Tabar
Tabar[1][a] (eguesibarreraz: Tabarre)[b] Urraulbeiti ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.
| Tabar | ||
|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | ||
 Herriko karrika bat | ||
|
| ||
 | ||
| Kokapena | ||
| Herrialdea | Nafarroa Garaia | |
| Eskualdea | Pirinioaurrea | |
| Udalerria | Urraulbeiti | |
| Administrazioa | ||
| Mota | kontzeju | |
| Izen ofiziala |  Tabar | |
| Burua (2019-2023) | Miguel Angel Benito Martinez (kontzejuburua) | |
| Posta kodea | 31449 | |
| Herritarra | tabartar, tabarrear | |
| Geografia | ||
| Koordenatuak | 42°40′08″N 1°20′41″W / 42.66889°N 1.34472°W | |
| Azalera | 7,21 km² | |
| Garaiera | 510 metro | |
| Distantzia | 41,0 km (Iruñetik) | |
| Demografia | ||
| Biztanleria | 58 (2020:  2) | |
2020 urtean 58 biztanle zituen.
Bertako biztanleak tabartarrak (eguesibarreraz: tabarrearrak) dira.
Izena aldatu
Tabar toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Tauar (991)
- Tauare (1125)
- Tavar (1268)
- Tavarr (1280)
- Tauarr (1330)
- Tabar (1534)
- Tabar (1800)
- Tabar (1961)
- Tabar (1990)
Ezaugarriak aldatu
Armarria aldatu
Tabarreko armarria Urraulbeitiko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]
| « | Hondo urdin batez eta aurrean urrezko izar batez osatuta dago urrezko kate batzuk dituen zerrenda gorri batek inguratzen du goialdean eta behealdean urrezko hondoz bere kolorezko zuhaitz batez. Eguzki batek koroatzen du. | » |
Geografia aldatu
Tabar Urraulbeiti ibarran dago.
Inguru naturala eta kokapena aldatu
Urraulbeiti Zangozako merindadeko herria da eta Nafarroako hiriburutik 36 kilometrora dago. Udaletxea Artiedan dago. Erliebe txikiko ibarra da. Lautada bat osatzen du, Longida, Erromantzatua eta Urraulgoiti ibarretatik jarraitzen duena, nahiz eta azken kasu horretan Ugarrongo arroilak eten egiten duen.
Klima aldatu
Urraulbeitiko klima azpimediterraneoa da, eta urteko batez besteko tenperatura 12,5 °C ingurukoa da. Urteroko egun euritsuak 100 inguru dira, eta jausitako prezipitazioa 850mm-koa.
Basoa nahiko urria da, eta zuhaitz gehienak pinuak dira, Austriatik birlandaturiko zuhaitzak. Horrez gain, ameztiak eta zumeak ageri dira ibarreko gunerik lehor eta eguzkitsuenetan.
Estazio meteorologikoak aldatu
Urraulbeitin dagoen Artieda kontzejuan, itsasoaren mailatik 456 metrora, Nafarroako Gobernuak 1954an jarritako estazio meteorologikoa dago.[4]
 Datu klimatikoak (Artieda, 1891-2020) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 17.0 | 21.5 | 27.0 | 29.5 | 36.0 | 39.0 | 42.0 | 40.0 | 38.0 | 30.0 | 21.0 | 18.0 | 42.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.9 | 10.4 | 14.3 | 16.6 | 20.6 | 26.4 | 29.4 | 28.6 | 24.1 | 18.9 | 12.3 | 8.9 | 18.3 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 4.8 | 5.5 | 8.4 | 10.5 | 14.3 | 19.1 | 21.6 | 21.3 | 17.4 | 13.4 | 8.1 | 4.9 | 12.4 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 0.6 | 0.5 | 2.4 | 4.4 | 8.0 | 11.8 | 13.9 | 14.1 | 10.7 | 7.9 | 3.9 | 0.9 | 6.6 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -8.0 | -12.0 | -12.0 | -4.0 | 0.0 | 0.0 | 6.0 | 6.0 | 0.0 | -2.0 | -9.0 | -13.0 | -13.0 |
| Batez besteko prezipitazioa (mm) | 57.6 | 54.0 | 56.1 | 68.5 | 61.8 | 40.6 | 32.9 | 34.1 | 50.9 | 71.9 | 72.5 | 74.4 | 675.3 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 32.0 | 34.0 | 35.5 | 47.0 | 39.5 | 37.0 | 44.5 | 46.0 | 71.0 | 82.0 | 31.5 | 48.5 | 82.0 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 10.0 | 9.4 | 9.2 | 11.7 | 12.0 | 6.8 | 4.9 | 5.2 | 7.0 | 10.4 | 11.9 | 12.2 | 110.4 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 1.6 | 1.5 | 1.2 | 0.3 | 0.1 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.3 | 1.1 | 6.1 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia aldatu
Apardoze hiribilduak Leireko monasterioari 991n egindako dohaintzan aipatua, Antso II.a Gartzeitz erregeak egina. 1125ean, berriz ere, Tabar agertu zen dohaintza batean, eta, oraingoan, bertako biztanleak aritu ziren auditore gisa. 1256 inguruan, Irantzuko monasterioak San Prudentzio monasterioa zuen herrian, bost gari-lapurreta ematen zizkiona. Erregeak ere bazituen jabetzak, 1280an petxatik 1 kahitze eta bi gari-lapurreta eta oloa berdin jasotzen baitzituen. Era berean, San Joanen agindua, 1287an Errodrigo Peritz Etxalatzi bere jauregiak eta lursailak erroldan eman zizkiona.
1366ko Su Liburuak nekazarien zazpi su zenbatu zituen: Lope de Sant Miguel, Lope Martiniz; García Martini, Yenego Periz, Pero García, Pero d'Aldunat eta Pero Indurayn. Hauen ondoan kapare kopuru berdina agertzen da: Dona Prima, Pero Periz, Hermana, García Periz, Pero Ruyz, Martin Xemeniz eta Diago. Tabarreko abadea (1378) Iruñeko udaleko abokatua zen.
Hogei ziren Tabarrek 1427an zituen suak, eta horietatik hiru kapareak ziren. Orreagak, Leirek (bai gizonezkoen monasterioa, bai emakumezkoena, San Kristobalena) eta Iruñeko San Pedro Erriberak petxak hautematen zituzten beren jabetzengatik aipatutako urte horretan. 1835-1845eko udal-erreformak arte, Urraulbeiti ibarreko diputatuek eta herriko errejidoreek gobernatu zuten, etxeen artean txandaka aukeratzen zirenak (44 1802an, 42 1849an). Erreforma horien ondoren, erregimen komunaren mende geratu zen. Bi egunetan jasota dago parrokia bikario batek -auzotarrek aurkeztu behar zuten- eta onuradun batek -Nafarroako erregearen eta Jerusalemgo San Joanen priorraren hornidurakoak- zerbitzatzen zutela. XX. mendearen hasieran eskola, ostatua eta irin-errota zituen.
Demografia aldatu
2020 urteko erroldaren arabera 58 biztanle zituen Tabarrek.[6]
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 69 | 70 | 75 | 75 | 78 | 71 | 74 | 73 | 77 | 73 | 71 | 67 | 63 | 63 | 67 | 61 | 60 | 57 | 55 | 56 | 58 |
Politika aldatu
Tabarreko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute. Egungo kontzejuburua Miguel Angel Benito Martinez de Espronceda da.
Kontzejua aldatu
Tabarreko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatua. Kontzejuburua Miguel Angel Benito Martinez de Espronceda da.
Kontzejuburuak aldatu
2011tik, Tabarrek kontzejuburu bat izan du:
| Kontzejuburu | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera |
| Miguel Angel Benito Martinez de Espronceda | 2011 | 2015 |
| Miguel Angel Benito Martinez de Espronceda | 2015 | 2019 |
| Miguel Angel Benito Martinez de Espronceda | 2019 | jardunean |
Kultura aldatu
Euskara aldatu
Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Urraulbeiti atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[7]
Koldo Zuazok, 2010ean, Urraulbeiti ez-euskal-eremuan sailkatu zen.[8]
Udalerri honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak du. Horregatik sailkatzen da eguesibarrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Urrozko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.
Jaiak aldatu
- San Joan Bataiatzailearen jaiak, ekainaren laugarren asteburuan
Ondasun nabarmenak aldatu
- San Joan Bataiatzailearen eliza, XVI. mendeko kristiau eliza.
Oharrak aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- ↑ [hhttps://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=191&lang=eu&kodea=9101aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus Tabar- Lekuak - EODA. ] (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ «Estazioko datuak - Meteo Navarra» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-12-24).
- ↑ Artiedako estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- ↑ «Tabar» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
- ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q12267792
Multimedia: Tabar (Navarra) / Q12267792
