Chengdu

Chengdu
	Azpiprobintzia mailako hiria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Txinako Herri Errepublika
Txinako probintzia	Sichuan
Izen ofiziala	成都市
Posta kodea	610000
Herriburua	Wuhou Barrutia
Geografia
Koordenatuak	30°39′36″N 104°03′48″E / 30.66°N 104.0633°E
Azalera	14378 km²
Altuera	500 m
Demografia
Biztanleria	20.937.757 (2020); 9.887.757 (2016)
Dentsitatea	1.456,24 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	K.a. 311
Telefono aurrizkia	028
Ordu eremua	UTC+08:00
Hiri senidetuak	Linz, Montpellier, Volgograd, Palermo, Kōfu, Ljubljana, San Petersburgo, Winnipeg, Koblentza, Medan, Phoenix, Malinas, Knoxville, Łódź, Lviv, Zapopan, Sheffield, Recife, Perth, Maputo, Maastricht, Luang Prabang, Lahore, La Plata, Katmandu, Horsens, Honolulu, Hamilton, Haifa, Homel, Gimcheon (en) , Flandriako Brabante, Fez, Fingaleko konderria, Dalarna, Daegu, Txiang Mai, Bonn, Bangalore, Esmirna, Valentzia eta City of Perth (en)
Matrikula	川A eta 川G
	chengdu.gov.cn

Chengdu (txinera sinplifikatuz: 成都, pinyineraz: Chéngdu), Sichuango probintzian kokatua. Guztira, 10.820.000 biztanle inguru dauzka 12.390 kilometro koadroko azaleran, horietarik 3.900.000 inguru erdigunean bizi direlarik. Sichuango zentro politiko, komertzial eta ekonomiko garrantzitsu bat izan da historikoki Chenhdu.

Historia aldatu

Chengdu Txinako hego-mendebaldeko lehen puntu urbano ezagunetako bat da, duela 2.400 urteraino lyzatzen den historiarekin, lehenbiziko Shu Enperadoreak bere hiriburua hemen eraiki zuenean. Shu izen horrek iraun du erabilpenean gaur egun arte. Chengduko haran emankorra antzinako Shu erresumaren erdigunea izan zen, bertako kultura eta ondare aberatsak elikatzen zituen zibilizazio distiratsua sortuz^[1].

Inguru naturala eta kokapena aldatu

Haran eta lautada emankor batean kokatzen da hiria. Ureztatze bikainari eta baliabide mineralen ugaritasunari esker, baliabide naturalez hornituriko hiria da.

Chengduren mugakideak honakoak dira: Ngawa prefektura autonomoa ipar-mendebaldean, Deyang ipar-ekialdean, Ziyang ekialdean, Meishan hegoaldean, eta Ya'an mendebaldean.

Klima aldatu

Datu klimatikoak (Chengdu, 1971-2000)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	9.3	11.2	15.9	21.7	26.0	28.0	29.5	29.7	25.2	20.6	15.8	10.7	20.3
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	2.8	4.7	8.2	12.9	17.2	20.5	22.0	21.7	18.6	14.6	9.5	4.5	13.1
Pilatutako prezipitazioa (mm)	7.9	12.1	20.0	44.2	78.5	106.8	224.5	201.1	118.8	35.2	15.9	5.2	870.2
Prezipitazio egunak (≥ 0.1 mm)	7.0	8.5	10.9	13.0	14.7	15.2	17.6	15.8	15.6	13.1	7.7	5.2	144.3
Eguzki orduak	53.3	51.4	83.1	113.9	121.7	117.2	131.9	155.0	77.6	59.4	57.2	51.6	1073.3
Hezetasuna (%)	83	81	79	78	76	81	86	85	85	85	83	84	82.2
Iturria: China Meteorological Administration

Banaketa administratiboa aldatu

Chengduko barruti eta konderrien mapa.

Chengduko Shudu etorbidea.

Jinli kalearen ikuspegia.

Prefektura mailako Chengdu hiriko erdigunea bost barrutik osatzen dute:

Qingyang Barrutia (青羊区)
Jingjiang Barrutia (锦江区)
Jinniu Barrutia (金牛区)
Wuhou Barrutia (武侯区)
Chenghua Barrutia (成华区)

Hiriaren erdigunearen inguruan, beste lau barruti daude:

Longquanyi Barrutia (龙泉驿区)
Qingbaijiang Barrutia (青白江区)
Xindu Barrutia (新都区)
Wenjiang Barrutia (温江区)

Eta prefektura mailako hiriaren antolaketa osatuz, nekazal guneetako konderri mailako lau hiri eta sei konderri:

Pengzhou Hiria (彭州市)
Qionglai Hiria (邛崃市)
Chongzhou Hiria (崇州市)
Dujiangyan Hiria (都江堰市)
Jianyang Hiria (简阳市)
Jintang Konderria (金堂县)
Shuangliu Konderria (双流县)
Pi Konderria (郫县)
Dayi Konderria (大邑县)
Pujian Konderria (蒲江县)
Xinjin Konderria (新津县)

Kultura aldatu

Kulturaren alorrean Chengdu da toki bat non Sichuango Operaren ikuskizunak ohikoak diren. Pekingo Operaren aldagai bat da, non zenbait teknika berezi nabarmentzen diren, hala nola bianlian (aurpigekarak aldatzea), gundeng (kriseilu dantzariak) eta tunhuo (su-jaleak)^[1].

Chengdun miretsia den poeta bat da Du Fu klasikoa. Chengdun bizi izan zen garaian etxola bat eraki zuen, eta bisitarientzako erakarpen puntua da 21. mendean ere Haizete batek etxola deuseztu zuen arren, poeta hiltzean herritarrek etxe berria altxatu zuten artista omentzeko. Ming eta Qing dinastia garaietan berreraiki behar izan zuten berriz ere, eraikuntzak kalteak jasan zituelako.

Ikustekoak aldatu

Wu markesaren tenplua: Zhuge Liangen omenez eraiki zen, Hiru Erreinuen garaian Shu erreinuko lehen ministro izandakoa. Jatorrizko tenplua Liang hil baino 400 urte lehenago eraiki zen. Ming dinastia garaian, Shu errege izandako Liu Bei enperadorearen hilobiaren tenplua eraiki zen. Qing dinastia garaian tenplua eraberritu zen. 37.000 kilometro koadroko azalera dauka.
Wenshu monasterioa: Tang dinastia garaian eraikitako monasterio budista da. Wenshu jainkoaren omenezko monasterioa, Chengdun ondoen kontserbaturikoa da eta 5,5 hektareako azalera hartzen du. Tenpluaren konplexua 200 eraikinek osatzen dute, eta bertan budaren 400 estatuatik gora aurki daiteke.
Wang Jian jeneralaren hilobia: Tang dinastia garaian ejerzitoko jeneral izandako Wang Jianen hilobia da. Jenerala izan ondoren, Shu erreinuko enperadore izendatu zuten.
Panda Haztegi eta Ikertegia ere hiritik gertu da, 1993tik panda handien superbibentziara dedikatutako zentroa.

Gastronomia aldatu

Sichuango gastronomiak ospe eta izaera berezia da Txinako sukaldaritzan, eta Chengdun du bere zentroetako bat. Zapore min pikanteak dira sukaldaritza honen ezaugarri ohikoena, eta Chengdun proba daitezkeen plateren artean daude burruntzi bariatuak (chuanchuanxiang), txerriki albondiga pikanteak (hongyou chaoshou), untzi errea eta fideoak kakahuete saltsa minean (dandianmian)^[1].