oinarria izan ziren hurrengo milurtekoetan.[5]
Historia Aldatu
Testua eta iruzkinak Aldatu
Gerraren artea, tradizioz K.a. VI. mendearen amaierako jeneral militar bati egozten zaio. “Eguzki (Sun) maisua” (Sūnzǐ edo Sun Tzu) izenez ezagutzen dena, bere lehen zati batzuk ziurrenik 100 urte inguruko geroagokoak dira.
Sima Qianen K.a. I. mendeko “Memoria historikoak”, Txinako hogeita lau historia dinastikoetatik lehenak, Txinako antzinako tradizio bat erregistratzen du, gai militarrei buruzko testu bat Qi Estatuko "Sun Wu" delako batek idatzita, eta testu hau Wuko Helü erregeak (K.a. 514-495) irakurri eta aztertu zuela dioena.[6] Testu hau Sun Maisuaren Gerraren artea lanarekin identifikatzen zen tradizionalki. Txinan oraindik oso zabalduta dagoen ikuspuntu konbentzionala zen Sun Wu teoriko militar bat izan zela Udaberri eta Udazken garaiaren amaieratik (K.a. 776-471), eta Qiko bere jaioterritik Wuko hego-ekialdeko erresumara ihes egin zuela, non erregea txundituta utzi omen zuen gerran jauregiko amoranteak entrenatzeko zuen gaitasunagatik, eta Wuko armadak Chuko estatuko mendebaldeko aurkariak desafiatzeko bezain ahaltsuak izatea eragin omen zuen.[7]
III. mendearen hasieran Cao Cao estratega, poeta eta gerrako jaun ospetsua izan zen Gerraren artea liburuko lehen iruzkin ezagunaren egilea. Caoren prefazioak argi uzten du berak editatu zuela testua eta pasarte batzuk ezabatu zituela, baina bere aldaketen norainokoa ez zegoen argi historikoki. Gerraren arte” Txinako historia dinastikoen katalogo bibliografiko guztietan agertzen da, baina bere banaketa eta tamainaren zerrendak asko aldatzen ziren. XX. mendearen hasieran. Liang Qichao idazle eta erreformatzaile txinatarrak teorizatu zuen testua K.a. IV. mendean idatzi zela, Sunzi Sun Bin-en ustezko ondorengoagatik, zenbait iturri historikok berak idatzitako tratatu militar bat aipatzen baitute, Sun Binen gerraren artea izenekoa.[8]
Autoretza Aldatu
XII. mende inguruan, aditu batzuk Sunziren existentzia historikoa zalantzan jartzen hasi ziren, batez ere Zuoko Kronika (Zuo Zhuan 左傳) klasikoan agertzen ez delako, Udaberri eta Udazkeneko garaiko figura nabarmen gehienak aipatzen dituena. "Sun Wu" (孫武) izena ez da agertzen memoria historikoak baino lehenagoko testu bakar batean ere, eta susmatzen da asmatutako izen deskriptibo bat dela, "gudari iheslaria" esan nahi duena: "Sun" abizena "iheslari" (xùn 遜) termino erlazionatu gisa glosatzen da, eta "Wu" berriz, "martzial, ausarta" (wǔ 武)"-ren antzinako bertute txinatarra da, hots, Sauky-ren paperari dagokiona, heroiaren doppelgänger bezala Wu Zixuren historian. Sun Wu ez bezala, badirudi Sun Bin benetako pertsona bat izan zela gai militarretan benetako autoritatea izanik, eta inspirazioa izan zitekeen figura historikoa sortzeko jainko modu baten bidez.[7]
Aurkikuntza Yinqueshanen Aldatu
1972an, banbuzko oholtxo batzuk aurkitu zituzten Zilarrezko Txolarrearen Mendian (Yinqueshan), Han dinastiako bi hilobitan (K.a. 206) Linyi hiritik gertu, Shandong probintzian. Hilobiak zituzten banbuzko eskritura ugarien artean, K.a. 134. eta 118. urteen inguruan zigilatuak, bi testu bereizi zeuden: bata, jasotako idatziari zegokiona, eta bestea Sun Bini esleitua, aurrekoa azaltzen eta zabaltzen zuena. Sun Bin-en testuaren materiala gainjarri egiten da Sūnzǐren testuaren zati handi batekin, eta biak "etengabeko garapenean dagoen Sūnzǐ izeneko tradizio intelektual bakartzat" har daitezke. Aurkikuntza horrek erakutsi zuen nahasmen historikoaren zati handi bat Eguzki Maisuaren Gerraren artea bezala aipa zitezkeen bi testu zeudelako gertatu zela, eta ez bakarra. Aurreko testuaren edukia Gerraren artea modernoaren atalen herena da gutxi gorabehera, eta edukia oso bat dator. Gaur egun oro har onartzen da aurrekoa K.a. 500 eta 430 arteko uneren batean osatu zela.[6]
Mamia: 13 atalak Aldatu
Testua hamahiru atalen inguruan egituratzen da, gerraren dimentsio ezberdinen azterketa arrazionalari eskainita eta garaile baten bilatze adimentsuaren printzipioak identifikatuz. Egitura, ordea, nahiko barea da ideien antolamenduari dagokionez, zenbait ataletan nozioak era ezberdinetan aurkitzen diren heinean.[9]
| Atalak | Txineraz | Izenburuak euskaraz |
| I | 始計 | Prestaketak |
| II | 作戰 | Gerrari hasiera ematea |
| III | 謀攻 | Erasoa planifikatzea |
| IV | 軍形 | Antolaketa taktikoak |
| V | 兵勢 | Energiaren erabilera |
| VI | 虛實 | Ahuldadeak eta indarguneak |
| VII | 軍爭 | Armada bat maniobratzen |
| VIII | 九變 | Bederatzi aldaera taktiko |
| IX | 行軍 | Armada martxan |
| X | 地形 | Lur eremua |
| XI | 九地 | Bederatzi gudu-zelaiak |
| XII | 火攻 | Suarekin erasoak |
| XIII | 用間 | Espioien erabilerari buruz |
I. Prestaketak[10]
Gerra estatuarentzat berebiziko garrantzia duen gaia da, eta bost elementu izan behar dira ofizialen etengabeko gogoetak eta haien ardura guztien gaiak: “Doktrina” (edo Tao); “Zerua” (edo klima); “Lurra” (edo topografia); “Jenerala” (edo buruzagiaren ezaugarriak); “Diziplina” (edo giza baliabideen eta baliabide materialen kudeaketa). Bost faktore hauek elkarrekin, konpromiso militar baten emaitza zehazten dute. Datu hauek arretaz kontuan hartzeak ahalbidetu beharko lioke gerrako jeneralari bere garaipen aukerak kalkulatzeko. Ezjakintasunagatik edo presuntzioagatik, haien arbuioak edo uko egiteak porrota dakar
II. Gerrari hasiera ematea
Gerraren ekonomia nola ulertu eta arrakasta lortzeko konpromezu garrantzitsuak azkar irabazi behar direla azaltzen du. Atal honek ohartarazten du kanpaina militarren arrakastak lehiaren eta gatazkaren kostua mugatzea eskatzen duela.
III. Erasoa planifikatzea
Indarraren iturria batasuna da, ez tamaina, eta edozein gatazkatan arrakasta izateko behar diren bost faktoreak eztabaidatzen ditu. Garrantziaren arabera, hauek dira faktore kritiko horiek: erasoa, estrategia, aliantzak, armada eta hiriak.
IV. Antolaketa taktikoak
Dauden posizioaren defentsak duen garrantziaz dihardu, harik eta komandante bat posizio horietatik segurtasunez aurrera egiteko gai den arte. Komandanteei aukera estrategikoak onartzearen eta etsaiarentzat aukerarik ez sortzearen garrantzia irakasten die.
V. Energiaren erabilera
Armadaren bultzada eraikitzeko sormena eta denboraren erabilera azaltzen du.
VI. Ahuldadeak eta indarguneak
Armada baten aukerak etsaien ahultasun erlatiboak eragindako inguruneko irekieretatik nola etortzen diren azaltzen du, eta eremu jakin bateko gudu-zelai fluidoan izandako aldaketei nola erantzun.
VII. Armada bat maniobratzen
Zuzeneko gatazkaren arriskuak, eta konfrontazio horiek nola irabazi komandanteari behartzen zaizkionean azaltzen du.
VIII. Bederatzi aldaera taktiko
Armada baten erantzunetan malgutasun beharrari erreparatzen dio. Egoera aldakorrei nola erantzun behar den azaltzen du.
IX. Armada martxan
Etsaiaren lurralde berrietan zehar mugitzen den armada batek bizi dituen egoera desberdinak deskribatzen ditu, eta egoera horiei nola erantzun. Atal honen zati handi bat besteen asmoak ebaluatzean zentratzen da.
X. Lur-eremua
Erresistentziaren hiru eremu orokorrak (distantzia, arriskuak eta oztopoak) eta horietatik sortzen diren lurreko sei posizio motak aztertzen ditu. Sei eremu-posizio horietako bakoitzak abantaila eta desabantaila batzuk eskaintzen ditu.
XI. Bederatzi gudu-zelaiak
Kanpaina batean ohikoak diren bederatzi egoerak (edo etapa) deskribatzen ditu, sakabanatzetik hasi eta hilgarriraino, eta komandante batek horiek arrakastaz bideratzeko beharko duen arreta zehatza deskribatzen du.
XII. Suarekin erasoak
Armen erabilera orokorra, eta ingurunearen erabilera zehatza arma gisa azaltzen du. Atal honetan erasorako bost helburuak, ingurumeneko bost eraso motak, eta eraso horien aurrean erantzun egokiak aztertzen dira.
XIII. Espioiak erabiliz
Informazio-iturri onak garatzearen garrantzian zentratzen da, eta bost adimen-iturri motak eta horietako bakoitza hobekien nola kudeatu zehazten du.
Kultur eragina Aldatu
Militar eta inteligentzia aplikazioak Aldatu
Ekialdeko Asia osoan, Gerraren artea zerbitzu militarraren azterketetarako hautagai potentzialen programaren parte zen.
Sengoku aroan (1467–1568), Takeda Shingen (1521–1573) daimyō japoniarra borroka guztietan ia garaitezina bihurtu zela esaten da, armetan oinarritu gabe, Gerraren artea ikasia zuelako. Liburuak "Fūrinkazan" (Haizea, Basoa, Sua eta Mendia) bere gudu estandar ospetsurako inspirazioa ere eman zion, hau da, haizea bezain azkarra, basoa bezain isila, sua bezain basatia eta mendia bezain mugiezina.[11]
Samuel B. Griffith itzultzaileak "Sun Tzu eta Mao Tse-Tung" ri buruzko kapitulu bat eskaintzen du. Bertan, Gerraren artea aipatzen da, Maoren Gerrilla-gerrari buruz, gerra, luzatuari buruz eta Txinako gerra iraultzailearen arazo estrategikoei buruz lanetan aipatzen delako, eta Maoren aipua jasotzen du: "Ez dugu gutxietsi behar Sun Tzuk, antzinako Txinako gerra iraultzailearen aditu militar handiak zioena: “Zure etsaia ezagutuz eta zeure burua ezagutuz, mila bataila borroka ditzakezu hondamendirik gabe."[11]
Vietnamgo gerran, Viet Congeko ofizial batzuek Gerraren Artea ikasi zuten eta, antza denez, pasarte osoak errezitatu ahal izan zituzten oroimenetik. Nguyên Giáp jeneralak arrakastaz aplikatu zituen Dien Bien Phuko guduan deskribatutako taktikak, frantsesek Indotxinan izan zuten parte-hartze handia amaituz eta Vietnam iparraldera eta hegoaldera banatzen zuten akordioetara eramanez. Giáp jenerala, geroago Vietnamgo Gerrako PVAko komandante militar nagusia, Sun Tzuren ideien ikasle eta praktikatzaile amorratua izan zen.[12]
Ikus gainera Aldatu
Erreferentziak Aldatu
- ↑ (Ingelesez) Smith, Kidder. (1999). "The Military Texts: The Sunzi". In de Bary, Wm. Theodore (ed.). Sources of Chinese Tradition: From Earliest Times to 1600, Volume 1 (2nd ed.). New York: Columbia University Press., 213–24 or. ISBN 978-0-231-10938-3..
- ↑ (Ingelesez) McNeilly, Mark R. (2015). Sun Tzu and the Art of Modern Warfare (updated ed.). Oxford: Oxford University Press, 301 or. ISBN 9780199957859..
- ↑ (Ingelesez) Garner, Rochelle. (2006). "Oracle's Ellison Uses 'Art of War' in Software Battle With SAP". Bloomberg.
- ↑ (Ingelesez) Giles, Lionel. (2007). The Art of War by Sun Tzu – Special Edition.. Special Edition Books, 62 or..
- ↑ (Ingelesez) Hlavatý, Jozef; Ližbetin, Ján. (2021). "The Use of the Art of War Ideas in the Strategic Decision-making of the Company".. Transportation Research Procedia. 14th International scientific conference on sustainable, modern and safe transport., 1273–1280 or. ISBN doi:10.1016/j.trpro.2021.07.110. ISSN 2352-1465. S2CID 238896273...
- ↑ a b (Ingelesez) Michael, Loewe. (1993). Early Chinese texts: a bibliographical guide. Society for the Study of Early China ISBN ISBN 1557290431. OCLC 29356935..
- ↑ a b (Ingelesez) B.C., Sunzi, active 6th century. (2007). The art of war.. Columbia University Press ISBN ISBN 9780231133821. OCLC 137325042..
- ↑ (Gaztelaniaz) Galvany, Albert. (2012). Sunzi. El arte de la guerra. Traducción directa del chino antiguo (8.ª edición). Madrid: Trotta ISBN 978-84-9879-332-1..
- ↑ (Ingelesez) Mair, Victor H.. (2007). The Art of War: Sun Zi's Military Methods. New York: Columbia University Press ISBN 978-0-231-13382-1..
- ↑ (Ingelesez) Yuen, Derek M. C.. (2014). Deciphering Sun Tzu: How to Read 'The Art of War'. Oxford University Press ISBN 978-0199373512..
- ↑ a b (Ingelesez) Griffith, Samuel B.. (2005). The Illustrated Art of War. Oxford University Press, 17, 141–43 or..
- ↑ (Ingelesez) McCready, Douglas. (2003). Learning from Sun Tzu. Military Review.
Kanpo estekak Aldatu
- Gerraren artea audioliburua (Ingelesez)
- Gerraren artea idazlanaren ingelesezko-txinerazko argitalpena (Ingelesez) (Txineraz)
- Sun Tzu France: Gerraren artea idazlanari buruzko webgunea (Frantsesez)
Datuak: Q8251
Multimedia: The Art of War by Sun Tzu
