2012 Iruñean

2012. urtea botilek eragindako bi erasorekin hasi zen Iruñean, 2011ko gabonzaharraren ondoren. Foru kutxek arazo dezente zituzten, krisi ekonomiko betean geunden. Horren erakusgarri ona da Nafarroako Gobernua likidezia bilatzen ari zela eta 21 etxebizitza salgai jartzen zituela 16 milioi euro lortzeko. Otsailaren hasieran, hotz-bolada siberiar bati aurre egin behar izan zion Nafarroak, zero graduko maximoekin eta zero azpitik 6 eta 8 gradu arteko minimoekin, azken hiru urteetan hotzenak izan direnak, ibaiak izoztu ziren eta errepidean istripu asko gertatu ziren izotzaren ondorioz, horietako batzuk hilgarriak. Langabetuak 50 000 baino gehiago ziren lehen aldiz Nafarroan. Banca Cívican krisirik gabe hitz egiten zen, bulegoak ixteko eta langileak kaleratzeko aukerarekin, eta denak bat egitera bideratzen zuen. Urte hasieran La Caixari buruz hitz egiten zen. Eta, hain zuzen ere, martxoan, martxoaren 23an, bat egiteko aurre-akordioa lortu zen. Herritarrek kontsumo-ereduak aldatzen zituzten gastuari askoz gehiago begiratuz. Osasunak erreskate plan finantzarioa eskatu zion Nafar Gobernuari, Ogasunari zorrak atzeratuz. Materialen lapurretak ugaritzen ari ziren: kobrea, burdina, etab. Hipotekak ordaindu ezin zituzten herritarren etxegabetzeak ugaritzen ari ziren. Foru Gobernuak gastuak murrizten zituen, ezker-eskuin, kontuak koadratzeko. Canal 4k emititzeari utzi zion 18 urteren ondoren.

Zaborra gaizki uzteagatiko isunak 3 000 eurokoak izan daitezke, baina Iruñerriko Mankomunitateak oraindik ez du zigorrik jarri. 2012ko bi hilabete eta erdian 9 000 langile baino gehiagori eragiten zieten enplegu-erregulazioko espedienteek Nafarroan, aurreko urteko ia langile kopuru bera. Saltokien salmentak % 24 jaitsi dira Nafarroan 2008tik. Krisia areagotzen ari zen Nafarroa Bain. Eusko Alkartasunak eta Aralarrek bat egin zuten Batasunarekin Iruñean ospatu zen Aberri Egunean. Martxoaren 29an industriaren zati handi bat gelditu zuen greba orokorrak indarkeria eragin zuen piketeen bidez, eta zentroko denda batzuetako altzariak eta erakusleihoak txikitu zituzten. Canal 6k eta Popular TVk bat egiten zuten. Jakitera eman zenez, 300 denda baino gehiagok kalteak jasan zituzten hilaren 29ko greba orokorrean talde bortitzek parte hartu zutelako. Apirilean, Zaragoza etorbidea hilabetez mozten zen Arrosadia-Lezkairu urbanizatzeko lanengatik. 24 egunez jarraian euria egin ondoren, 1922ko erregistroa berdindu egin zen. Alfredo Perez Rubalcaba Espainiako Langile Alderdi Sozialistako idazkari nagusiak 2011ko hauteskundeen ostean sortutako Nafar Herriaren Batasuna-Nafarroako Alderdi Sozialistaren gobernua babestu du Iruñean. Alde Zaharra berpiztu egin zen, krisia gorabehera, 44 saltoki berri ireki baitziren. Enrique Mayak berreskuratu nahi zuen Riau Riauk berriz ere lehertuta amaituko zuen, eta ezin izango zuen ataritik irten. Aurreko saiakera Javier Chourrautek egin zuen 1996an. Mercadonak Iruñerrian bere lehen lokala irekitzeko baimena jasotzen zuen. 2003ko eta 2009ko bero-bolada handiaren uda baino ez zen izan Iruñean 1975etik aurtengoa baino beroagoa. Hiru bero-bolada izan ziren aurten, lehena ekainaren 24tik 29ra bitartean, 36-39º-ko tenperaturarekin, eta hurrengo biak abuztuan, 9tik 11ra bitartean, 41,4-42º tenperaturarekin, 41,4º-ko tenperaturarekin Iruñean, eta abuztuaren 10ean Nafarroan 1975etik bero gehien izan den egunean. Bigarren olatuan, bero sentsazioa handiagoa izan zen, tenperatura altuek egun gehiago iraun baitzuten. Etxebizitzen alokairuak jaisten hasi ziren. Herrietako jaietako aurrekontuak murrizten ziren.

Irailaren 4an Iruñeko espetxe zaharra eraisteko lanak hasi ziren, hurrengo 35 egunetan zehar. Espetxea 1907ko ekainean inauguratu zen. Batasunaren pribilegioaren ospakizun jendetsua Iruñean, erraldoien irteerarekin eta inoiz baino jarduera gehiagorekin. Aralarreko zinegotziek Nafarroa Bai taldea utzi zuten Iruñeko Udalean. Irailaren 26an beste istilu batzuk izan ziren Eusko Langileen Alkartasunak eta Langile Abertzaeen Bartzordeek deitutako greba orokorrean. Etxebizitzen prezioak behera egin du, ia % 14 azken urtean. Etorkinak joaten hasi ziren, urtarriletik irailera, 3 000tik gora, urtearen amaieran 2 000 galdu ziren aurreko urtearekin alderatuta, 69 623, 2011n 71 600 izan ziren bitartean. Saltokiaren salmentak % 10,5 jaitsi ziren irailaren 1ean BEZaren igoera indarrean sartu ondoren. Gora egin zuten hutsegiteek eta delituek, materialen lapurretak, baita estoldenak ere, eta gora egin zuten autoen aldi baterako bajek, EEEek eta enpresetako kaleratzeek, bai eta jantoki sozialen erabilerak ere.

Telefonia mugikorrak 25 000 linea galtzen zituen Nafarroan. Aldiz, beherakada nabarmena gertatu zen laneko bajetan. Urte honen amaieratik aurrera, ostalaritzako lokaletan edukiera ikuskapenak ugaritzen hasi ziren. Ingelesezko hezkuntza esponentzialki hazten ari zen ikastetxeetan. Bandalismoak urtean milioi bat euro balio zion Iruñeari pintadak kentzeko eta hondatutako altzariak birjartzeko. Azaroaren 14an, sindikatuen protesta berriak izan ziren: greba orokorra, hirugarrena aurten, baina ez zen lortu ekoizpen-sarea aurrekoetan bezala geldiaraztea. Asfi auziak eztanda egin du Iruñean, kaltetutako bizilagunen komunitate ugarirekin. Abenduan iragarri zuten Volkswagenk 785 milioi euro inbertituko zituela Landabenen Polo berrirako. Abenduaren 9an, Jose Antonio Asiain Nafarroako Kutxako presidenteak xantaia ekonomikoko saiakera bat salatu zion guardia zibilari; izan ere, Santiago Cervera Nafarroako Alderdi Popularrako diputatuak kargu guztiak utzi zituen eta dena tranpa bat izan zela esan zuen. San Bartolomeko Baluarteko harresietan gutun-azal bat jasotzera joan zen, jakin gabe guardia zibileko agenteak zelatatzen ari zitzaizkiola. Urtea ia 52 000 langaberekin ixten zen. Krisi politikoaren ondoren, Nafarroak aurrekontu luzatuak izan zituen, Enrique Maya alkateak bezala Iruñeko Udalean.