Espainiar

Espainiarrak edo espainolak Espainiako herritarrak dira[5], bere arbasoak edozeinak izanda ere. Espainiak barnean hainbat herri eta aberri ditu, Espainiako historiaren konplexutasuna islatzen dutenak.

Espainiarrak
Españoles
Spanish people - mosaic.PNG

1. lerroa: Elisabet I.a Gaztelakoa • Fernando II.a Aragoikoa • Hernán Cortés • Inazio Loiolakoa • Karlos I.a • Teresa Avilakoa

2. lerroa: Cervantes • Francisco Goya • José María de Pereda • Rosalía de Castro • Pérez Galdós • Leopoldo Alas

3. lerroa: Gaudí • Picasso • Dalí • Joan Karlos I.a Espainiakoa • Antonio Banderas • Rafael Nadal
Biztanleak guztira
Espainiar herritarrak
42.534.950
Espainiar diaspora
1.574.123 (2010)[1]
Biztanleria nabarmena duten eskualdeak

 Espainia 46.500.592 (2016)[2]
Espainiar diaspora
%60,1a Amerika - %36,9a Europa - %3a bestea[3]

Hizkuntza
Gaztelania, beste Espainiako hizkuntzak.
Erlijioa
Katolizismoa (gehiengoa)[4]
Zerikusia duten beste giza taldeak
Beste europarrak, jende zuria.
Hispanoamerikan: Mestizoak.

Espainiako hizkuntza ofiziala espainiera da, Erdi Aroko gaztelaniatik garatu dena.[erreferentzia behar] Espainiar asko, espainiar kolonizazioaren eta emigrazioaren ondorioz, mundu zabalera zabaldu dira, batez ere Latinoamerikara.

JatorriaAldatu

Jatorri historikoak eta genetikaAldatu

Espainiako populazio etnikoaren erreserba genetikoa Iberiar penintsulako erromatarren aurreko biztanle gehienen ondorioa da, bai indoeuropar eta indoeuropar hizketako aurreko aurre-zelten taldeak (iberiarrak, betoiak, turdetaniarrak, akitaniarrak),[6][7][8] bai zeltak (galaikoak, zeltiberiarrak, turduluak eta talde zeltikoak),[9][8] antzinako erromatarrek lurraldea konkistatu ondoren erromanizatu zituztenak.[10][11] Iberiaren hegoaldeko antzinako feniziar eta kartagoar kolonizazioa, baita Iberiaren ondorengo okupazio arabiarra ere, Ekialde Hurbilaren (feniziarra, judua eta arabiarra) eta Afrikako iparraldearen (punikoa edo bereberea) ekarpen genetiko txiki batzuk utzi zituzten, bereziki hegoaldean eta mendebaldean.[12][11][13][10]

HizkuntzakAldatu

Espainiarrek hainbat hizkuntzak hitz egiten dituzte. Espainian hitz egiten diren hizkuntzen artean daude gaztelania, herri osoan ofiziala dena eta biztanleriaren ama-hizkuntza nagusia (%74), katalana, Katalunian, Valentziako erkidegoan eta Balearretan koofiziala (%17), galiziera, Galizian koofiziala dena (%7) eta euskara, EAEn eta Nafarroako iparraldean koofiziala (%2).[14] Onarpen ofizial txikiagoa duten beste hizkuntza batzuk dira astur-leonesa (asturiera bezala Asturiasen eta leonesa bezala Leónen), aragoiera (Aragoiko erkidegoan) eta aranera (Arango haranean).

ErlijioaAldatu

Espainiako herritar gehienak (%67,8, CISek 2014 urtean egindako inkestaren arabera) kristau katolikotzat jotzen dira. Hala ere, horien erdiak baino gehiagok dio ez dela ia inoiz joaten erlijio-lanbideetara.[15]

Biztanleen %27,5 ateo edo agnostikoak dira.[15] Gutxiengo musulmanak, juduak, protestanteak eta ortodoxoak ere badaude, eta horien kopurua handitu egin da berriki, immigrazioaren ondorioz, biztanleen %2,3 inguru gehitzen lortuz.[15]

ErreferentziakAldatu

  1. ↑ El País: Padrón de Españoles Residentes en el Extranjero
  2. ↑ www.diariocritico.com
  3. ↑ El País: Españoles residentes en el extranjero (CERA) por país
  4. ↑ ISBN 9783030189075..
  5. ↑ Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. Espainol. .
  6. ↑ «Iberians - MSN Encarta» web.archive.org 2009-10-30 Noiz kontsultatua: 2021-04-29.
  7. ↑ Álvarez-Sanchís, Jesús. (2005-02-28). «Oppida and Celtic society in western Spain» e-Keltoi: Journal of Interdisciplinary Celtic Studies 6 (1) ISSN 1540-4889. Noiz kontsultatua: 2021-04-29.
  8. ↑ a b «Ethnographic Map of Pre-Roman Iberia (circa 200 b» web.archive.org 2004-06-11 Noiz kontsultatua: 2021-04-29.
  9. ↑ (Ingelesez) «Spain - History» Encyclopedia Britannica Noiz kontsultatua: 2021-04-29.
  10. ↑ a b Bycroft, Clare; Fernandez-Rozadilla, Ceres; Ruiz-Ponte, Clara; Quintela, Inés; Carracedo, Ángel; Donnelly, Peter; Myers, Simon. (2019-02-01). «Patterns of genetic differentiation and the footprints of historical migrations in the Iberian Peninsula» Nature Communications 10 doi:10.1038/s41467-018-08272-w. ISSN 2041-1723. PMID 30710075. PMC 6358624. Noiz kontsultatua: 2021-04-29.
  11. ↑ a b Olalde, Iñigo; Mallick, Swapan; Patterson, Nick; Rohland, Nadin; Villalba-Mouco, Vanessa; Silva, Marina; Dulias, Katharina; Edwards, Ceiridwen J. et al.. (2019-03-15). «The genomic history of the Iberian Peninsula over the past 8000 years» Science (New York, N.Y.) 363 (6432): 1230–1234. doi:10.1126/science.aav4040. ISSN 0036-8075. PMID 30872528. PMC 6436108. Noiz kontsultatua: 2021-04-29.
  12. ↑ Jónsson 2007, p. 195.
  13. ↑ Adams, Susan M.; Bosch, Elena; Balaresque, Patricia L.; Ballereau, Stéphane J.; Lee, Andrew C.; Arroyo, Eduardo; López-Parra, Ana M.; Aler, Mercedes et al.. (2008-12-12). «The Genetic Legacy of Religious Diversity and Intolerance: Paternal Lineages of Christians, Jews, and Muslims in the Iberian Peninsula» American Journal of Human Genetics 83 (6): 725–736. doi:10.1016/j.ajhg.2008.11.007. ISSN 0002-9297. PMID 19061982. PMC 2668061. Noiz kontsultatua: 2021-04-29.
  14. ↑ «Spain - The World Factbook» www.cia.gov Noiz kontsultatua: 2021-04-29.
  15. ↑ a b c Centro de Investigaciones Sociológicas (octubre de 2014). «Barómetro de octubre de 2014». p. 31.

Kanpo estekakAldatu

  Artikulu hau antropologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Espainiar&oldid=8509947"(e)tik eskuratuta