Ñ edo eñe euskal alfabetoko hamabosgarren letra da. Ez dago oinarrizko latindar alfabetoan; bai, ordea, latindar alfabeto hedatuan.

Ñ
Ñ
Euskal alfabetoa
A a B b C c (Ç ç)1 D d
E e F f G g H h I i J j
K k L l M m N n Ñ ñ O o
P p Q q R r S s T t U u
V v W w X x Y y Z z

1 ç letra, c letraren aldaera da euskal alfabetoan.

Euskarak [ɲ] hotsa idazteko erabiltzen du, batez ere Iparraldeko tradizioko hitzetan (ad: andereño, irriño eta abar). Eskualde gehienetan, [ɲ] hotsa [n] hotsa bustitzetik dator, i aurrean duenean. Horrela, baina euskalki batzuetan [baina] eta beste batzuetan [baɲa] ahoskatzen da. Hitz horiek in idazten dira, nork bere erara ahoska ditzan.

Ñ beste hainbat hizkuntzatan erabiltzen da: aragoieraz, asturieraz, aimaraz, bretainieraz, galizieraz, gaztelaniaz, guaranieraz, kitxuaz, tagaloz eta tatarrez. Hizkuntza horietako batzuek gaztelaniaren eragin handia izan dute, ortografia finkatzean.

Sorrera aldatu

Ñ letraren sorrera nn letra bikoitza sinplifikazioan datza. Erdi Aroko monasterioetako kopistek, lana aurrezteko, n txiki bat ipintzen zuten n arruntaren gainean. Gaineko n txiki hori tilet (~) bihurtu zen. Portugesez gauza bera gertatu zen bokal sudurkariekin, jatorrian n baitzuten ondoan. Horrela, pan hitza pão bihurtu zen.

Gaztelaniaz, nn hori bustiz joan zen [ɲ] hotsa bilakatu arte. Horrela, latineko annus gaztelaniako año bihurtu zen. Mendeak joan, mendeak etorri, ñ letra beste hainbat hizkuntzatara zabaldu da.

Polemika aldatu

Lokalizazioak egiterakoan, eta frantses klabierrak, frantses teklatuak, erabiltzerakoan, sortzen diren zenbait deserosotasun, Ñ grafia letra bikoteekin-eta ordezkatzeko proposamenak ekarri izan ditu. -IN-, -NN-, -NH- diagramak izan dira aipatuenak[1]. Iparraldean, baina, Ñ grafiaren aldekoak ere egon dira[2].

Frantzian, oro har, letra honen aurkako jarrera aktiboa dago. Hizkuntza gutxituak direla eta, letra horrek Frantziaren batasuna politikoaren aurka eragiten duela esan izan da.[3]

Ikus, gainera aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. «Ñ zaharkitua | Babazorro» www.argia.eus (Noiz kontsultatua: 2019-11-12).
  2. Lafitte, Jakes. [https://www.berria.eus/paperekoa/1704/005/004/2011-12-09/.htm «�Ñ | Iritzia»] Berria (Noiz kontsultatua: 2019-11-12).
  3. "Dicen que los nombres con n van contra la unidad de Francia"


Kanpo estekak aldatu