Turkiera

Turkiera turkiar hizkuntza da). Turkiar hizkuntzen artean hedatuena da, 90 milioi hiztun inguru dituelarik. Turkiako hizkuntza nazionala da, eta Zipreko bi hizkuntza ofizialetako bat. Turkian, Zipren, Bulgarian eta antzinako Otomandar Inperioko zenbait herrialdetan (Bosnia-Herzegovinan. Kosovon, Ipar Mazedonian) hitz egiten dena, bai eta Alemanian, Austrian, Grezian, Europako beste leku batzuetan, Hego Kaukason eta erdialdeko Asiako leku batzuetan, Iraken eta Sirian ere badaude turkiera hitz egiten duten talde txikiagoak. Turkiera da munduan gehien hitz egiten den 18. hizkuntza.

Turkiera
Türkçe
Datu orokorrak
Lurralde eremua	Turkia, Zipre, Bulgaria, Grezia, Errumania, Mazedonia, Moldavia, Siria, Montenegro, Azerbaijan, Albania, Bosnia-Herzegovina, Serbia, Errusia, Turkmenistan, Uzbekistan. Etorkin talde nagusiak: Alemania, Ameriketako Estatu Batuak, Austria, Belgika, Erresuma Batua, Frantzia, Herbehereak, Kanada, Suedia, Suitza,
Hiztunak	~60 milioi jatorrizko hiztun, ~75 milioi guztira
Rankinga	19-21. Italiera eta Urduarekin lehia estuan
Ofizialtasuna	Turkia, Zipre, Kosovo (eskualde batean), Mazedonia (zenbait udalerritan), Errumania (gutxiengo hizkuntzatzat aintzatetsia)
Eskualdea	Turkia, Zipre, Balkanak, Kaukasoa
UNESCO sailkapena	1: ziurra
Araugilea	Türk Dil Kurumu (Turkiako Hizkuntza Elkartea)
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza Turkiar hizkuntzak Common Turkic (en) Oghuz hizkuntzak Western Oghuz (en)
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	SOV hizkuntza, hizkuntza eranskaria, adjective-noun (en) , silabadun hizkuntza, hizkuntza sintetikoa, nominatibo-akusatibo hizkuntza, vowel harmony (en) eta postposizioa
Denbora gramatikalak	orainaldia, lehenaldia eta geroaldia
Modu gramatikalak	admirative (en)
Kasu gramatikalak	instrumentala, nominatiboa, akusatiboa, genitiboa, ablatiboa, lokatiboa eta datiboa
Alfabetoa	Turkish alphabet (en) , arabiar alfabetoa, latindar alfabetoa eta Arabic script (en)
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1	tr
ISO 639-2	tur
ISO 639-3	tur
Ethnologue	tur
Glottolog	nucl1301
Wikipedia	tr
ASCL	4301
IETF	tr

Mendebaldera, otomandar turkieraren eragina —Otomandar Inperioan, turkieraren aldaera erabili zen hizkuntza administratibo eta literario gisa— Otomandar Inperioa hedatu ahala hedatu zen. 1928an, Atatürkek Turkiako Errepublikaren lehen urteetan egindako erreformetako bat izan zen persia-arabiar alfabetoan oinarritutako alfabeto otomandar turkiarraren ordez, alfabeto latindarrean oinarritutako turkiar alfabetoa ezarri zen.

Haren ezaugarri nagusiak bokal harmonia eta aglutinazioa dira. Esaldietako oinarrizko ordena subjektua-objektua-aditza da (SOA), euskararena bezalakoa. Ez du izen klaserik ez eta genero gramatikalik ere. Tratamenduaren erabilera garrantzitsua da, batez ere ohorezkoa. Bigarren pertsonako izenordainak erabiltzen dira gizalege mailak, urruntze soziala, adina edo senidetasuna adierazteko.

1928z geroztik, latindar alfabetoaz idazten da, arabiarraren ordez, Kemal Atatürken ekimenez.

Sailkapena

Artikulu nagusia: «Turkiar hizkuntzak»

Aitzinako turkieraz idatzitako testua, antzinako turkiar alfabetoa erabilita idatzitakoa (VII. mendea). Kyzyl, Errusia

Turkiar hizkuntzen % 40 inguruk turkiera hitz egiten dute. Haien guztien ezaugarri nagusiak bokal harmonia, aglutinazioa eta genero gramatikalik eza da. Guztira, 30 hizkuntza bizik osatzen dute taldea, eta Europa ekialdean, Asia erdialdean eta Siberian hitz egiten dira.

Turkiar hizkuntzen baitan, turkiera oghuz hizkuntzen azpimultzokoa da. Elkarrekiko ulermen maila handia dute turkieraren eta gainerako oghuz hizkuntzen artean (azerbaijanera, turkmenera, qashqaiera, gagauzera).

Historia

Ezagutzen diren turkiar inskripzio zaharrenak dira Orkhoneko (gaur egungo Mongolian) hiru inskripzio monumentalak. Kul Tigin printzearen eta bere anaia Bilge Khagan enperadorearen omenez eraikiak, bigarren turkiar khaganerrikoak dira (682–744 urteen artean datatua) . Errusiar arkeologoek, 1889 eta 1893 artean, Orkhon harana inguratzen duen eremu zabalagoan monumentu eta lotutako harrizko lauza horiek aurkitu eta induskatu ondoren finkatu zen inskripzioetako hizkuntza turkiar hizkuntza zaharra zela, turkiar alfabeto zaharra erabiliz idatzia, «erruniar turkikoak» edo «erruniformeak» ere deituak alfabeto erruniko germaniarrekin azaleko antzekotasuna izateagatik .

Turkiarren hedapenarekin GoiErdi Aroan (6–11. mende artean), turkiar hizkuntzak hitz egiten zituzten herriak erdialdeko Asian barrena hedatu ziren, Siberiatik Europa eta Mediterraneoraino luzatzen zen eskualde geografiko zabal bat hartuz. Bereziki Oghuz turkiarren seljuktarrek beren hizkuntza, oghuz —gaur egungo turkieraren arbaso zuzena—, Anatoliara eraman zuten XI. mendean. Turkiar hizkuntzen lehen hizkuntzalaria izan zen Mahmud al-Kashgarik, Kara-Khanid khaganerrikoak, turkierazko lehen hiztegi osoa eta turkiar hiztunen banaketa geografikoaren mapa argitaratu zituen Dīwān Lughāt al-Turken (ديوان لغات الترك).

Otomandar turkiera

Sakontzeko, irakurri: «Otomandar turkiera»

XV. mendea [[Dede Korkuten liburua]]

950. urte inguruan, islama hartu ondoren, Kara-Khanid khaganerriak eta Seljuq turkiarrek (biak otomandarren arbaso etniko eta kulturaltzat hartzen dira) estatu horien administrazio-hizkerak arabieraren eta persieraren hitz mailegu handia bereganatu zuen. Otomandar garaiko turkierazko literaturak, batez ere poesia divandarrak, persieraren eragin handia izan zuen, poesia-metrika eta inportatutako hitz-kopuru handia bereganatzea barne. Otomandar Inperioaren garaian (1299–1922), hizkuntza ofizial eta literarioari otomandar turkiera deritzo, turkiera, persiera eta arabieraren arteko nahasketa bat, elkarren arteko ezberdintasun handiekin eta, neurri handi batean, ulertezina zena garai hartako eguneroko turkierarentzat. Eguneroko turkiera, «kaba Türkçe» edo «turkiar arrunta» izenez ezaguna, gizarteko behe-mailako eta landa-inguruneko kideek hitz egiten zuten, eta, jatorrizko hiztegiaren ehuneko handiagoa zuenez, gaur egungo turkieraren oinarri izan zen.

Adıyaman eta Adana arteko eskualdea bisitatzerakoan, Evliya Çelebik Turkmenera grabatu zuen, eta bere turkierarekin alderatu zuen:

XVII. mendeko hegoaldeko Anatoliako turkmeneraren eta XVII. mendeko elitearen eta turkiar dialekto estandar modernoen alderaketa
Turkmenera	Otomandar turkiera	Turkiera modernoa	Euskara	Turkmenera	Otomandar turkiera	Turkiera modernoa	Euskara
yalvaç	peygamber	peygamber	profeta	fakı	imâm	imam	imam
yüce Çalap	Âli Allah	yüce Allah	Jainko ahalguztidun	eyne	câmi'	cami	meskita
mezgit	mescid	mescit	meskita	gümeç, lavâşa, pişi	ekmek	ekmek, lavaş, pişi	Ogi, lavash, boortsog
kekremsi	şarâb	şarap	ardo	Kancarıdaydın?	Nerede idin?	Neredeydin?	Non zinen?
Kancarı yılıgan be?	Nereye gidersin bire?	Nereye gidersin bre?	Nora zoazte?	Muhıdı geyen mi?	Ferâce giyermisin?	Ferace giyer misin?	Txabusina jantziko duzu?
Bargım yavıncıdı.	Karnım ağrıdı.	Karnım ağrıdı.	Sabeleko mina dut.	şarıkdı	şehirli oldu	Şehirli oldu.	Hiritar bihurtu zen.

Hizkuntza erreforma eta turkiera modernoa

Turkiako estatu modernoaren sorreraren eta idazkeraren erreformaren ondoren, 1932an, Turkiar Hizkuntzen Elkartea (TDK) sortu zen, Mustafa Kemal Atatürken babesean, turkierari buruzko ikerketak egiteko helburuarekin. Sortu berri zen elkartearen zereginetako bat hizkuntza erreforma abiatzea izan zen, arabiar eta persiar jatorriko mailegu hitzak turkiar baliokideekin ordezkatzeko. Prentsan inportatutako hitzak erabiltzea debekatzean, elkarteak hizkuntzatik atzerriko ehunka hitz kentzea lortu zuen. TDK-k hizkuntzara sartutako hitz gehienak turkiar sustraietatik eratorri berriak baziren ere, mendeetan erabili gabe ziren turkiar hitz zaharrak berpiztearen alde ere egin zuen. 1935ean, TDK-k otomandar turkiera/turkiera osatua hiztegi elebiduna argitaratu zuen, zeinak hizkuntza-erreformaren emaitzak dokumentatzen dituen.

Hizkuntzaren aldaketa bortitz horren ondorioz, Turkiako adineko eta gazteak beren hiztegiak bereizten hasi ziren. 1940ko hamarkada baino lehen jaiotako belaunaldiek arabiar edo persiar jatorriko termino zaharrenak erabiltzeko joera zuten, aldiz, belaunaldi gazteek adierazpen berrien alde egin zuten. Bereziki ironikotzat jotzen da Atatürkek berak, 1927an Parlamentu berriaren aurrean egindako hitzaldi luzean, bere garaian estatu-gizonen eta gizarteko estamentu ikasien artean ohikoa zen turkiar otomandarraren estilo formala erabili izana diskurtso eta dokumentu formalak finkatzeko orduan. Hizkuntza-erreformaren ondoren, turkiar hezkuntza-sistemak otomandar turkieraren literatura-formaren irakaskuntza eten egin zuen, eta gizartearen hitz egiteko eta idazteko gaitasuna atrofiatu egin zen hainbesteraino non, ondorengo urteetan, Ataturken diskurtsoa hain arrotza sumatuko zuen turkiar gizarteak ezen hiru aldiz itzuli behar izan zela turkiera modernora: 1963an lehenengo, 1986an berriro, eta 1995ean azkenekoz.

Azken hamarkadetan, TDKren etengabeko lana izan da turkierazko hitz berriak sortzea, kontzeptu eta teknologia berriak hizkuntzan sartu ahala adierazteko, gehienbat ingelesetik. Hitz berri horietako askok, batez ere informazioaren teknologiako terminoek, onarpen orokorra jaso dute. Hala ere, TDK kritikatua izan da noizean behin soinu bortxatua duten eta artifizialak diren hitzak asmatzeagatik. Aurreko aldaketa batzuek ere —hala nola bölem fırka (alderdi politikoa) ordezkatzeko— ez zuten lortu herritarren onespena lortzea (fırka hitza parti mailegu frantsesak ordezkatu du). Antzinako turkieratik berreskuratutako hitz batzuek esanahi espezializatuak hartu dituzte; adibidez betik (jatorriz liburu esan nahi zuena) gaur egun, script adierazteko erabiltzen da informatikan.

Distribuzio geografikoa

██ Asiako eta Europako turkiera hiztun gehiengoko herrialdeak ██ Asiako eta Europako turkiera hiztun gutxiengokoak Oharra: mapa ez da guztiz zehatza, Anatolia eta Zipre eskualdeetan soilik kontzentratzen da.

Turkiera ama-hizkuntzatzat du Turkiako herriak Turkian, eta Turkiako diasporak beste 30 bat herrialdetan. Turkiera eta azerbaijanera elkarri ulertzeko modukoak dira. Zehazki, badaude turkieraz hitz egiten duten gutxiengoak lehen (osorik edo zati batean) Otomandar Inperioarenak ziren herrialdeetan, hala nola Iraken, Bulgarian, Zipren, Grezian (batez ere mendebaldeko Trazian), Ipar Mazedoniako Errepublikan, Errumanian eta Serbian. Alemanian bi milioi turkiar hiztun baino gehiago bizi dira; eta turkieraz hitz egiten duten komunitate esanguratsuak daude: Estatu Batuetan, Frantzian, Herbehereetan, Austrian, Belgikan, Suitzan eta Erresuma Batuan. Harrera herrialdeetan turkiar etorkinen asimilazio kulturala dela eta, diasporako kide etniko guztiek ez dute berezko jariotasunez hitz egiten turkiera.

IKEAren sukurtsaleko iragarki bat Berlinen, alemanez eta turkieraz idatzia.

2005ean, Turkiako biztanleen % 93 turkiera zuten ama-hizkuntzatzat, 67 milioi inguru garai hartan, eta gainerako gehienen ama-hizkuntza kurduera zen.

Azerbaijanera, ofiziala da Azerbaijanen, eta, turkierarekin, elkarrekiko ulergarritasuna dute, eta bi hizkuntzetako hiztunek, zailtasun nabarmenik gabe, elkar uler dezakete, batez ere eguneroko hizkera arruntean hitz egiten dutenean. Turkiak oso harreman onak ditu Azerbaijanekin; hainbat enpresa eta agintari turkiar inbertitzen dute bertan, eta Turkiaren eragina oso handia da herrialdean. Azerbaijanek oso antzeko hizkuntza izateak, turkieraren presentzia gero eta handiagoak eta satelite bidezko telebistak eragiten du haur askok turkierazko hitzak erabiltzea azerbaijanerazkoaren kaltetan, eta horrek kezka eragin du hizkuntzaren bereizgarriak higatuko ote diren. Liburu-denda askok turkierazko liburuak saltzen dituzte azerbaijanderazkoekin batera, eta intelektual nagusia den Agalar Mahmadovek kezka agertu du esanez: «turkierak, dagoeneko, hasi da Azerbaijango dialekto nazional eta naturalak bereganatzen». Hala ere, turkieraren presentzia atzerriko hizkuntza gisa ez da errusiera bezain handia. Uzbekistanen, biztanle turkiar gehien dituen bigarren herrialdea, telebista-kanal berria sortu zen 2022an, Foreign Languages TV. Kate horrek turkiera ikasgaiak eman ditu ingelesezko, frantsesezko, alemanezko eta errusierazko ikasgaiekin batera.

Ofizialtasuna

ezkerrera: kartel elebiduna, turkiera (goian) eta arabiera (behean), Irakeko Kirkuk gobernazioko herri turkmenistandar batean.
eskuinera: Bide seinaleak Prizrenen, Kosovo. Hizkuntza ofizialak hauek dira: albaniera (goian), serbiera (erdian) eta turkiera (behean).

Turkiera Turkiako hizkuntza ofiziala da, eta Zipreko hizkuntza ofizialetako bat; turkierak ofizialtasuna du Kosovoko 38 udalerritan, tartean Mamushan, bi Ipar Mazedoniako Errepublikan eta beste bi Iraken. Ziprek Europar Batasunari eskatu dio turkiera hizkuntza ofizial gisa gehitzeko, herrialdeko bi hizkuntza ofizialetako bat baita.

Turkian, turkieraren erakunde arautzailea Turkiako Hizkuntza Elkartea da (Türk Dil Kurumu edo TDK); 1932an sortu zen Türk Dili Tetkik Cemiyeti (Turkieraren Ikerketarako Elkartea) izenpean. Turkiako Hizkuntza Elkartean hizkuntzaren garbizaletasun ideologiak eragina izan zuen: izan ere, haren zeregin nagusietako bat izan zen hitz solteak eta atzerriko gramatika-eraikuntzak turkiar jatorriko baliokideekin ordezkatzea. Aldaketa horiek, 1928an turkiar alfabeto berria hartzearekin batera, gaur egun hitz egiten den turkiera modernoa moldatu zuten. TDK erakunde independente bihurtu zen 1951n, hezkuntza sailburua buru izateko betebeharra kentzearekin. Estatus horrek 1983ko abuztura arte iraun zuen, 1982ko konstituzioan berriro gobernu-organo bihurtu zenean, 1980ko estatu-kolpe militarraren ondoren.

Idazkera

Otomandar inperioaren garaian, turkiera alfabeto pertso-arabiarraz idazten zen. Mustafa Kemal Atatürk agintera iritsi eta errepublika ezarri zuenetik, 1923an, alfabetoaren erreforma lehentasunetako bat izan zen, eta 1928ko azaroaren 1ean ezarri zen alfabeto latindarraren bertsio turkiarra, zenbait zeinu diakritiko dituena.

• A / a (euskaraz bezala).
• B / b
• C / c Italierazko giro edo ingelesezko George bezala.
• Ç / ç Euskarazko tx bezala
• D / d
• E / e .
• F / f
• G / g
• Ğ / ğ Ez da ahoskatzen: aurreko bokala luzatzen du.
• H / h Behe-nafarrerazko hor bezala.
• I / ı (punturik gabeak) "i"ren antzekoa baina mihia atzealdera eramanik.
• İ / i (biak ere puntudunak) Euskaraz bezala.
• J / j Frantsesezko janvier edo katalanezko Jordi bezala.
• K / k
• L / l
• M / m
• N / n
• O / o
• Ö / ö Frantsesezko feu edo alemanezko Köhler izenetan bezala.
• P / p
• R / r Euskarazko ere bezala.
• S / s Euskarazko zu bezala.
• Ş / ş Xabier bezala.
• T / t
• U / u
• Ü / ü Zubererazko ü, dügü aditzean bezala.
• V v Frantsesezko vie izenean bezala.
• W / w Bakarrik atzerriko hitzetan.
• X / x Bakarrik atzerriko hitzetan; bestela, "ks" idazten da. Adibidez: taksi (taxia), Meksika (Mexiko).
• Y / y Euskarazko iaio adjektiboan bezala.
• Z / z Zubererazko deusik edo frantsesezko zéro bezala.

Esamolde eta hitzak

Sakontzeko, irakurri: «Turkierazko oinarrizko hiztegia»

Acı	(Janari) mina
Açık	Zabalik, irekita
Araba	Kotxe
Arkadaş	Lagun, adiskide
Ateş	Su
Balık	Arrain
Baskça	Euskara
Ben	Ni
Çok iyi	Oso ona, oso ondo
Evet	Bai
Günaydın	Egun on
Hayır	Ez
İsminiz ne?	Nola duzu izena?
İyi akşamlar	Arratsalde on
İyi geceler	Gabon
Nasılsın?	Zer moduz? Zelan?
Nerelisiniz?	Nongoa zara?
Kaç yaşındasınız?	Zenbat urte duzu?
Kapalı	Itxita
Sen	Zu
Su	Ur
Teşekkürler	Eskerrik asko
Yemek	Jan

Literatura

Sakontzeko, irakurri: «Turkierazko literatura»

Erdi Aroan, Nezami eta Jami olerkariak nabarmendu ziren, eta ondorengo mendeetakoak dira Baki, Nefi eta Nedim idazleak, poesia arloan ere.

Idazle garaikideen artean, Yasar Kemal eta Orhan Pamuk aipatzekoak dira.

Bibliografia

• Akalın, Şükrü Haluk (January 2003). "Türk Dil Kurumu'nun 2002 yılı çalışmaları (Turkish Language Association progress report for 2002)" (PDF). Türk_Dili (in Turkish). 85 (613). ISSN 1301-465X. Archived from the original (PDF) on June 27, 2007. Retrieved 2007-03-18.
• Bazin, Louis (1975). "Turcs et Sogdiens: Les Enseignements de L'Inscription de Bugut (Mongolie), Mélanges Linguistiques Offerts à Émile Benveniste". Collection Linguistique, Publiée Par la Société de Linguistique de Paris (in French) (LXX): 37–45.
• Brendemoen, B. (1996). Phonological Aspects of Greek-Turkish Language Contact in Trabzon. Conference on Turkish in Contact, Netherlands Institute for Advanced Study (NIAS) in the Humanities and Social Sciences, Wassenaar, 5–6 February 1996.
• Encyclopaedia Britannica, Expo 70 Edition Vol 12. William Benton. 1970.
• Coulmas, Florian (1989). Writing Systems of the World. Blackwell Publishers Ltd, Oxford. ISBN 0-631-18028-1.
• Dilaçar, Agop (1977). "Atatürk ve Yazım". Türk Dili (in Turkish). 35 (307). ISSN 1301-465X. Retrieved 2007-03-19.
• Ergin, Muharrem (1980). Orhun Abideleri (in Turkish). Boğaziçi Yayınları. ISBN 0-19-517726-6.
• Findley, Carter V. (October 2004). The Turks in World History. Oxford University Press. ISBN 0-19-517726-6.
• Glenny, Misha (2001). The Balkans: Nationalism, War, and the Great Powers, 1804-1999. New York: Penguin.
• Johanson, Lars (2001). Discoveries on the Turkic linguistic map (PDF). Stockholm: Svenska forskningsinstitutet i Istanbul. ISBN 978-91-86884-10-9. Archived from the original (PDF) on February 5, 2007. Retrieved 2007-03-18.
• Ishjatms, N. (October 1996). "Nomads In Eastern Central Asia". History of civilizations of Central Asia. Vol. 2. UNESCO Publishing. ISBN 92-3-102846-4.
• Lewis, Geoffrey (1953). Teach Yourself Turkish. English Universities Press. ISBN 978-0-340-49231-4. (2nd edition 1989)
• Lewis, Geoffrey (2001). Turkish Grammar. Oxford University Press. ISBN 0-19-870036-9.
• Lewis, Geoffrey (2002). The Turkish Language Reform: A Catastrophic Success. Oxford University Press. ISBN 0-19-925669-1.
• Özsoy, A. Sumru; Taylan, Eser E., eds. (2000). Türkçe'nin ağızları çalıştayı bildirileri [Workshop on the dialects of Turkish] (in Turkish). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. ISBN 975-518-140-7.
• Soucek, Svat (2000). A History of Inner Asia. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-65169-1.
• Vaux, Bert (2001). "Hemshinli: The Forgotten Black Sea Armenians" (PDF). Harvard University. Archived from the original (PDF) on March 15, 2007. Retrieved 2007-04-24.
• Zimmer, Karl; Orgun, Orhan (1999). "Turkish" (PDF). Handbook of the International Phonetic Association: A guide to the use of the International Phonetic Alphabet. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 154–158. ISBN 0-521-65236-7.
• Center for Studies on Turkey, University of Essen (2003). "The European Turks: Gross Domestic Product, Working Population, Entrepreneurs and Household Data" (PDF). Turkish Industrialists' and Businessmen's Association. Archived from the original (PDF) on December 4, 2005. Retrieved 2007-01-06.
• "CIA Factbook:Iraq". 2013.
• "Güncel Türkçe Sözlük" (in Turkish). Turkish Language Association. 2005. Archived from the original on 2007-03-12. Retrieved 2007-03-21.
• "Turkish Etymological Dictionary online" (in Turkish). Sevan Nişanyan. 2006. Retrieved 2007-09-11.
• "Language Materials Project: Turkish". UCLA International Institute, Center for World Languages. February 2007. Archived from the original on 2007-10-11. Retrieved 2007-04-26.
• Special Eurobarometer 243 / Wave 64.3: Europeans and their Languages (PDF). European Commission Directorate of General Press and Communication. February 2006. Retrieved 2007-03-28.
• "Turkish Language Association: Sesler ve ses uyumları "Sounds and Vovel karmony"" (in Turkish). Turkish Language Association. Archived from the original on 2012-07-28. Retrieved 2013-01-13.
• Göknel, Yüksel (2012). "Turkish Grammar Updated Academic edition". Retrieved 2013-01-16.
• Turkish Language Association. "Türk Dil Kurumu – Tarihçe (History of the Turkish Language Association)" (in Turkish). Archived from the original on 2007-03-16. Retrieved 2007-03-18.
• "Türkçe Sözlük (2005)'teki Sözlerin Kökenlerine Ait Sayısal Döküm (Numerical list on the origin of words in Türkçe Sözlük (2005))" (in Turkish). Turkish Language Association. 2005. Archived from the original on March 1, 2007. Retrieved 2007-03-21.
• "Spartak KADIU : Türkçede zaman ve kip kavramı ve i-ek eylemin fonksiyonu üzerine" (PDF) (in Turkish). Turkish Studies: International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3. Archived from the original (PDF) on 2013-03-13. Retrieved 2013-01-15.
• Eyüboğlu, İsmet Zeki (1991). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü [Etymological Dictionary of the Turkish Language] (in Turkish). Sosyal Yayınları, İstanbul. ISBN 978975-7384-72-4.
• Özel, Sevgi; Haldun Özen; Ali Püsküllüoğlu, eds. (1986). Atatürk'ün Türk Dil Kurumu ve Sonrası [Atatürk's Turkish Language Association and its Legacy] (in Turkish). Bilgi Yayınevi, Ankara. OCLC 18836678.
• Püsküllüoğlu, Ali (2004). Arkadaş Türkçe Sözlük [Arkadaş Turkish Dictionary] (in Turkish). Arkadaş Yayınevi, Ankara. ISBN 975-509-053-3.
• Rezvani, B. "Türkçe Mi: Türkçe’deki İrani (Farsca, Dimilce, Kurmançca) Orijinli kelimeler Sözlüğü.[Turkish title (roughly translated): Is this Turkish? An etymological dictionary of originally Iranic (Persian, Zazaki, and Kurmanji Kurdish) words]." (2006).

Kanpo estekak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Turkiera

Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu.

• (Turkieraz)Turkiako Hizkuntza Elkartea