Colorado
Colorado Ameriketako Estatu Batuetako estatua da, Estatu menditsuen gunean kokatua dagoena. 1876az geroztik du estatu izaera. Iparraldean Wyomingekin, hegoaldean Mexiko Berriarekin, hegomendebaldean Arizonarekin, ekialdean Nebraska, Kansas eta Oklahomarekin, eta mendebaldean Utahrekin egiten du muga.
| Colorado | ||
|---|---|---|
| State of Colorado | ||
Ereserkia: Where the Columbines Grow (en)  | ||
| Leloa: Nil sine numine | ||
| ||
| Map of USA CO.svg | ||
| Geografia | ||
| Hiriburua eta hiri handiena | Denver 39°44′21″N 104°59′5″W | |
| Azalera | 269.837 Ura %0,43 | |
| Punturik altuena | Elbert mendia | |
| Punturik sakonena | Arikaree River (en) | |
| Kontinentea | Amerika | |
| Mugakideak | Wyoming, Nebraska, Kansas, Oklahoma, Mexiko Berria, Utah eta Arizona | |
| Administrazioa | ||
| Gobernadorea | John Hickenlooper | |
| Governor of Colorado (en) | Jared Polis (en) | |
| Legebiltzarra | Colorado General Assembly (en) | |
| Epai autoritatea | Colorado Supreme Court (en) | |
| Demografia | ||
| Biztanleria | 5.456.574 (2015) 427.378 (2010) | |
| Dentsitatea | 20,22 bizt/km² | |
| Hizkuntza ofizialak | ikusi
| |
| Erabilitako hizkuntzak | ikusi
| |
| Ezkontzeko adina | genero guztiak: 18 | |
| Derrigorrezko eskolaratzea | -17 | |
| Ekonomia | ||
| BPG nominala | 390.098.700.000 US$ (2020) 392.986.000.000 US$ (2019) Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragileaAdierazpen errorea: Hitz ezezaguna "br" (2019) | |
| Historia | ||
| Sorrera data: 1876ko abuztuaren 1a | ||
| Bestelako informazioa | ||
| Ordu eremua | ikusi
| |
| colorado.gov | ||
- Artikulu hau Estatu Batuetako estatuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Colorado (argipena)».
Mendi, ibai eta lautadetan ugaria delako da ezaguna. 2008an 4.939.456 biztanle zituen, 2000. urtean baino %14 gehiago. Hiriburua Denver du, baita hiri garrantzitsuena ere.
GeografiaAldatu
OrografiaAldatu
Coloradoko estatua menditsua da (2.500 m-koa da bertako mendien batez besteko altuera). Arkansas ibaiak zeharkatzen dituen ordokiak daude ekialdean. Erdialdea menditsua da: Mendi Harritsuek zeharkatzen dute estatu guztia ekialdetik mendebalera: Longs Peak (4.350 m), Pikes Peak (4.308 m), Blanca Peak (4.405 m), Harvard (4.384 m) dira bertako mendi nagusiak. Coloradoko Rocky Mountains National Park Estatu Batuetako parke natural ederrenetakoa da. Mendebalean, arroila ugari dituzten goi-ordokiak daude, Utahko eta Mexiko Berriko ingurunearen ezaugarri direnak (Mesa Verde National Park).
HidrografiaAldatu
Garrantzi handiko ibaiak jaiotzen dira Coloradoko estatuan: Missourira doan Platte eta Mississippira doan Arkansas ibaiak sortaldean, eta Rio Grande, Colorado eta Green ibaiak sartaldean.
KlimaAldatu
Klima kontinental lehorra da. Eguzkitsua. Tenperaturak gorabehera handiak izaten ditu, Colorado estatuko lurraldeen altueraren arabera.
HistoriaAldatu
XVI. mendean sartu ziren espainiar konkistatzaileak Coloradoko lurraldean; haiek izan ziren Coloradora iritsi ziren lehen europarrak. 1706. urtean, Juan de Ulibarri jabetu zen lur haiez Espainiako koroaren izenean. Estatu Batuek bere egin zuten Coloradoko iparraldea 1803. urtean; gainerakoa, Mexikorena zen aldea, 1848-1850. urteetan lotu zitzaion Estatu Batuen zatiari eta 1876. urtean Estatu Batuetako 38. estatu bihurtu zen.
EkonomiaAldatu
Ibarrak ureztatzeko bide artifizialak erabiltzeak aurreramendu handia ekarri dio nekazaritzari eta hainbat gai berri landu ahal izan dira bertan: laboreak, azukre erremolatxa, patata. Fruituak lantzen dira mendebalean. Abere hazkuntza mendialdean (behi eta ardi aziendak). Argi indarra sortzeko eta landak ureztatzeko ura duten dituzten urtegi handiak daude. Lurpea oso aberatsa da: urrea eta zilarra (meatze hauek erabat ustiatu eta hustu ziren 1880-1920 urteetan), molibdenoa (Climax, 3.000 m-an dagoena, munduko mobdileno hobi handiena da), ikatza, petrolioa eta uranioa ateratzen dira. Janari industria, metalurgia, inprimategiak eta elektronika ere garrantzi handikoak dira.
ErreferentziakAldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Kanpo estekakAldatu
- (Ingelesez) Coloradoko gobernuaren webgunea
