Mariupol
Mariupol[1] (ukraineraz: Маріу́поль mɐr⁽ʲ⁾iˈupolʲ ahoskatua; errusieraz: Мариу́поль mərʲɪˈupəlʲ ahoskatua; grezieraz: Μαριούπολη), 1948tik 1989ra Andrei Zhdanoven omenez Zhdanov deitua[2] (ukraineraz eta errusieraz: Жданов), Ukrainako hego-ekialdeko portu hiri bat da. Azoveko itsasoaren ertzean dago, Kalmius ibaiaren bokalean. Donetskeko oblastaren barnean dago eta Donbass eskualde historikoaren parte da. 2011ko urtarrilaren 1ean 466.665 biztanle zituen.[3]
| Mariupol Маріуполь Мариуполь Жданов Маріуполь Мариуполь Жданов Павловск Мариуполь | |||
|---|---|---|---|
| Ukrainako hiria | |||
_1.jpg) | |||
| |||
| Administrazioa | |||
| Estatu burujabe |  Ukraina | ||
| Oblast |  Donetskeko oblasta | ||
| Raion of Ukraine | Mariupol Raion | ||
| Hromada | Mariupol urban hromada | ||
| Alkatea | Vadym Boichenko (en)  | ||
| Izen ofiziala | Маріуполь Мариуполь Жданов Жданов Маріуполь Мариуполь Павловск Zhdanov | ||
| Jatorrizko izena | Маріуполь Мариуполь Жданов Маріуполь Мариуполь Жданов Павловск Мариуполь | ||
| Posta kodea | 87500–87590 | ||
| Geografia | |||
| Koordenatuak | 47°07′50″N 37°33′50″E / 47.1306°N 37.5639°E | ||
 | |||
 | |||
| Azalera | 244 km² | ||
| Altuera | 67 m | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 449.498 (2017) −4.125 (2017)/(2016)/(2006)/(2001)/(1989)/(1979)/(1970)/(1959)/(1939)/(1926)/(1897 (juliotar egutegia))/(1864 (juliotar egutegia))/(1858 (juliotar egutegia)) | ||
| Dentsitatea | 1.842 bizt/km² | ||
| Informazio gehigarria | |||
| Sorrera | X. mendea | ||
| Ordu eremua | UTC+02:00, UTC+03:00 eta Ekialdeko Europako Ordua | ||
| Hiri senidetuak | Savona, Qiqihar, Tesalonika, Gdańsk, Trabzon, Santa Severina, Lviv, Feodosia, Kolomyia (en) , Pireo, Pereiaslav (en) , Bakhchysarai (en) , Makiivka, Slavuta (en) , Kherson eta Vilnius | ||
| Hizkuntza ofiziala | ukrainera | ||
| mariupolrada.gov.ua | |||
Historia
aldatuGaur egun Mariupol dagoen lekuan, kosakoen gotorleku bat zegoen XVI. mendean. 1778 eta 1780 artean, Errusiako tsarrak hala aginduta, Krimeako greziarrak bertan kokatu ziren[4]. Krimeako Gerran (1853-1856) hiriak kalte handiak izan zituen. Burdinbidea 1882an iritsi zenetik, Donbasseko ikatza bertako portutik esportatzen hasi zen. 1886 eta 1889 artean merkataritza portu berria eraiki zen. XIX. mende amaieratik aurrera, hiriaren ondoan fabrika metalurgikoak kokatzen hasi ziren[2].
1917ko abenduaren 30ean sobietar agintea ezarri zen Mariupolen. 1920an fabrika metalurgikoak nazionalizatu ziren eta 1924an Ilyich izeneko plantan batu ziren. 1930eko hamarkadan Azovstal metalurgia-fabrika eraiki zen. 1980ko hamarkadaren bigarren erditik goiti Perestroikak aldaketa ekonomiko eta politiko sakonak eragin zituen[2].
Klima
aldatu  Datu klimatikoak (Mariupol, 1955–2011) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 20.0 | 15.0 | 18.6 | 27.2 | 32.7 | 37.0 | 37.2 | 38.0 | 32.0 | 27.1 | 18.0 | 13.5 | 38.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | -0.8 | -0.1 | 4.9 | 13.1 | 19.7 | 24.4 | 27.2 | 26.5 | 20.7 | 13.2 | 5.9 | 1.0 | 13.1 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | -3.3 | -2.8 | 1.7 | 9.4 | 15.8 | 20.2 | 22.7 | 21.9 | 16.4 | 9.6 | 3.2 | -1.3 | 9.6 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | −5.9 | −5.5 | -1.1 | 5.8 | 11.5 | 15.3 | 17.6 | 16.8 | 11.7 | 5.9 | 0.6 | −3.8 | 5.8 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | −26.6 | −25.0 | −20.0 | −7.3 | 0.0 | 5.6 | 8.9 | -1.0 | −1.1 | −8.0 | −17.0 | −24.5 | −26.6 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 35.1 | 33.0 | 37.5 | 44.5 | 44.0 | 52.9 | 44.2 | 43.0 | 39.4 | 28.6 | 47.8 | 60.5 | 510.5 |
| Prezipitazio egunak (≥ ) | 17.7 | 14.9 | 15.4 | 10.4 | 8.1 | 8.0 | 5.2 | 4.1 | 6.9 | 9.5 | 12.7 | 15.9 | 128.8 |
| Hezetasuna (%) | 89.0 | 86.2 | 83.0 | 73.9 | 70.0 | 67.5 | 65.6 | 61.2 | 67.4 | 79.0 | 86.7 | 88.9 | 76.5 |
| Iturria: Climatebase.ru[5] | |||||||||||||
Ekonomia
aldatuHiria garrantzi handiko metalurgia eta makinagintza gunea eta Ukrainako itsas portu nagusietako bat da. Ilyich Steel & Iron Works eta Azovstal herrialdeko altzairu fabrika garrantzitsuenetakoak dira eta Azovmash makinagintza-lantegi handiena. Mariupolen Donetskeko oblastaren esportazioen herena eta Ukrainakoen %7 ekoizten da[2].
Osasungintza
aldatuMariupol Donetsk eskualdeko hegoaldeko mediku zentro handi bat da.
Ospitale publikoen zerrenda (2021):
- Mariupol eskualdeko tratamendu intentsiboko ospitalea
- Mariupol hiriko ospitalea 1. zk
- Mariupol hiriko ospitalea 4. zk
- Mariupol hiriko ospitalea 9. zk
Hiriko telefono-liburua
aldatuDei-kodea + 380 629
- polizia - 102, anbulantzia - 103, erreskate zerbitzua - 101
- tren geltokia - 547 267, autobus geltokia - (+ 380 97) 077 6600,
- SPARTAK hotela - 331 088, EUROPEAN hotela - 530 373, REIKARTZ hotela - 595 800, POSEIDON hotela - (+ 380 67) 629 3902, MORYAK hotela - (+ 380 96) 143 7898
Erreferentziak
aldatu- ↑ Euskaltzaindia. 157. araua: Europako hiriak. .
- ↑ a b c d Mariupol city, Ukraine Ukrainetrek.com
- ↑ Ukrainako oblasta eta hirietako biztanleria Citypopulation.de
- ↑ Urumera Munduko hizkuntzen amarauna
- ↑ Mariupol Ukraine Climate Data. Climatebase (Noiz kontsultatua: 29 September 2012).
