Aho-soinu
Aho-soinua, xotixe edo harmonika[1] (rondina izenez ere ezaguna Perun duela urte gutxi arte, batez ere Liman] edo Dultzaina (Kolonbia eta El Salvador), haize-instrumentua da, zurezko eta metalezko haize-trenen taldekoa, musika-nota bakoitzeko mihi indibidualak dituena. Banakako zulo batean edo hainbat zulotan aldi berean arnasa hartuz jotzen da, bai arnasa hartuz, bai arnasa botaz. Mihien ganberetan arnasa hartzeak edo botatzeak eragindako presioak mihiak edo mihiek bibratu egiten dute, eta soinua sortzen dute. Ganbera bakoitzak bi soinu-mihi edo gehiago ditu, letoiz (zink eta kobre aleazioa, oker brontze deitua) edo altzairuz eginak. Mihi bakoitza errematxez eutsita dago alde batean, eta solte beste muturrean; mutur solteak dar-dar egiten du eta soinua sortzen du. Mihi bakoitzak tonu indibidual bat du. Mihiaren tamainak zehazten du tonu bakoitza. Mihi luzeenek soinu sakon eta baxua sortzen dute, eta laburrenek soinu zorrotzagoa. Zenbait harmonika-motatan, mihien tonuak beste nota batera alda daitezke, airea modu berezian hartze edo botatzeagatik (gehi puztuaren edo hartuaren teknikaren bidez (bending, overblow). Harmonika mota asko daude: diatonikoak, kromatikoak, tremoloa, orkestrakoak, baxua, etab. Bakoitza bere tinbre musikalagatik bereizten da, tesitura eta musika estilo jakin batzuetarako egokia delako.
Harmonika diatonikoa modulaziorik gabeko musikarako erabiltzen da. Horregatik, tonalitatea aldatzeko, harmonika desberdinak erabili behar dira. Horietako hamabi dira erabilienak: C (Do) A (La) y G (Sol). Richter afinazioa blueserako erabiltzen da. Gai herrikoi desberdinetarako, zortzidun soinua duten harmonikak hobesten dira. Ingelesez, harmonikak hainbat ezizen ditu, bereziki bluesean: harp, blues harp (bluesen harmonika). Larry Adler harmonika jotzaile ezagunak «mouth organ» (ahoko organoa) eta «blue» zeritzon[2].
XX. mendean gehien saldutako tresnetako bat da. Darius Milhaud eta Vaughan Williams konpositore ezagunek harmonikarekin interpretatzeko lanak konposatu zituzten XX. mendearen erdialdean, bereziki Larry Adlerrentzat.
Igurtzi-tresna bat dago beirazko harmonika deitua, mihien harmonikarekin inolako loturarik ez duena.
Harmonika gizateriaren historian gehien saldu den instrumentua ere bada, eta espazioan jo den lehen instrumentua.
Historia
aldatuBeirazko harmonika Txinan asmatu zen K.a. 3000. urtean, gutxi gorabehera. Nyn-Kwa enperatrizak «sheng» (ahots bikain esan nahi duena) izenez ezagutzen zen mihizko instrumentu bat zuen.
1821ean, Christian Friedrich Ludwig Buschmann izeneko 16 urteko erloju-konpontzaile alemaniar batek ahoko harmonika moduko bat asmatu zuen hamabost tutu-mihi lotzean (organoak afinatzeko erabiltzen zirenak). «Mund-eoline» izena eman zion tresna horri (ahoko harpa eolikoa).
Ideia berehala jaso zuen beste erlojugile alemaniar batek, Christian Messnerrek.
1822an, Christian Buschmannek larruzko hauspo bertikala gehitu zion bere harmonikari eskuak lanerako libre izateko. Musika-tresnen egile batek, Cyrillus Demian vienarrak (1772-1847), lehen ideia hura lapurtu; garatu, eta 1829an, lehen akordeoia eraiki zuen. 1827an, Buschmannek bere harmonika hobetu zuen musika-tresna gisa.
1830ean, Bohemiako asmatzaile batek, Richter-ek, tresna gaur egun ezagutzen den gisa asmatu zuen: hamar zulo, hogei mihi, putz eta arnas hartze txandakatzea. Eskala diatonikoa, «Richter-en afinazio» izenez bihurtu zen ospetsu.
Hogeita hamar urte geroago, zenbait itzulingururen ondoren, «Vienako ahoko harmonika» Alemaniara iritsi zen berriro, eta Matthias Hohner 24 urteko erlojugileak Buschmannen sorkuntzetako bat erosi zuen, eta, 1857tik, bere tailerrean kopiatu zuen komertzialki. Bere herria, Trossingen, harmonikak ekoizteko munduko zentroa bihurtu zen. Alemania naziaren garaian, haren seme-alabek Estatuko Musika Eskola ireki zuten (1935), zeinak 3000 harmonika maisu baino gehiago sortu dituen.
Sezesio Gerrak harmonikaren ospea handitu zuen. Hohnerrek zenbait harmonika bidali zien hainbat senideri AEBra. AEBko soldaduek oso eramangarriak eta jotzeko errazak aurkitu zituzten.
1900 inguruan, Alemanian egindako harmoniken erdiak AEBn saltzen ziren. Blues klasikoko interpreteek gehien erabiltzen zuten harmonika, «Marine Band», 1896an agertu zen, eta berrogeita hamar zentimo baino ez zuen balio. Ez dago jakiterik nola hasi ziren kartzeletan eta kotoi soroetan erabiltzen. Tresnaren gaitasuna tren baten soinua ateratzeko erabiliz, lekua eman zion zenbait obratan agertzeko, hala nola Ford Baileyren Pan-American Blues edo Freeman Stowersen Railroad Blues.
50eko hamarkadan, Joaquim Fusté Alcalák harmonika sustatu zuen Espainian klaseak emanez eta konponduz; eta harmonika marka onenen ordezkaria ere bazen. «Les Akord's» harmonika taldea sortu, zuzendu eta parte izan zen, eta, Les Akord’s taldearekin, harmonika jotzaileen arteko munduko txapeldun titulua lortu zuen Winterthur, Suitza (1955), Luxenburgo (1957) eta Pavia, Italia (1960) hirietan.
Zatiak
aldatuHarmonikaren oinarrizko atalak dira: orrazia, mihi sortak eta babes-xaflak.
Orrazia
aldatu
«Orrazia» musika-tresnaren gorputz nagusia definitzeko erabiltzen den hitza da, eta mihiak estaltzen dituzten gelaxkak ditu. «Orrazi» hitzaren adieraren jatorria harmonikaren piezaren eta ilerako orrazien arteko antzekotasunean datza. Harmoniken orraziak egurrez egin ohi dira. Gaur egun, plastikoa (ABS) edo metala (titanioa barne, kalitate handiko tresnak egiteko) ere erabiltzen da[3]). Orrazi moderno eta esperimental batzuek diseinu konplexuak dituzte barruko airea bideratzeko.
Orraziaren materialak harmonikaren tonuan eragina zuela onartu zen. Orraziaren materialak, berriz, eragin txiki bat baino ez du soinuan; material batek beste batekiko duen abantaila nagusia da iraunkortasuna[4]. Zehazki, zurezko orrazi batek harmonika jotzailearen arnasaren eta mihiarekiko kontaktuaren hezetasuna xurga dezake. Ondorioz, orrazia pixka bat zabaltzea eragiten du, tresna jotzeko deserosoa eginez. Arazoa murrizteko[3], hainbat zur-mota probatu dira, zenbait tratamendu-motarekin.
Zurezko orraziekin, batez ere harmonika kromatikoetan (ganberen arteko zatitzaile meheekin), arazo larriena da orraziak uzkurtu egiten direla denborarekin. Orrazia uzkurtzen bada, arrakalak sor daitezke orrazian, iltzeekin edo torlojuekin finkatuta baitago, eta aire-ihesak sortzen dira. Harmonika jotzaile batzuek ahalegin handia egin behar izan dute zurezko orraziak zaharberritzeko eta hondatutako harmonika baten aire-ihesak zigilatzeko. Harmonika jotzaile batzuek zurezko orrazia duten harmonikak (diatonikoak, balbularik gabekoak) uretan blaitu ohi dituzte apur bat zabaltzeko eta orraziaren, mihien eta babes-txapen arteko espazioa hermetikoagoa izan dadin. Zurezko orraziaren egungo harmonikak ez dira hain erraz puztu eta uzkurtzen.
Mihi jokoak
aldatu
Mihi jokoa, euskarri batean mihi ezberdinen elkarketa izendatzen duen terminoa da. Mihiak letoiz eginak izaten dira, baina altzairua, aluminioa eta plastikoa ere erabiltzen dira inoiz. Mihi indibidualak errematxatu egiten dira mihi jokoa egiteko erabiliko den euskarrira, baina soldatu edo torlojua josi ere egin daitezke bere posizioan. Zuloak, atzeko aldean, itxita daude; beraz, aireak mihiaren irekidura estutik ihes egin edo sartu baino ezin du egin (goikotik putz eginez gero eta behekotik arnasa hartuz gero). Airea mihiaren irekiduratik pasatzean sortzen da soinua, eta, horren ondorioz, dardaratzen da, eta airea mugitu egiten da. Ez da mihiaren dardara bera soinua sortzen duena, baizik eta airea mihian zehar igarotzean.
Harmonika gehienak orrazira torlojuz edo elkarren artean lotutako mihi sortekin egiten dira. Marka gutxi batzuek, hala ere, metodo tradizionala erabiltzen jarraitzen dute, hau da, mihi jokoak orrazian iltzatuz. Harmonika esperimental eta bakan batzuek izan dituzte mihi jokoak tentsioaren bidez beren posizioan mantenduak ere; metodo hori, Bigarren Mundu Gerrako harmonika estatubatuar guztietan erabiltzen zen. Mihiak orraziari torlojuz lotuta badaude, banaka ordezka daitezke. Hori baliagarria da, mihiek, erabilerarekin, beren tonalitatea galtzen dutelako azkenean, eta eskalako nota batzuek beste batzuek baino azkarrago huts egin dezakete.
Mihi jokoaren diseinu tradizionalaren salbuespen nabarmena dira Finn Magnus-ek 1950eko hamarkadan diseinatutako plastikozko harmonikak, non mihia eta mihi jokoa plastikozko pieza bakar batez moldatuak izan ziren. Magnusen diseinuak mihiak, mihi jokoa eta orrazia plastikozkoak zituen, eta elkarrekin moldatuak edo itsatsiak.
Babes xaflak
aldatuBabes-xaflak mihi sortak estaltzen dituzte, eta, gehienetan, metalez eginda daude, nahiz eta zura eta plastikoa ere erabili izan diren. Hori aukeratzea pertsonala da, soinua proiektatzen dutelako eta harmonikaren kalitate tonala zehazten dutelako. Bi babes-xafla mota daude: diseinu irekiko ohiko estanpatuak, metal edo plastikozkoak, babesteko baino ez direnak eta diseinu itxikoak («Meisterklasse» eta Hohner-en «Super 64» edo Suzukiren «Promaster» eta «SCX», adibidez), kalitate tonal handiagoa eskaintzen dutenak. Oinarrizko bi mota horietatik abiatuta, diseinu modernoago batzuk sortu dira, hala nola Hohnerren «CBH-2016» kromatikoa eta Suzukiren «Overdrive» diatonikoa. Azken horren babes-xaflek diseinu tradizionaletan eskuragarri ez dauden funtzio espezifikoak ahalbidetzen dituen diseinu konplexua dute. Ez zen arraroa, XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen hasieran, babes-xafletan ezaugarri bereziak zituzten harmonikak ikustea, hala nola tinbre bat edo bi, zeinek botoi bat sakatuta soinua ateratzen baitzuten.
Balbulak
aldatuBalbulak plastikozko tira meheak, paperezko ehuna, larrua edo mihi jokoei itsatsitako tefloia erabiliz egiten dira. Harmonika kromatikoetan daude batez ere, eta zortzidun harmonika askotan. Bi mihiek gelaxka bera partekatzen dutenean erabiltzen dira balbula horiek, eta jo behar ez den mihitik egindako ihesak adierazgarriak izan daitezke. Adibidez, arnas hartzean nota bat jotzean, putz egindako notaren mihiko balbula ixten da arnas hartzearen bidez, eta aireak ez du geldirik dagoen mihitik ihes egiten. Horren salbuespen bat da «Hohner XB-40» berria, non balbulak jartzen diren ez mihi indibidualak isolatzeko, baizik eta kamera osoa isolatzeko eta aktiba ez dadin.
Ahokadura
aldatuAhokadura musika-tresnaren gelaxken eta harmonika jotzailearen ahoaren artean dago. Orraziarekin integratuta egon daiteke (harmonika diatonikoetan edo «Hohner Chrometta»n), babes-xaflaren parte izan daiteke («Hohner CX-12»an bezala), edo pieza erabat independentea izan daiteke, torlojuekin ziurtatua, kromatikoetan ohikoa dena. Harmonika, askotan, ahokadura laguntza ergonomiko hutsa da, jotzea erosoagoa izateko diseinatua. Hala ere, kromatiko tradizionaletan, funtsezkoa da tresnarentzat, zirrikitu bat eskaintzen baitu botoi irristatzaileak behar bezala funtziona dezan.
Aho-soinu motak
aldatuHarmonika edo aho-soinu motak deskribatu aurretik, esan beharra dago harmoniken afinazioen nomenklatura musika-notazio ingelesaren sistema erabiliz egiten dela tradizioz. Normalean, orraziaren ezkerreko aldean inskribatzen da. Fabrikatzaile batzuek bigarren posizioaren tonua ere adierazten dute (ikus beherago) orraziaren eskuin aldean adierazita.
Harmonika kromatikoa
aldatu
Harmonika kromatikoak eskala kromatiko osoa dauka, bemolekin eta sostenituekin. Kromatiko bateko gelaxka bakoitzak 4 mihi ditu, 2 nota naturalentzat (xurgatuak eta puztuak) eta beste bi nota aldatuentzat (xurgatuak eta puztuak) (bemolak edo sostenituak). Nota batetik bestera aldatzeko, normalean, barra irristakor bat aktibatzen duen botoi bat erabiltzen du, eta botoi horrek nahi den mihi multzora bideratzen du airea. Hala ere, diseinu bat egon zen, «Machino-Tone» izenekoa, tresnaren atzealdean zuen palanka baten bidez aire-fluxua kontrolatzen zuena. Gainera, badago «Hohner 270» (12 zulokoa) bat eraldatua dagoena «esku askeak» izateko; harmonika jotzaileak tonua aldatzen du ahokadura gora eta behera mugituz ezpainekin eta eskuak libre utziz beste instrumentu bat jotzeko. Richter afinazioan dauden 10 zuloko harmonika diatonikoak tonu bakarrean jotzeko pentsatuta daude; 12, 14 eta 16ko modeloek, berriz, harmonika bakarrarekin edozein tonutan jotzeko aukera ematen diote harmonika jotzaileari. Harmonika mota hori musika estilo guztietan erabiltzen da, musika zelta, klasikoa, jazza edo bluesa barne (normalean hirugarren postuan).
Irudiek 78 zuloko harmonika kromatikoaren noten kokapena erakusten dute.
Botoia desaktibatuta:
aldatuzuloa: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ... 75 76 77 78 putz eginda: C E G C C E G C C E G C ... G C C E arnas hartuta: D F A B D F A B D F A B ... A B D F
zuloa: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 ... 75 76 77 78 putz eginda: do mi sol do do mi sol do do mi sol do ... sol do do mi arnas hartuta: re fa la si re fa la si re fa la si ... la si re fa
Botoia aktibatuta:
aldatuzuloa: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 putz eginda: C# F G# C# C# F G# C# C# F G# C# arnas hartuta: D# F# A# C D# F# A# C D# F# A# C
zuloa: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 putz eginda: do# fa sol# do# do# fa sol# do# do# fa sol# do# arnas hartuta: re# fa# la# do re# fa# la# do re# fa# la# do
Harmonika diatonikoa
aldatu
Blues harmonika ere deitua, 10 zulo ditu, eta hiru zortziduneko hedadura. Mihiak zuloetan jarrita daude, eskala diatoniko maiorreko notak banaka exekutatzeko moduan. Aldi berean zulo bat baino gehiago erabiliz gero, akordeak jotzeko aukera ere ematen du (harmonika jotzaileak kontrolatzen du zenbat zulo jotzen dituen aldi bakoitzean, ezpainen posizioagatik edo mihiarekin blokeatuz). Beheko irudian, harmonika diatoniko batek do-n (C) duen noten antolamendua ageri da.
zuloa: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 putz eginda: C E G C E G C E G C arnas hartuta: D G B D F A B D F A
zuloa: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 putz eginda: do mi sol do mi sol do mi sol do arnas hartuta: re sol si re fa la si re fa la
Ikus 4-7 zuloen artean bakarrik lor daitezkeela eskala diatonikoko nota guztiak. 1 eta 3 arteko zuloen eta 7 eta 10 arteko zuloen arteko eskalak ez daude osatuta, baina falta diren notak «bending» edo portamentoa erabiliz lor daitezke (Ikus beherago Harmonika teknikak: «Bending»).
Beheko irudiak harmonika berean lor daitezkeen nota guztiak erakusten ditu, «bend»ak eta «overbend»ak barne:
zuloa: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 B D# D# F# A# D# F# A# putz eginda: C E G C E G C E G C arnas hartuta: D G B D F A B D F A C# F# A# C# G# C# G# F A G#
1-4 eta 6 zuloetan, «bend»a arnasa hartuz lortzen da, eta 8, 9 eta 10 zuloetan, putz eginez. «Overbend»ak ere baditugu: putz eginez «overblow» izenekoak, 1. zulotik 6.era doazenak, eta arnasa hartuz «overdraw» izenekoak, 7.etik 10.era.
Teknika berezi hauek erabiliz, 42 nota lortzen dira (lau errepikatuak barne), hiru zortzidunak osatuz.
Edozein melodia jotzeko, badaude harmonikak hamabi eskala diatoniko maior bakoitzerako. Tarteen banaketa beti bera da, oinarrizko nota bakarrik aldatuz. Banaketa hori, eskala diatoniko handiago bat erabiliz, harmonikoaren tonu bereko melodiak jotzeko diseinatuta dago. Horrela jotzen denean, lehen posizioan jotzen ari dela esaten da. Hala ere, musikari askok nahiago dute arnas hartutako 2. zuloaren eta 6. putz egindakoaren artean dagoen mixolidio modua erabili, eta, horren oinarria, harmonikaren tonalitatearen gainetik dago. Posizio horri «cross harp» edo bigarren posizio deritzo, eta 1etik 6rako zuloen «bend»ak modu eraginkorragoan erabiltzeko aukera ematen du; horregatik, bluesean gehien erabiltzen dena da. Horrela, do (C) harmonika bat erabiltzen da musika bat sol (G) jotzeko.
Tresnaren garapenean, hainbat fabrikatzailek harmonikak noten ordezko banaketa batekin sortu zituzten. Horien artean, badaude harmonikak Modu minor melodikoan, minor harmonikoan eta modu maiorrean, banaketa aldatuarekin; adibidez, Lee Oskarren Melody Maker, zeinak herri-musikan ohikoenak diren progresio harmonikoen akordeak jotzeko aukera ematen duen. Halaber, badaude Akorde handiagotu edo txikiagoetan afinatutako harmonikak ere.
Hohner etxeak ekoiztutako harmonika diatonikoaren eredu iraultzaile berri bat «XB-40» (extreme bender 40) izenekoa da, mihi bikoitzen sistema konplexu baten bidez zulo guztietan «bend»ak egitea ahalbidetzen duena, tresnaren gaitasun harmonikoa asko handituz.
Tremolo harmonika
aldatu
Tremolo harmonikaren ezaugarri bereizgarria da zulo lerro bikoitza duela, goiko zuloan bi mihi eta behekoan bi dituela; zulo bakoitzean, mihi batek soinu sarkorragoa du, eta besteak, berriz, lauagoa. Horrek tremolo-sentsazio bereziaren soinua ematen du, bi mihiak elkarren artean pixka bat desafinatuta daudelako. Asiako modeloak, zeinetan 12 tonuerdiak jo daitezkeen, Ekialdeko Asiako abesti askotan erabiltzen dira, rocketik pop musikara doazen estiloetan. 10, 12, 14, 16, 20 eta 24 zuloko tremolo harmonikak aurki daitezke, baita zulo gehiagokoak ere.
Zortzidun harmonika
aldatu
Zortzidun harmonikek zulo ilara bikoitza dute. Beheko ilara goikoa baino zortzidun bat beherago dago afinatuta. Notak bi harmonikek batera jotzen dituztela dirudi.
Fabrikatzen diren harmonika zortzidunek 14 eta 20 zulo pare artean izaten dituzte.
Orkestra harmonikak
aldatuHarmonika horiek bandetan eta orkestretan interpretatzeko sortu ziren. Ereduak askotarikoak dira.
Orkestra harmonika melodikoa
aldatuOrkestra-harmonika melodikoaren bi mota daude; ohikoenak «Horn» harmonikak dira, Ekialdeko Asian gehien erabiltzen direnak. Tamaina handikoak dira, eta mihi sortak (putz egiteko bakarrik eta goi eta behealdean) dituen orrazi handi batez osatuta daude. Mihi bakoitza zulo baten barruan kokatzen da. Bertsio batek piano baten noten banaketa imitatzen du, C eskala diatoniko baten nota naturalekin beheko mihi taldean eta notak aldatuta goiko mihi taldean; zuloak binaka edo hirunaka antolatuta daude, eta tarte bat dute taldeen artean, piano bateko tekla beltzek bezala (beraz, ez dago zulorik mi# (E#)/ fa bemol(Fb) notekin, ezta si# (B#) / do bemol(Cb) notak goiko mihien taldean ere). Beste bertsio batek badu bere «naturalaren» gainean zuzenean «aldatutako» nota mihi bat, bi taldeetan mihi kopuru bera duena.
Harmonika mota hori erregistro baxu, altu eta sopranoetan aurkitzen da bizpahiru zortzidun hartuz. Tresna kromatikoak dira, eta Ekialdeko Asiako orkestretan erabili ohi dira «botoi» harmonika kromatikoaren ordez, Europan eta Amerikan ohikoagoa dena. Mihiak luzeagoak izaten dituzte, eta orrazian duten kokapenak beste tinbre bat ematen die; hala, orkestraren metal atalean kokatu ohi dira.
Orkestrarako beste harmonika mota polifonikoa da (nahiz eta Chromatica deitu ohi den). Hamabi nota kromatikoak ilara berean banatuak ditu, bat zulo bakoitzeko. Kasu askotan, harmonika horiek, putz eginez edo arnas hartuz, nota bera dute zulo berean, bi mihi baitituzte, nahiz eta Hohnerren 7. eta 261. modeloak putz egitekoak baino ez diren. Harmonika horiek tamaina handikoak dira, eta hiru zortzidun hartzen dituzte.
Hohnerrek zein Suzukik orkestra harmonika bikoitzen eredu batzuk fabrikatzen dituzte. Elkarren gainean jarritako bi harmonika dira, alboetan metalezko mihi batzuez eutsita. Behekoak nota naturalak ditu, eta bi zortzidun hartzen ditu; goikoak, berriz, notak aldatuta ditu, eta baita tonalitatearen nota eta V bikoiztuta, behekoarenganako.
Akorde harmonika
aldatuAkorde harmonikak 48 akorde ditu: maiorrak, zazpigarrenekoak, minorrak, handituak eta gutxituak orkestran jotzeko. Notak lau zuloko multzotan banatuta daude, bakoitzean akorde ezberdin bat jotzen delarik arnas hartzen denean eta putz egiten denean. Normalean, zulo bakoitzak bi mihi ditu nota bakoitzerako, zortziren bateko aldearekin. Hala ere, modelo merkeenek mihi bakarra izaten dute nota bakoitzeko. Oso harmonika gutxi daude diseinatuta baxu eta akorde-harmonika gisa erabiltzeko orkestrarako, baxu-notak akorde-taldeen ondoan daudela.
Badira beste akorde-harmonika batzuk ere, hala nola Hohnerren «Chordomonica», harmonika kromatikoaren antzera funtzionatzen duena: 10 zuloko eredu bat eta 12ko beste bat. Tonu batzuk sakrifikatzen ditu tresnaren harmonia hobetzeko, eta «junior chord harmonikak», Hohnerrenak ere, normalean 6 akorde ematen dituztenak.
ChengGong harmonika
aldatuBerrikuntzetako bat ChengGong (程功) harmonika da (asmatzailearen abizenari eta 成功 hitzari buruzko hitz-joko bat, «arrakasta», zeina mandarineraz «chenggong» ahoskatzen baita), Txinako Cheng Xuexuek asmatua. Bi zati ditu: gorputz nagusia eta ahokadura irristakor bat. Gorputz nagusiak 24 zulo ditu, Si2 (b2) notatik Re6 (d6) notara doazenak (3 zortzidun hartuz). 11 zuloko ahokadura harmonikaren aurrealdean lerra daiteke, eta horrek akorde eta ahots aukera ugari ematen ditu (zazpi hirukote, 6. mailako hiru akorde, 7. mailako zazpi akorde eta 9. mailako zazpi akorde, guztira 24 akorde eskuragarrirako). Hala ere, «ChengGong»ak nota independenteen doinuak hiru zortzidun diatonikoko tartean interpretatzeko gai izaten jarraitzen du, eta hori guztia diseinu txikia mantenduz, ez 12 zuloko harmonika kromatikoa baino askoz handiagoa. Harmonika konbentzionalek ez bezala, putz egitean eta arnas hartzean, nota berak ematen dituzte, afinazioa Asiako tremolo harmonikaren edo polifonikoaren noten banaketatik hurbilago baitago[5].
Puzgailu-sintonizatzailea
aldatuPuzgailu-sintonizatzailea ez da berez harmonika bat, ezta musika-tresna ere, berez, baina harmonikaren antzera funtzionatzen duen mihiaren mekanismo bat du. Puzgailu-sintonizatzaileak balio du doinu baten tonuaren erreferentzia abeslariei edo beste instrumentu batzuei emateko. Lehen puzgailu-sintonizatzaile batzuen eta harmoniken arteko alde bakarra da instrumentuaren izena, eta horrek bere erabilera norentzat den islatzen du. Afinagailu kromatikoak (abeslari eta koruek erabiltzen dituztenak) 12 notako eskala kromatikoa ematen du. Badira hari-tresnetarako puzgailu-sintonizatzaileak, hala nola biolinentzako edo gitarrentzako; afinatzailearen notak sakatu gabeko hari bakoitzarenak izan ohi dira.
Erabilera medikuntzan
aldatuHarmonika jotzeak, kontrako zerbait arnastea eta indarrez kanporatzea eskatzen du (harmonika, edo haren mihiak zehatzagoak izateko). Jarduera horrek diafragma indartsu bat garatzen eta, arnasa hartzen, biriken ahalmen guztia erabiliz laguntzen du. Biriketan espezialistak diren doktoreek nabaritu dute harmonika jotzeak BGBK duten pazienteak errehabilitatzeko ariketa jakin batzuen antza duela, hau da, xurgatze-ariketetarako PFLEX bat (xurgatzeko erabiltzen den eta eskaintzen duen erresistentzia erregulatzen duen afinatzaile baten antzeko gailu bat) edo puzte-ariketetarako sirometroa erabiltzen ariko balira bezala. Instrumentu bat jotzen ikasteak motibazio sentimendua ere eskaintzen du, ariketaz gain. Birika-errehabilitazioko programa asko hasi dira harmonika erabiltzen[6][7][8][9].
Lehiaketak
aldatuLau urtean behin, udazkenean, harmonika lehiaketa bat egiten da, World Harmonica Festival, Trossingenen, Alemanian, Hohner harmonika enpresaren egoitzan. Gainera, master harmonika tailerra dago, urtero egiten dena[10] . Harmonikako nazioarteko beste ekitaldi bat udan egiten da bi urtean behin, Ozeano Barearen aldeko Asiako hirietan; ekitaldiak «Asia Pacific Harmonica Festival» izena du.
Hong Kongen, eskola-musika jaialdia egiten da urtero, ikasleek hainbat musika-estilotako ikasketetan parte har dezaten. Klaseek barne hartzen dituzte: lehen eta bigarren hezkuntzarako banda; bigarren hezkuntzarako taldea; bigarren hezkuntzarako bikotea; soloa (junior, bitarteko eta senior mailan), eta kontzertuak (librea). Abuztuan, harmonika lehiaketa bat izaten da Idahon (AEB). Lehiaketa 1989z geroztik egiten da, eta Yellow Pine-n egiten da, Boise kanpoaldean, Idahon, 150 milia ingurura, eta «Yellow Pine Harmonica Contest» du izena[11].
Lotutako tresnak
aldatuKontzertina, akordeoi diatoniko edo kromatikoak eta melodikoa mihi askeko instrumentuak dira. Izan ere, harmonikaren eta akordeoi diatonikoaren arteko antzekotasunak hain dira handiak, ezen alemanez lehenengoaren izena «Mundharmonika» idazten baita eta bigarrenarena «Handharmonika», itzulpen soila «aho-harmonika» eta «esku-harmonika» baita; hizkuntza eslaviarreko bi instrumentuen izenak ere antzekoak dira, baita euskaraz ere: aho-soinu eta esku-soinu. Harmonikak antzekotasunak ditu mihi askeko gainerako instrumentuekin, soinua sortzeko erabiltzen den metodoa zein den.
Erreferentziak
aldatu- ↑ Euskalterm: [Musika Hiztegia] [2011]
- ↑ Willy, B. Harmonica 101. .(ingelesez) Ingelesez hain ohikoak ez diren beste izen batzuk honako hauek dira: hand reed, Mississippi saxophone, pocket sax, toe pickle, tin sandwich, ten-holed tin-can tongue twister eta French Harp.
- ↑ a b "Mark Lavoie - Harmonica Player... and more .", The Middlebury Community Network (ingelesez)
- ↑ Weinstein, Randy F.; William Melton. The Complete Idiot's Guide to Playing the Harmonica. ISBN 0028642414.. (ingelesez)
- ↑ Missin, P. ChengGong harmonica. . (ingelesez)
- ↑ Clases de armónica por diversión y salud. Harmonica Masterclass. (ingelesez)
- ↑ When breathing needs a tune-up, harmonica class hits all the right notes («Cuando hay que afinar la respiración, las clases de armónica son la nota correcta»). University of Michigan 28 de septiembre de 2005. (ingelesez)
- ↑ Pulmonologists Treat Breath Shortness with Harmonica Classes («Neumólogos tratan una enfermedad pulmonar con clases de armónica»). American Institute of Physics 1 de enero de 2006. (ingelesez)
- ↑ Using the Harmonica in Physical Therapy(«Uso de la armónica en terapia física»). KYW Newsradio 1060. (ingelesez.)
- ↑ David Barrett. (2005). Un reportaje sobre el World Harmonica Festival del 2005 (ingelesez). .
- ↑ Página web del Yellow Pine Harmonica Contest (ingelesez). . |2=http://url=www.harmonicacontest.com/ |bot=InternetArchiveBot }}
Kanpo estekak
aldatu
Datuak: Q51290
Multimedia: Harmonicas / Q51290
