Wikipedia

Okondo

Okondo[1] (gaztelaniaz Oquendo) Arabako ipar-mendebaldeko udalerri bat da, Aiaraldeko kuadrillakoa. Sei herri edo auzo ditu: Irabaien, Villachica, San Roman, Ugalde, Jandiola eta Zudibiarte.[5]

Okondo
 Araba, Euskal Herria
Okondoko udaletxea.jpg

Okondoko armarria

Administrazioa
EstatuaEspainia
ErkidegoaEuskal Autonomia Erkidegoa
LurraldeaAraba
EskualdeaAiaraldea
Izen ofizialaEscudo OKONDO.png Okondo
AlkateaJon Escuza Del Campo (EAJ-PNV)
Posta kodea01.409
INE kodea01042
Herritarraokondar[1]
Kokapena
Koordenatuak43°09′44″N 3°01′08″W / 43.162222222222°N 3.0188888888889°W / 43.162222222222; -3.018888888888943°09′44″N 3°01′08″W / 43.162222222222°N 3.0188888888889°W / 43.162222222222; -3.0188888888889
Map
Azalera29,90 km2
Garaiera300-929 metro
Distantzia56 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria1.187 (2022)
Red Arrow Down.svg−9 (2021)
alt_left 577 (%48,6) (%51,5) 611 alt_right
Dentsitatea38,93 biztanle/km²
Hazkundea
(2003-2013)[2]		Green Arrow Up.svg% 19,19
Zahartze tasa[2]% 22,51
Ugalkortasun tasa[2]‰ 42,11
Ekonomia
Jarduera tasa[2]% 84,71 (2011)
Genero desoreka[2]% 9,83 (2011)
Langabezia erregistratua[2]% 9,84 (2013)
Euskara
Euskaldunak[2]% 26,4 (2010)
Kaleko erabilera [3]%  (2016)
Etxeko erabilera[4]% 10.91 (2016)
Datu gehigarriak

GeografiaAldatu

Ingurune naturalaAldatu

Ganekogorta mendiaren azpian kokatuta dugu.

 
Okondoko paisaia.

Udalerri mugakideakAldatu

Iparraldean Gueñes eta mendebaldean Gordexola udalerri bizkaitarrak eta hegoaldean Aiara eta ekialdean Laudio herri arabarrak mugakide ditu.

AuzoakAldatu

  1. Aretxaga
  2. Villachica
  3. Eskauriatza
  4. Irabien
  5. Jandiola
  6. Okondogoiena edo San Roman
  7. Okondoibarra
  8. Ugalde
  9. Zudubiarte (herriburua).

HistoriaAldatu

Historiaurreko aztarnak topatu zituen Jose Miguel Barandiaranek herrian dagoen Mariazuloko koban, giza hezurrak hain zuzen ere.

Erdi Aroan, Okondo Aiarako Jaurerrian sartu zen 1020. urtean, eta 1521ean Bizkaiko jaurerriko foruei atxeki zitzaien, hurrengo ia 70 urteetan udalerri bizkaitarra izan zen. 1590ean, beraz, Aiaraldeko Batzarretara itzuli zen nolabaiteko autonomiaz, eta 1841ean udaletxe propioa lortu zuten, Aiaratik banatuta.

DemografiaAldatu

Okondoko biztanleria

PolitikaAldatu

 
Okondoko udaletxea.

2011ko udal hauteskundeakAldatu

Okondoko udalbatza

Izena Zinegotziak Boto kopurua[6]
Bildu
5
411 (%50,99)
OB
2
193 (%23,95)
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)
2
188 (%23,33)
Alderdi Popularra (PP)
-
12 (%1,49)
Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))
-
2 (%0,25)

AlkateakAldatu

Hauek izan dira Okondoko azken alkateak:

Alkatea Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera Alderdia[7]
Abel Ibarguchi Arechaga[7][8] 1979 1983 Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Antonio Ulibarri Garrastachu[8] 1983 1987 Euzko Alderdi Jeltzalea
Juan Urruela[9] 1987 1991 Euzko Alderdi Jeltzalea
Angel Alcalde[10] 1991 1992 a Euzko Alderdi Jeltzalea
Andres Alcalde[10][11][12] 1992 1995 Eusko Alkartasuna
Andres Alcalde[10][11][12] 1995 1999 Eusko Alkartasuna
Andres Alcalde[10][11][12] 1999 2003 Eusko Alkartasuna
Andres Alcalde[10][11][12] 2003 2007 Okondo Gallarraga
Andres Alcalde[10][11][12] 2007 2009 b Eusko Alkartasuna
Sergio Tato Eguren[11][12] 2009 2011 Eusko Alkartasuna
Sergio Tato Eguren[12] 2011 2015 Bildu
Sergio Tato Eguren[7][13] 2015 2019 Okondo Aurrera
Jon Escuza Del Campo[14][15] 2019 Jardunean Euzko Alderdi Jeltzalea
2023 2027

a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu.

b 2009. urtean Andres Alcalde alkateak dimisioa aurkeztu zuen.

GarraioaAldatu

Araba Bus sareko   eta   lineek zerbitzua ematen diote udalerri honi:

  Araba Bus
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
15 Gasteiz
(unibertsitatea)		 Gasteiz (epaitegiak) • Gasteiz (Bastiturri) • Gasteiz (geltokia) • Zaitegi • Murgia • Sarria • Murgia (Paularrak) • Ametzaga • Beluntza (Soleta) • Izarra • Lezama • Larrinbe • Amurrio • Amurrio (San Jose) • Luiaondo (Malato) • Luiaondo • Laudio (Gurutze Gorria) • Laudio • Areta • Laudio (Ugarte) • Okondo Artziniega⁠
16 Artziniega Artziniega (gasolindegia) • Lanteno • Menagarai • Ibaguen • Arespalditza • Murga (industrialdea) • Izoria • Amurrio (gasolindegia) • Amurrio • Amurrio (San Jose) • Laudio (Gurutze Gorria) • Laudio • Laudio (Ugarte) • Okondo (Goienuri) • Okondo (Okondoxena) • Okondo (Zubidiarte) • Okondo (Jubilatuen kluba) • Okondo (Kutxabank) Okondo

EkonomiaAldatu

 
XV. Baserri Azoka, 2012ko martxoaren 25ean.

Tradizioz, abeltzaintza eta nekazaritza izan dira udalerri honetako jarduera nagusiak, bai eta industria ere. Izan ere, XVII. mendearen amaieran irina egiteko bederatzi errota eta burdinola bat zeuden Okondon.

Urtero, martxoan, Baserri azoka egiten dute, Okondoko Udalak antolatua; eta, harekin batera, Enkarterriko billano txakurraren jardunaldia.[16]

KulturaAldatu

JaiakAldatu

  • Abuztuaren amaieran, San Bartolome jaiak ospatzen dituzte.

Ondasun nabarmenakAldatu

  • Zurikaldai dorretxea eta jauregia
  • Zudibiarte dorrea
  • Aranbarri oinetxea
  • Untzako Andra Mariren eliza
  • San Bartolome, San Prudentzio, San Esteban eta Otaolako San Sebastianen baselizak.

Okondar ezagunakAldatu

ErreferentziakAldatu

  1. ↑ a b Euskaltzaindia. (PDF) 150. arauaː Arabako herri izendegia. .
  2. ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  3. ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  4. ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  5. ↑ Arabako Foru Aldundia. (2010). Araba herriz herri. Arabako Foru Aldundia, 57 or..
  6. ↑ 2011ko udal hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean[Betiko hautsitako esteka] 2011/08/13an kontsultatua
  7. ↑ a b c «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-21).
  8. ↑ a b «OKONDO - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-14).
  9. ↑ (Ingelesez) «Urruela, Juan - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2023-01-29).
  10. ↑ a b c d e f (Gaztelaniaz) «El odio quema Okondo» El Diario Vasco 2009-09-06 (Noiz kontsultatua: 2023-01-29).
  11. ↑ a b c d e f (Gaztelaniaz) «El alcalde de Okondo deja el cargo y su partido aduciendo razones personales» El País 2009-10-27 ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2020-03-21).
  12. ↑ a b c d e f g (Gaztelaniaz) «Bildu mantiene la Alcaldía de Okondo y logra la de Ayala» El Correo 2011-06-11 (Noiz kontsultatua: 2020-04-20).
  13. ↑ (Gaztelaniaz) » Sergio Tato aspirará a repetir alcaldía con Okondo Aurrera en las próximas municipales. (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
  14. ↑ (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-17).
  15. ↑ (Gaztelaniaz) «La makila regresa 28 años después a manos jeltzales» El Correo 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-15).
  16. ↑ (Gaztelaniaz) «Okondo da la bienvenida a la primavera con su Baserri azoka» www.eitb.eus 2019-03-22 (Noiz kontsultatua: 2020-10-07).

Ikus, gaineraAldatu

Kanpo estekakAldatu

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Okondo&oldid=9196378"(e)tik eskuratuta