Wikipedia

Lerrutz

Lizoainibarko lekua, Nafarroa Garaian

Lerrutz[1][a] Lizoainibar-Arriasgoiti udalerriko Lizoainibar ibarreko leku bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.

Lerrutz
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Herriko ikuspegia, San Pedro elizarekin
Map
Kokapena
Herrialdea Nafarroa Garaia
EskualdeaPirinioaurrea
UdalerriaLizoainibar-Arriasgoiti
Administrazioa
Motaleku
Izen ofizialaLérruz/Lerrutz
Posta kodea31482
Herritarralerruztar
Geografia
Koordenatuak42°47′16″N 1°29′41″W / 42.78778°N 1.49472°W / 42.78778; -1.49472
Garaiera594 metro
Distantzia19,2 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria21 (2022:  0)

2022 urtean 21 biztanle zituen.

Bertako biztanleak lerruztarrak dira.

Izena aldatu

Lerrutz toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]

  • Lerruz (1258)
  • Leurruz (1280)
  • Lerruz (1299)
  • Lerruz (1366)
  • Leruz (1366)
  • Lerruz (1532)
  • Lerruz (1802)
  • Lerruz (1996)
  • Lerrutz (1999)

Geografia aldatu

Lerrutz Lizoainibar ibarran dago.

Ingurune naturala eta klima aldatu

Lizoainibar Pirinioaurreko ibarra da, Eguesibar eta Longida lotzen dituen lautada da. Ibaia zeharkatzen du Erro ibaiak, Irati-Aragoi ibaiaren adarrak.

Ibarreko klima azpi-mediterraneoa da, urteko batez besteko tenperatura 12 eta 13 gradu ingurukoa, eta batez besteko prezipitazioak 800 mm eta 1 000 mm bitartekoak. Urteko egun euritsuak 90 izaten dira, batez ere udaberri eta udazkenean. Uda garaian, bi hilabete lehor izaten dira, uztaila, eta, batez ere, abuztua.

Herrigunearen inguruko basoetan, birlandatutako pinuak dira nagusi. Birlandaketa hauek XIX. mendetik aurrera egin ziren, inguruko zerrategiek zuten hazkunde azkarreko zuhaitzen beharra zela eta. Oraindik ere, 100-120 hektarea gordetzen da.

Estazio meteorologikoak aldatu

Lizoainibarren dagoen Beortegi herrian, itsasoaren mailatik 580 metrora, Nafarroako Gobernuak 1998n jarritako estazio meteorologikoa dago.[3]


      Datu klimatikoak (Beortegi, 1998-2020)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 17.6 21.9 24.7 29.0 35.0 39.4 38.1 39.9 36.5 29.6 21.8 17.2 39.9
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 8.6 10.0 13.4 15.9 19.9 25.4 28.2 28.3 24.2 18.9 12.0 9.0 17.8
Batez besteko tenperatura (ºC) 4.3 4.9 7.9 10.2 13.6 17.9 20.2 20.4 17.1 13.1 7.7 4.7 11.8
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 0.8 0.6 2.8 4.7 7.4 10.9 13.0 13.4 11.0 8.3 4.0 1.1 6.5
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -7.9 -10.0 -9.8 -3.8 -1.1 2.3 5.2 6.2 2.1 -1.9 -7.3 -12.4 -12.4
Batez besteko prezipitazioa (mm) 96.6 85.4 96.7 85.2 69.5 54.2 38.1 33.2 57.2 77.0 105.0 80.8 878.9
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 67.5 42.9 42.9 46.9 66.6 55.2 51.3 36.2 72.0 96.8 58.3 53.2 96.8
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4]
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia aldatu

Tibalt II.a Nafarroakoa erregeak 1258n ibarreko ondarearekiko perpendikularki lotutako haraneko lekuen artean dago. Bere urteko bularrak, 1280an, 40 soldata gehi 20 gari-kahitz batzen zituen 1427an, 30 soldata eta 5 kahitz eta erdi gari ziren, eta horrek uzkurtze demografiko nabarmena iradokitzen du; eta 32 soldatara murriztua zegoen Joanes I.a erregeak Joan Perez Alliri utzi zionean 1461ean. Orreagako Santa Mariak 1473n udalerriko lursail batzuei buruzko urteroko errolda eskuratu zuen.

1835-1845eko udal-erreformetara arte, Lerrutz Lizoainibarko diputatuak eta bere bizilagunen artean aukeratzen zen herriko erregidore batek gobernatzen zuten. 1847an eskola bat zuen, berrogeita hamar gari-lapurretaz hornitua; apaiza herritarren hornidurakoa zen; bideak, lokalak eta egoera txarrean; zerbitzari batek posta eraman eta ekartzen zuen Urroztik.

Demografia aldatu

2022 urteko erroldaren arabera 21 biztanle zituen Lerrutzek.[5]

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
11 11 13 14 12 12 12 13 15 19 19 18 16 21 22 24 24 23 22 22 21
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Kultura aldatu

Euskara aldatu

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Lizoainibarko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinioaurre ibarretik Eguesibar eta Longida ibarrekin eta Pirinioaurreko Eguesibar eta Longida ibarrekin hitz egiten zena.[6]

Koldo Zuazok, 2010ean, Lizoainibar atzerakada-eremuan sailkatu zituen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[7]

Lerruzko azpieuskalkia pirinioaurrera da.[8]

Euskararen Foru Legea aldatu

Sakontzeko, irakurri: «Euskararen Foru Legea»

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Lizoainibar-Arriasgoiti eremu mistoko udalerria da. 2010eko erroldan, herritarren % 10,62ek zekien euskaraz.

Jaiak aldatu

  • San Pedroko jaiak, urriaren lehen asteburuan

Ondasun nabarmenak aldatu

Oharrak aldatu

  1. ↑ /lérut͡s̻/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza lehengo silaban

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
  2. ↑ «Lerrutz - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  3. ↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Beortegi» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  4. ↑ Beortegiko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  5. ↑ «Lerrutz» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  6. ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  7. ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
  8. ↑ Euskaltzaindia. Hegoaldeko goi-nafarrera. pirinioaurrera.

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lerrutz&oldid=9387354"(e)tik eskuratuta