Ilarratz

Ilarratz
	Nafarroa Garaia, Euskal Herria
	Herriko etxe tradizional bat
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Ibarrak (Iruñerria)
Udalerria	Esteribar
Administrazioa
Mota	leku
Izen ofiziala	Ilarratz
Posta kodea	31698
Herritarra	ilarraztar, ilerraztar
Geografia
Koordenatuak	42°54′40″N 1°31′01″W / 42.9111°N 1.5169°W
Garaiera	554 metro
Distantzia	18,5 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	15 (2020)

Ilarratz^[1]^[a] (esteribarreraz: Ilerratz)^[b] Esteribar udalerriko leku bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Iruñerria eskualdeko Ibarrak azpieskualdean.

2020 urtean 15 biztanle zituen.

Bertako biztanleak ilarraztarrak (esteribarreraz: ilerraztarrak) dira.



Donibanetik		Donejakue bidea Nafar bidea	Donejakuera
Zubiri (2,9 km)	Ilarratz		Ezkirotz (0,8 km)

Izena

Ilarratz edo Ilerratz toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

Ylarraçu (?)
Yllarraçu (?)
Illarraç (1244)
Yllarraz (1366)
Ylarraz (1366)
Illarraz (1428)
Ilarraz (1534)
Ylarraz (187)
Ilarraz (1800)
Ilarratz (1968)

Geografia

Ilarratz Esteriberran dago.

Ingurune naturala eta klima

Esteribarko udalerriaren azalera handia dela eta, klima alde handiak daude Esteribar iparraldearen eta hegoaldearen artean. Hala, udalerria klima kontinentalaren eta klima atlantikoaren mugan kokatzen da. Ezaugarri kontinental mediterraneoak ekialdean nabarmentzen dira, eta ezaugarri atlantikoak, berriz, mendebaldean. Urteko batez besteko tenperatura 8 °C eta 12 °C bitartekoa da, eta prezipitazioak 1 000 eta 1 600 mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 120 - 140 inguru izaten dira.

Pagoak eta pinu basatiek udalerriaren basoen %68 hartzen dute. Horrez gain, haritzak eta gaztainondoak daude ibarreko gunerik lauenetan. Birlandatutako basoen azalera 128 hektareakoa da, eta batez ere pinu beltz austriarra erabiliz egin zen XIX. mendetik aurrera. Pagoak ugariagoak dira udalerriaren iparraldeko gune menditsuenetan.

Estazio meteorologikoak

Esteribarren dagoen Eugi kontzejuan, itsasoaren mailatik 617 metrora, Nafarroako Gobernuak 1968an jarritako estazio meteorologikoa dago.^[3] Gainera, 1975ean, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Irotz lekuan, itsasoaren mailatik 479 metrora.^[4] Bestalde, 1995ean, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Zubiri kontzejuan, itsasoaren mailatik 526 metrora.^[5] Zubiriko estazioa da Ilarratzerako balio egokienak ematen dituena, hurbilen dagoena baita.

Datu klimatikoak (Zubiri, 1995-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	20.0	22.0	26.4	29.0	32.0	39.0	42.0	43.5	40.0	31.0	25.0	21.0	43.5
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.8	10.6	13.6	15.4	19.8	23.7	26.6	27.1	23.4	18.5	12.0	9.3	17.4
Batez besteko tenperatura (ºC)	4.2	5.3	7.8	9.5	13.5	17.0	19.5	19.7	16.4	12.7	7.6	4.9	11.5
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-0.4	-0.1	2.0	3.6	7.2	10.4	12.3	12.3	9.5	6.9	2.9	0.5	5.6
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-6.6	-5.9	-3.6	-1.5	1.0	4.7	6.8	6.4	3.8	10.1	-3.8	-6.0	-0.4
Batez besteko prezipitazioa (mm)	116.4	101.8	99.5	129.4	99.9	61.4	47.8	46.5	69.5	112.8	146.6	129.5	1161.0
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	57.0	62.5	73.0	59.0	56.0	58.0	100.0	63.0	81.5	74.5	83.4	82.5	100.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	12.8	11.4	11.2	14.5	12.8	8.2	5.8	6.4	8.2	12.2	14.1	13.4	131.1
Elur egunak (≥ 1 mm)	2.1	2.3	1.6	0.8	0.1	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	.8	1.6	9.3
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua^[6]

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia

1268ko « Rediezmoaren Liburuan » berariaz agertzen ez den arren, Osteritzen eta Akerretaren artean zerrendatutako tokiarekin identifika zitekeen, San Martin izenarekin, eta haren kale bakarraren egungo izena geratu zen gogoan. 1427an, badirudi Ezkirotzekin kontzeju bakar bat osatzen duela; herrikoak guztiak kapareak ziren eta, beraz, ez zuten jaun-kargarik.

1835-1845eko udal-berrikuntzak arte, etxeen artean txandaka aukeratzen zen erregidore bat izan zuen autoritate propiotzat, Esteribar ibarreko agintari komunez gain.

Demografia

2020 urteko erroldaren arabera 15 biztanle zituen Ilarratzek.^[7]

2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
19	21	23	24	22	22	20	19	20	22	21	19	20	20	19	17	18	17	17	17	15

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Kultura

Euskara

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Esteribarko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinio ibarretik Erroibar eta Artzibar ibarrekin hitz egiten zena.^[8]

Koldo Zuazok, 2010ean, Esteriberrak nafarrera euskalkian sailkatu zituen.^[9]

Ilarratzeko azpieuskalkia esteribarrera da, eta, zehazki, Erdiesteribartar aldaera. 2007ko udazkenean, euskaldun behintzat gabeak baziren ibarran.^[10]

Euskararen Foru Legea

Sakontzeko, irakurri: «Euskararen Foru Legea»

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Esteribar eremu euskalduneko udalerria da. 2001eko erroldan, herritarren % 25ek zekien euskaraz.

1986tik geroztik, Esteribar udalerriaren izen ofiziala Esteribar da.

Jaiak

Gurutze Zainduaren jaiak: irailaren bigarren asteburuan

Ondasun nabarmenak

Ilarratzeko abadia, XVI. mendeko kristiau eliza.

Oharrak

↑ /ilárat͡s̻/ ahoskatua (laguntza)
Azentua: zorrotza bigarren silaban
↑ /ilérat͡s̻/ ahoskatua (laguntza)
Azentua: zorrotza hirugarren silaban

Erreferentziak

↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
↑ «Ilarratz - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Eugi» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Irotz» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Zubiri» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
↑ Zubiriko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
↑ «Ilarratz» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
↑ Euskaltzaindia. Hegoaldeko goi-nafarrera. Esteribarrera.

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Esteribarko Udalako webgune ofiziala

Datuak: Q3148620
Multimedia: Ilarratz / Q3148620

[2] /ilárat͡s̻/ ahoskatua (laguntza)
Azentua: zorrotza bigarren silaban

[3] /ilérat͡s̻/ ahoskatua (laguntza)
Azentua: zorrotza hirugarren silaban

[1] Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.

[4] «Ilarratz - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).

[5] Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Eugi» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).

[6] Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Irotz» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).

[7] Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Zubiri» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).

[8] Zubiriko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).

[9] «Ilarratz» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).

[10] Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.

[11] Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.

[12] Euskaltzaindia. Hegoaldeko goi-nafarrera. Esteribarrera.

[1]

[a]

[b]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]