Wikipedia

Évora

Évora (ˈɛvuɾɐ ahoskatua) Portugalgo hiria da, herrialdearen hegoko erdialdean dagoena. Evorako Barrutiko eta Alentejo eskualdeko hiriburua da. 2011ko erroldaren arabera 56.596 biztanle ditu. 1986an UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen Évorako erdigune historikoa. Honetaz gain Europako herri zaharrenen sarean sartuta dagoen Portugalgo herri bakarra da.

Évora
Évora
Portugalgo udalerria
Administrazioa
Estatu burujabe Portugal
Portugalgo barrutiaEvora
Izen ofizialaÉvora
Jatorrizko izenaÉvora
Posta kodea7000
Geografia
Koordenatuak38°34′21″N 7°54′26″W / 38.5725°N 7.9072°W / 38.5725; -7.9072
Map
Azalera1307.04 km²
Altuera295 m
MugakideakPortel, Viana do Alentejo, Reguengos de Monsaraz, Redondo, Estremoz, Arraiolos eta Montemor-o-Novo
Demografia
Biztanleria56.596 (2011)
0 (2011)
Dentsitatea43,3 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera1166
Telefono aurrizkia266
Ordu eremuaEuropa Mendebaldeko Ordua
Hiri senidetuakChartres, Angra do Heroísmo, Vidigueira, Sines, Suzdal (en) Itzuli, Mozambike uhartea eta Tønsberg
cm-evora.pt

Etimologia Aldatu

Zeltiarrek Ebora izena eman zioten, "hagina" (zuhaitza) esan nahi du. Hau da hipotesi onartuena baina beste batzuk ere badaude. Errmatarrek urrea ustiatu zuten Portugalgo meategietan eta aurum izenaren aldaera izan liteke, baina Évoran bertan ez zen urrerik, beraz ez da aintzat hartzen.

Historia Aldatu

Erromatarren aroa Aldatu

Bi mila urtetik gora dituen hiri zaharra da. Lusitania hegoaldean zeuden zeltiar leinuen hiriburu zen. K.a. 57 urtean erromatarrek konkistatu egin zuten eta Julio Zesarrek Liberalitas Julia (Julioren oparotasuna) izena ezarri zion, dena den Plinio Zaharrak bisitatu zuen eta bere Naturalis Historia liburuan Ebora Cerealis deitu zion inguruan gari soro zabalak baitzituen. Hainbat bideren lotunea izanik Evora handitu egin zen eta Iberiar Penintsulako hiri nagusien artean kokatu zen. IV mendean Quintianus apezpikuaren egoitza zen.

Visigodoak eta mairuak Aldatu

Visigodoek erasotu zuten 584 urtean eta Leovigildo erregearen menpe gelditu zen. Katedral-hiri bihurtu zen, baina garai honetan hasi zen hiriaren gainbehera.

715 urtean Tarik ibn Zijad mairuak konkistatu zuen eta Badajozko taifaren barnean gelditu zen. 1165 artean musulmanek agindu zuten bertan eta hiriak Yaburah ( يابرة) izena izan zuen. Hiria errekuperatzen hasi zen eskualdeko nekazaritza zentru bihurtu baitzuten eta gotorlekua eta meskita ere eraki baitzituzten. Gaur egun ere oso nabarmena da hiriaren egitura musulmana.

Erdi Aroa Aldatu

1165 urtean Geraldo "Beldurgabeak" (Geraldo Sem Pavor) eraso sorpresa baten bidez hiria eskuratu eta Afonso Henriques errege kristauaren menpe gelditu zen. Erdi Aroan bertan izan zuten egoitza sarritan Portugalgo gorteak eta nobleek. Errege ezkontza ugari izan ziren bertan, bai eta Erresumarentzako garrantzitsuak ziren erabakiak hartu ere.

Aro modernoa Aldatu

Kultura eta arte zentro garrantzitsua izan zen, XV mendean, Joanes III.aren garaian. Artista asko bizi izan ziren bertan, hala nola Nicolau Chanterene eskultorea, Cristóvão de Figueiredo eta Gregório Lopes margolariak, Manuel Cardoso eta Duarte Lobo musikariak, Duarte Galvão kronikaria eta Gil Vicente antzerkigilea. Aldi berean Portugalgo esklabu populazioaren gehiengoa Évoran zegoen XVI mendean.

1540 urtean apezpiku egoitza bihurtu zen berriz eta 1559an Jesusen Konpainiak Portugalgo bigarren unibertsitatea ireki zuen, bestea Coimbrakoa zen. Maisu flamenkoak ekarri ziren, Nicolaus Clenardus (Nicolaas Cleynaerts) eta Johannes Vasaeus (Jan Was) besteak beste. XVI mendean Jesuitak Portugaldik bidaliak izan arren unibertsitateak bertan jarraitu zuen 1759an Pombalgo markesak itxi zuen arte.

1808an soldadu portuges eta espainiarrek Évora defendatu nahi izan zuten frantziar tropen aurrean baina frantsesek garaitu eta hiria harpilatu zuten. 1834 urtean ere Gerra liberalen amaiera izan zen Évoran Mikel I.a errege absolutistaren gudarostea errenditu zenean.

1986an UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen Évorako erdigune historikoa.

Geografia Aldatu

Alentejo eskuladeko lautada zabaletan dagoen muino batean kokaturik dago 300 metrotako altueran. Lisboa eta Badajoz arteko errepidean kokaturik dago, Portugalgo hiriburutik 140 kilometrotara eta Espainiako hiritik 80 km-ra.

Banaketa administratiboa Aldatu

Freguesiak Aldatu

  • Bacelo]
  • Canaviais]
  • Horta das Figueiras
  • Malagueira
  • Nossa Senhora da Boa Fé
  • Nossa Senhora da Graça do Divor
  • Nossa Senhora da Tourega
  • Nossa Senhora de Guadalupe
  • Nossa Senhora de Machede
  • Santo Antão
  • São Bento do Mato
  • São Mamede
  • São Manços
  • São Miguel de Machede
  • São Sebastião da Giesteira
  • São Vicente do Pigeiro
  • Sé e São Pedro
  • Senhora da Saúde
  • Torre de Coelheiros

Demografia Aldatu

Biztanleriaren bilakaera (1801 – 2011)[1]
Urteak 1801 1849 1900 1930 1960 1981 1991 2001 2011
Biztanleak 18.620 16.995 25.563 35.903 50.095 51.572 53.754 56.519 57.073

Ekonomia Aldatu

Alentejoko hiri nagusia denez eskualderako nekazaritza eta zerbitzu erdigune garrantzitsua da. Unibertsitatea bertan dago bain eta Ospitale handia ere. Turismoa ere jarduera ekonomiko garrantzitsua da.

Ondasun nabarmenak Aldatu

Évorako erdigune historikoa1
  UNESCOren gizateriaren ondarea
 

Évorako tenplu erromatarra.

Mota Kulturala
Irizpideak ii, iv
Erreferentzia 361
Kokalekua   Portugal
Eskualdea2 Europa / Ipar Amerika
Izen ematea 1986 (X. bilkura)
1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua)
2 UNESCOren sailkapena

1986an UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen Évorako erdigune historikoa. Izan ere aro desberdinetako hainbat monumentu aipagarri baititu:

Hiritik 10-15 kilometro mendebaldera Paleolito garaiko monumentu megalitiko garrantzitsuak ditu.

Iruditegia Aldatu

Hiri senidetuak Aldatu

Hauetaz gain Europako herri zaharrenen sarean dago.

Erreferentziak Aldatu

  1. ↑ "Instituto Nacional de Estatística"

Kanpo estekak Aldatu


"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Évora&oldid=7207554"(e)tik eskuratuta