Wikipedia

Espainiar

Espainiarrak edo espainolak Espainiako herritarrak dira,[5] bere arbasoak edozein izanda ere. Espainiak barnean hainbat herri eta aberri ditu, Espainiako historiaren konplexutasuna islatzen dutenak.

Espainiarrak
Españoles

1. lerroa: Elisabet I.a Gaztelakoa • Fernando II.a Aragoikoa • Hernán Cortés • Inazio Loiolakoa • Karlos I.a • Teresa Avilakoa

2. lerroa: Cervantes • Francisco Goya • José María de Pereda • Rosalía de Castro • Pérez Galdós • Leopoldo Alas

3. lerroa: Gaudí • Picasso • Dalí • Joan Karlos I.a Espainiakoa • Antonio Banderas • Rafael Nadal
Biztanleak guztira
Espainiar herritarrak
42.534.950
Espainiar diaspora
1.574.123 (2010)[1]
Biztanleria nabarmena duten eskualdeak
 Espainia 46.500.592 (2016)[2]

Espainiar diaspora
%60,1a Amerika - %36,9a Europa - %3a bestea[3]

Hizkuntza
Gaztelania, beste Espainiako hizkuntzak.
Erlijioa
Katolizismoa (gehiengoa)[4]
Zerikusia duten beste giza taldeak
Beste europarrak, jende zuria.
Hispanoamerikan: Mestizoak.

Espainiako hizkuntza ofiziala espainiera da, Erdi Aroko gaztelaniatik garatu dena.[erreferentzia behar] Espainiar asko, espainiar kolonizazioaren eta emigrazioaren ondorioz, mundu zabalera zabaldu dira, batez ere Latinoamerikara.

Jatorria

aldatu

Jatorri historikoak eta genetika

aldatu

Espainiako populazio etnikoaren erreserba genetikoa Iberiar penintsulako erromatarren aurreko biztanle gehienen ondorioa da, bai indoeuropar eta indoeuropar hizketako aurreko aurre-zelten taldeak (iberiarrak, betoiak, turdetaniarrak, akitaniarrak),[6][7][8] bai zeltak (galaikoak, zeltiberiarrak, turduluak eta talde zeltikoak),[9][8] antzinako erromatarrek lurraldea konkistatu ondoren erromanizatu zituztenak.[10][11] Iberiaren hegoaldeko antzinako feniziar eta kartagoar kolonizazioa, baita Iberiaren ondorengo okupazio arabiarra ere, Ekialde Hurbilaren (feniziarra, judua eta arabiarra) eta Afrikako iparraldearen (punikoa edo berberea) ekarpen genetiko txiki batzuk utzi zituzten, bereziki hegoaldean eta mendebaldean.[12][11][13][10]

Hizkuntzak

aldatu

Espainiarrek hainbat hizkuntza hitz egiten dituzte. Espainian mintzatzen diren hizkuntzen artean daude gaztelania, herri osoan ofiziala eta biztanleriaren ama-hizkuntza nagusia (%74), katalana, Katalunian, Valentziako erkidegoan eta Balearretan koofiziala (%17), galiziera, Galizian koofiziala (%7), eta euskara, EAEn eta Nafarroako iparraldean koofiziala (%2).[14] Onarpen ofizial txikiagoa duten beste hizkuntza batzuk dira astur-leonesa (asturiera izenaz Asturiasen eta leonesa izenaz Leónen), aragoiera (Aragoiko erkidegoan) eta aranera (Arango haranean).

Erlijioa

aldatu

Espainiako herritar gehienak (%67,8, CISek 2014. urteko inkestaren arabera) kristau katolikotzat jotzen dira. Hala ere, horien erdiak baino gehiagok dio ez dela ia inoiz joaten erlijio-lanbideetara.[15]

Biztanleen %27,5 ateo edo agnostikoak dira.[15] Gutxiengo musulmanak, juduak, protestanteak eta ortodoxoak ere badaude, eta hauen kopurua handitu egin da berriki, immigrazioaren ondorioz, biztanleen %2,3 inguru gehiago.[15]

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ El País: Padrón de Españoles Residentes en el Extranjero
  2. ↑ www.diariocritico.com
  3. ↑ El País: Españoles residentes en el extranjero (CERA) por país
  4. ↑ ISBN 9783030189075..
  5. ↑ Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. Espainol. .
  6. ↑ «Iberians - MSN Encarta» web.archive.org 2009-10-30 (kontsulta data: 2021-04-29).
  7. ↑ Álvarez-Sanchís, Jesús. (2005-02-28). «Oppida and Celtic society in western Spain» e-Keltoi: Journal of Interdisciplinary Celtic Studies 6 (1) ISSN 1540-4889. (kontsulta data: 2021-04-29).
  8. ↑ a b «Ethnographic Map of Pre-Roman Iberia (circa 200 b» web.archive.org 2004-06-11 (kontsulta data: 2021-04-29).
  9. ↑ (Ingelesez) «Spain - History» Encyclopedia Britannica (kontsulta data: 2021-04-29).
  10. ↑ a b Bycroft, Clare; Fernandez-Rozadilla, Ceres; Ruiz-Ponte, Clara; Quintela, Inés; Carracedo, Ángel; Donnelly, Peter; Myers, Simon. (2019-02-01). «Patterns of genetic differentiation and the footprints of historical migrations in the Iberian Peninsula» Nature Communications 10  doi:10.1038/s41467-018-08272-w. ISSN 2041-1723. PMID 30710075. PMC 6358624. (kontsulta data: 2021-04-29).
  11. ↑ a b Olalde, Iñigo; Mallick, Swapan; Patterson, Nick; Rohland, Nadin; Villalba-Mouco, Vanessa; Silva, Marina; Dulias, Katharina; Edwards, Ceiridwen J. et al.. (2019-03-15). «The genomic history of the Iberian Peninsula over the past 8000 years» Science (New York, N.Y.) 363 (6432): 1230–1234.  doi:10.1126/science.aav4040. ISSN 0036-8075. PMID 30872528. PMC 6436108. (kontsulta data: 2021-04-29).
  12. ↑ Jónsson 2007, p. 195.
  13. ↑ Adams, Susan M.; Bosch, Elena; Balaresque, Patricia L.; Ballereau, Stéphane J.; Lee, Andrew C.; Arroyo, Eduardo; López-Parra, Ana M.; Aler, Mercedes et al.. (2008-12-12). «The Genetic Legacy of Religious Diversity and Intolerance: Paternal Lineages of Christians, Jews, and Muslims in the Iberian Peninsula» American Journal of Human Genetics 83 (6): 725–736.  doi:10.1016/j.ajhg.2008.11.007. ISSN 0002-9297. PMID 19061982. PMC 2668061. (kontsulta data: 2021-04-29).
  14. ↑ «Spain - The World Factbook» www.cia.gov (kontsulta data: 2021-04-29).
  15. ↑ a b c Centro de Investigaciones Sociológicas (octubre de 2014). «Barómetro de octubre de 2014». p. 31.

Kanpo estekak

aldatu
  Artikulu hau antropologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Espainiar&oldid=8603736"(e)tik eskuratuta