Amaiur

Baztango lekua, Nafarroa Garaia
Artikulu hau herriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Amaiur (argipena)».

Amaiur Nafarroa Garaiko iparraldeko lekua da, Baztan udalerrikoa. 2015eko urtarrilaren 1ean 275 biztanle zituen.[1]

Amaiur
 Euskal Herria
Map
Kokapena
Herrialdea Nafarroa
UdalerriaBaztan
Administrazioa
Posta kodea31715
INE kodea
Herritarraamaiurtar
Geografia
Koordenatuak43°12′00″N 1°28′50″W / 43.199968°N 1.480435°W / 43.199968; -1.480435
Garaiera281 m
Demografia
Biztanleria253 (2020:  −4)

Geografia Aldatu

Amaiur Baztan udalerriaren iparraldean dago, Elizondo eta Urdazubi lotzen dituen N-121 errepidearen erdibidean, Otsondoko mendatearen hegoaldeko muturrean.

Herri mugakideak Aldatu

Ingurune naturala eta klima Aldatu

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.


Historia Aldatu

Herriaren lehenbiziko aipamena 1095ekoa da. Amaiurko gazteluari dagokionez, XII. mendearen amaierakoa da lehen berria. Haren funtzioetako bat Iruñea eta Baiona arteko errege bidearen kontrola zen.[2]

Nafarroako konkistan gertaera garrantzitsuen kokagunea izan zen. 1512an Gaztelako tropek ia borrokarik gabe hartu zuten gotorlekua. 1521ean, Noaingo porrotaren ondoren, Nafarroako armadak Amaiurko gaztelua hartu zuen; 1522ko uztailean, ordea, gaztelarrek gaztelua setiatu zuten; barnean zeuden 200 nafar gudariek ahal bezala eutsi zioten setioari, baina uztailaren 19an amore eman behar izan zuten.[2] Jaime Belatz de Medrano alkaidea preso hartu eta Iruñeko espetxean hil zen.[3]

Gertakari horien oroigarri, 1922an monolito bat jarri zuten Gazteluko muinoan. Espainiako Bigarren Errepublikaren garaian, 1931ko uztailean, eraso eta suntsitu zuten, eta azkenik 1982an berreraiki zuten.[2]

Herria 1665ean banandu zen Baztandik, baina 1969an berriro elkartu zen;[4] Baztango Udalean beranduen sartu den herria da.

Demografia Aldatu

Amaiurko biztanleria
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
264 261 256 257 253 253 259 268 274 282 284 287 283 283 284 275

Kultura Aldatu

Bestak eta ospakizunak Aldatu

Amaiurko festak abuztuaren 15ean ospatzen dira, Andre Marietan.

 
Amaiurko gazteluko monolitoa

Arkeologia Zentroa Aldatu

2020ko abuztuan, Amaiurko Arkeologia Zentroa ireki zen Kale Nagusian. Bertan, azken hamabost urteotan Aranzadi Zientzia Elkarteko talde batek gazteluan egindako indusketa-lanetan berreskuratutako material arkeologikoak daude bertan ikusgai.[5][6]

Amaiuraldia Aldatu

2022ko ekainean Amaiuraldia ospatu zen Amaiurko batailaren 500. urteurrena gogoratzeko.[7]

Ondasun nabarmenak Aldatu

Herriaren ikuspegia gaztelutik.

Amaiurtar ezagunak Aldatu

Erreferentziak Aldatu

  1. INEbase / Nomenclátor. Relación de unidades poblacionales: Amaiur, ine.es
  2. a b c Vélez de Mendizabal, Zuriñe. Amaiurko Gaztelua. gaztea.euskonews.com (Noiz kontsultatua: 2016-03-17).
  3. Belaz de Medrano, Jaime. in: Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. euskadi.net (Noiz kontsultatua: 2016-03-17).
  4. Amaiur. baztan.eus (Noiz kontsultatua: 2016-03-17).
  5. «Aranzadik arkeologia-zentroa inauguratu du Amaiurren» naiz: 2020-08-08 (Noiz kontsultatua: 2020-08-09).
  6. «Amaiurko Arkeologia Zentroa inauguratuko dute bihar - Baztan» Erran.eus (Noiz kontsultatua: 2020-08-09).
  7. Ostolaza, Paulo. «Ehunka lagun bildu dira Amaiurren, burujabetza aldarrikatzeko» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-06-05).
  8. «Euskaltzaindiak Paskual Rekalde izendatu du euskaltzain oso» Argia (Noiz kontsultatua: 2020-07-19).
  9. «Paskual Rekalde hizkuntzalari amaiurtarra euskaltzain oso izendatu du Euskaltzaindiak - Baztan» Erran.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-19).

Kanpo estekak Aldatu

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Nafarroa