Dalmazia[1][2] Itsaso Adriatikoaren ekialdeko ertzean dagoen eskualdea da. Zati nagusia Kroaziarena da, baina Bosnia-Herzegovinak eta Montenegrok ere hurrenez hurren badute zati txiki bat.

Dalmazia
Datu orokorrak
Motaeskualde historiko
Azalera12.158 km²
Geografia
Map
Koordenatuak43°48′46″N 16°13′08″E / 43.81276°N 16.21876°E / 43.81276; 16.21876

Geografia

aldatu

Haren hedadura, gutxi gorabehera, 120.000 kilometro koadrokoa da. Dinariar Alpeen mendebaldeko zatia eta kostaldeko lautada hartzen dituen lur zati estu batetik hedatzen da eta kostaldeari buruz paralelo dauden uharte luzanga batzuk batzen zaizkio: Uhartedi dalmaziarra, jatorria mendilerroen urperatzean duena. Biztanle gehienak (2 milioi lagun, gutxi gorabehera), penintsulako kostaldean biltzen dira. Eskualdeko hiriburua Kroaziako Split hiria da. Beste hiri batzuk —portu garrantzitsuak denak—, Dubrovnik, antzinako Ragusa dena, eta Zadar dira. Istria penintsula, historikoki, Dalmaziako zatitzat hartzen da, baita Montenegroko kostaldea ere, Kotor portudun herriraino (antzina Albania veneziarra izenaz ezagutu zen).

Historia

aldatu
 
Dalmazia erromatar probintzia
 
Dalmaziako Erresumaren armarria Austria-Hungariaren Inperiopean

Antzinaroan, iliriarrak bizi izan ziren bertan, eta greziar koloniak izan zituen. Geroago, erromatarrek, han estatu basailu bat sortu zuten, handik denbora batera, K. a. II. mendean, elkartzen joan zirenak, egungo izenarekin erromatar probintzia bihurtuz.

Dalmazia erromatarra, Theodor Mommsen historialariaren arabera, erabat erromatartua zegoen barbaroen inbasioak hasi zirenean, hori, hondakin arkeologikoak ikusita, ñabartu egiten den arren. Bizantziar Inperioaren zati izan zen eta eslaviarrek eta beste herri batzuek inbaditu zuten VII. mendean, baina gehiengo neolatindarra, mantendu egin zen uharteetan eta kostaldeko hiririk garrantzitsuenetan (Ragusako Errepublika, Zadar, Split).

Erdi Aroan, frankoen eta bizantziarren artean borrokatu zuten bere jabetzagatik, geroago, erabat Veneziaren mende geratu zelarik, 1420 eta 1797 bitartean. Veneziaren eragina, 1000. urte inguruan hasi zen, eta soilik Napoleonekin amaitu zen, Italiako bere erresuma napoleondarrean sartu zuena 1805 eta 1810 bitartean. Aipaturiko eragin hori, nagusi izan zen kultura eta artearen arloan, dalmaziarren heren batek hizkuntza ama bezala hitz egiten zuten italieran ere agertzen zena Napoleon iritsi zenean eta Dalmazian guztiek ulertzen zutena.

 
Dalmazia veneziarraren mapa 1797an, bertako bi etnia nagusiekin: laranjaz agertzen dena, italiarra, eta, berdez agertzen dena, serbokroaziarra.

Napoleondar inperioa erori ondoren, Austriaren barne geratu zen. Lehen Mundu Gerraren ondoren, Italiak Istria, Zadar eta Dalmazia iparraldeko uharteak (Cherso, Lussino eta Lagosta]] erantsi zituen, Jugoslaviak gainontzekoa erantsi zuen bitartean. Italiak, Bigarren Mundu Gerran, Dalmaziaren zatirik handiena konkistatu zuen 1941ean, Dalmaziako Gobernazio italiarra sortuz, 1943ko iraila arte iraun zuena, Italiak, Aliatuen aurrean amore eman zuenean. Porrotaren ondorioz, ia italiar jatorriko jende guztia desagertu zen Dalmaziatik (Foibeetako sarraskia) Tito diktadorearen garaian.

Azkenik, Bigarren Mundu Gerra amaitu ondoren, Jugoslaviaren zati izatera pasa zen, herrialde hau 1990eko hamarkadaren hasieran zatitu zen arte, une horretan, Kroaziako eskualdeetako bat bihurtu zelarik. Egungo Kroazia demokratikoan, tokiko dalmaziar erakunde politikoak garatzen ari dira, Dalmaziarentzako autonomia bat nahi dutenak (Kataluniako eredua jarraituz, adibidez) eta Spliteko antzinako alkatean oinarritzen direnak.

Dalmaziaren zati txiki bat Montenegrorena (Kotor inguruan) eta Bosnia-Herzegovinarena da.

Eskualdea, gaur egun, garapen turistiko handia izaten ari da.

Irudiak

aldatu

Erreferentziak

aldatu

Ikus, gainera

aldatu

Kanpo estekak

aldatu


120ko Erromatar Inperioko probintziak
 
Akaia | Afrika Prokontsularra | Alpe Cottiae | Alpe Maritimoak | Alpe Poenninae | Arabia Petraea | Armenia | Asia | Asiria | Bitinia | Britania | Dalmazia | Dazia | Egipto | Epiro | Galazia | Galia Akitania | Galia Belgika | Lugdunensis | Narbonensis | Germania Beherea | Germania Garaia | Balear Hispania | Hispania Betika | Hispania Lusitania | Hispania Tarraconensis | Italia | Judea | Kapadozia | Komagene | Korsika eta Sardinia | Kreta eta Zirenaika | Likaonia | Lizia | Mauretania | Mazedonia | Mesia | Norika | Numidia | Osroene | Panfilia | Panonia | Pisidia | Ponto | Rhetia | Sizilia | Siria | Sofene | Trazia | Zilizia | Zipre