Patagonia[1] Hego Amerikako eskualde zabala da, Argentina eta Txileko hegoaldean dagoena. 1.060.631 kilometro koadroko eremua hartzen du, eta 2017an 2,7 milioi biztanle inguru zituen. Neuquén da hiri nagusia (345.097 biztanle).

Patagonia
Motaeskualde geografiko
Geografia
Map
Koordenatuak41°48′37″S 68°54′23″W / 41.81015°S 68.90627°W / -41.81015; -68.90627
Estatu burujabe Argentina

Geografia aldatu

Mugak aldatu

Argentinako Colorado ibaia eta Txileko Los Lagos eskualdea, Ande mendiak amaitzen diren lekuan, hartzen dira Patagoniaren iparraldeko mugatzat; hegoaldeko muga Magallanes itsasartea da, Suaren Lurraldetik banatzen duena.

Erliebea aldatu

Patagoniako Andeak iparraldetik hegoaldeko muturreraino hedatzen dira, eskualdea bi partetan banatzen du: mendebaldean, Txileko alde estu menditsua dago, Ozeano Barearen ertzeraino hedatzen dena; ekialdean, berriz, Argentinako eremu zabala dago, mendilerrotik Ozeano Atlantikoaren kostalderaino hedatzen dena. Domuyo sumendia (4.709 metro) da Patagoniako Andeetako gailurrik gorena. Hego Patagonian daude Fitz Roy (3.375 metro), Cerro Torre (3.128 metro) eta Torres del Paine (2.500 metro) izen handiko gailurrak. Hego Patagoniako izotz-zelaian, hego latitudeko 48°tik behera, izotz eremu eta glaziar handiak daude; klima hotza eta hezea da.

Ozeano Bareko itsasertzak sartu-irten ugari ditu, eta fiordoz eta uharte txikiz beteta dago. Argentinako Patagonia laua da; oso ugariak dira goi-ordoki zabalak, eta mendiak txikiak dira (1.000 metroko garaiera, batez beste). Haran eta ibai ugari daude eta horiek ekialdetik mendebaldera ebakitzen dituzte goi ordokiak. Goi-ordokietan estepako zuhaixka motak hazten dira, batez ere, eta hegoaldean belardia da nagusi.

Hidrografia aldatu

 
Nahuel Huapi aintzira

Colorado (1.114 kilometro luze), Río Negro (1.135 kilometro) eta Santa Cruz (477 kilometro) dira Patagoniako ibai nagusiak; hiruek Ozeano Atlantikoan dute ahoa. Aintzira nagusiak hauek dira:

Fauna aldatu

Historia aldatu

 
Eskuen leizea, Santa Cruz, Argentina, K. a. 7300. urteko labar pinturak

Espainiarrak iritsi baino lehen tehueltxe eta gemake indiar herriak bizi ziren. Fernando Magallaes 1520an heldu zen Patagoniako kostaldera. XVI. mendean ahalegin bat baino gehiago egin zen Patagonia konkistatzeko, baina guztiek huts egin zuten. XVII. mendean jesuitak sartu ziren, lurralde hura kristatutzera; baina 1767an Jesusen Lagundia Espainiatik kanpo egotzi baitzuten, Patagonian haiek eraiki zituzten egiturak ere galdu ziren.

XVIII. mendearen bukaeran Karlos III.ak kolonoak bidali zituen, eta lehen herriak eraiki ziren. Mende hartan bertan balea arrantzak garrantzi handia hartu zuen eta lantegiak eraiki ziren balearen gaiak lantzeko. Nolanahi ere, Patagonia ez zen guztiz kolonizatu 1879. urtea arte; urte hartan Argentinako Gerrako ministroak, Julio Argentino Rocak bertako indiar ibiltariak menderatu eta suntsitu egin baitzituen. Handik aurrera, ekialdeko Patagonia Argentinako lurraldea izan zen eta kolono berriak, horien artean galestar asko, sartu ziren.

Banaketa administratiboa aldatu

Biztanleria aldatu

Patagonian 2,7 milioi pertsona inguru bizi dira. Biztanleriaren dentsitatea oso txikia da, kilometro koadroko hiru biztanle baino gutxiago. Herriak oso sakabanatuak daude barrualdean; herri handienak eta hiriak kostaldean daude.

Hiri handienak aldatu

 
Comodoro Rivadavia
 
Punta Arenas
Hiria Biztanleria Probintzia / Eskualdea Herrialdea
1. Neuquén 345.097 (metropoli eremua) Neuquén   Argentina
2. Comodoro Rivadavia 173.300 Chubut   Argentina
3. Punta Arenas 116.005 Magallanes   Txile
4. San Carlos de Bariloche 108.250[2] Río Negro   Argentina
5. Trelew 99.201 Chubut   Argentina
6. Río Gallegos 97.742 Santa Cruz   Argentina
7. General Roca 85.883 Río Negro   Argentina
8. Río Grande 67.038 Suaren Lurraldea   Argentina
9. Cipolletti 79.097 Río Negro   Argentina
10. Puerto Madryn 80.101 Chubut   Argentina
11. Ushuaia 56.956 Suaren Lurraldea   Argentina
12. Coyhaique 50.041 Aysén   Txile
13. Viedma 52.704 Río Negro   Argentina
14. Esquel 39.848 Chubut   Argentina

Ekonomia aldatu

Arrantza eta, batez ere, artzaintza (artilea) izan dira ekonomia jarduera nagusiak, baina petrolioa eta gas naturala ere ateratzen dira. Turismoak gero eta garrantzi handiagoa du.

Kultura aldatu

Hizkuntzak aldatu

Gaztelania da hizkuntza nagusia. Hala ere, eremu urriko hizkuntza batzukere mintzatzen dira: mapudunguna (Neuquén, Río Negro, Chubut eta Los Lagosen bereziki) eta galesa (Chubuten).

Erreferentziak aldatu

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu