José de San Martín

José Francisco de San Martín (Yapeyú, 1778ko otsailaren 25a - Boulogne-sur-Mer, 1850eko abuztuaren 17a) Argentinako militarra izan zen, Argentina, Txile eta Peruko independentzia lortu zuena.

José de San Martín
Irudi gehiago
Peruko presidente 1821eko uztailaren 28a - 1822ko irailaren 20a - Francisco Xavier de Luna Pizarro → Mendozako Gobernadorea 1814ko abuztuaren 10a - 1816ko irailaren 24a ← Marcos González de Balcarce (en) Commander-in-Chief of the Chilean Army (en) ← José Miguel Carrera - Bernardo O´Higgins →
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	José Francisco de San Martín y Matorras
Jaiotza	África (en) , 1778ko otsailaren 25a
Herrialdea	Argentina
Bizilekua	Buenos Aires Madril Londres Lima Paris
Heriotza	Boulogne-sur-Mer, 1850eko abuztuaren 17a (72 urte)
Hobiratze lekua	Buenos Aires Metropolitan Cathedral (en)
Familia
Aita	Juan D' San Martin y Gómez
Ama	Gregoria Matorras
Ezkontidea(k)	Maria de los Remedios de Escalada
Bikotekidea(k)	ikusi Rosa Campuzano
Seme-alabak	ikusi Mercedes Tomasa San Martín y Escalada (en)
Anai-arrebak	ikusi Juan Fermín de San Martín (en) Jerónima San Martín de Buchardo y de Herrera (en)
Hezkuntza
Heziketa	Royal Seminary of Nobles of Madrid (en)
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	militarra, politikaria eta soldadua
Jasotako sariak	ikusi Peruko Eguzkiaren Ordena honorary doctorate of the National University of San Marcos
Zerbitzu militarra
Gradua	generalissimo (en) jeneral kapitain jeneral brigada-jeneral
Parte hartutako gatazkak	Laranjen Gerra Iberiar Penintsulako Gerra Revolution of October 8, 1812 (en) San Lorenzoko gudua Txileko Independentzia Gerra Peruko Independentzia Argentinako Independentzia Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Alderdi politikoa	Armada abertzaleak

Biografia

Zazpi urte zituela metropolira joan zen, non armadan sartu zen. Madrilen egin zituen lehen ikasketak, eta 1789an sartu zen gudarostean. Afrikako gerretan eta Iberiar Penintsulako Gerran parte hartu ondoren, 1812an teniente-koronel zela, Buenos Airesera itzuli zen. Argentinako Independentzia Gerran matxinoen alde egin eta Iparraldeko Armadaren buruzagi izendatu zutenean, Hego Amerikako independentzia lortzeko bere kanpaina hasi zuen.

Errezelo handiz hartu zuten han, hogeita bi urtez egona baitzen Espainiako gudarostean. Buenos Aires-ko gudarostea antolatu zuen, eta 1813an garaipena lortu zuen San Lorenzo de Parana-ko oste espainiarren aurrean. Tucuman aldera bidali zuten gero, Manuel Belgrano jeneralari Peruko erregeorgearen gudarostearen aurka laguntzeko, eta han lan handia egin zuen soldaduak prestatzen. Buenos Aires-tik aparte egon nahi izan zuen beti, eroso ez zegoelako hiri hartan, eta Perura jo zuen. 1814an Cuyoko herrialdeko gobernari egin zuten. Txiletik zetozen iheslariek (Bernardo O´Higgins, Txileko askatzailea, buru), ordea, Ande mendien bestaldeko lur haietara bultzatu zuten, eta 1817ko urtarril-otsailean Ande mendiak igaro zituen gudari talde batekin; urte hartan bertan sartu zen Santiagoko hirian. 1818an amaitu zen Txileko Independentzia Gerra Maipún. Handik aurrera Peru askatzeko itsas-armada prestatu zuen, eta harantz itsasoratu zen 1820an.

Armada prestatu eta gero, Andeak zeharkatu eta Chacabuco eta Maipúko guduak irabazi ondoren Txileko independentzia lortu zuen. Handik Lima eraso eta 1821ean Peruko independentzia aldarrikatu zuen. Guayaquilen Simón Bolívarrekin elkarrizketa bat izan ondoren, bere armada eman zion eta honek Peruko Independentzia lortu zuen. 1822an sartu zen Guayaquil-en, eta Simón Bolívar-ekin elkartu zen hiri hartan (1822ko uztaila). Elkarrizketa hartan hitz egin zena ez da zehatz ezagutzen; garbi dago, ordea, haren ondoren behera etorri zirela San Martín-en asmo guztiak. 1822ko irailean, Limara itzulirik, Perun zituen kargu guztiak utzi zituen (1824an amaitu zen Peruko independentziaren aldeko gerra Ayacucho-n). Txilen eta Mendozan egonaldi txiki batzuk egin ondoren, Europara joan zen, eta ez zen berriro Amerikara itzuli. San Martínek Europara ihes egin zuen, non 1850ean hil zen.

Bolívarrekin batera Hego Amerikako askatzaile nagusia izan zen.

Erreferentziak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: José de San Martín

• Datuak: Q134160
• Multimedia: José de San Martín