Mikis Theodorakis
Michael "Mikis" Theodorakis (grezieraz: Μιχαήλ (Μίκης) Θεοδωράκης ˈmicis θeoðoˈɾacis ahoskatua; Kios, 1925eko uztailaren 29a - Atenas, 2021eko irailaren 2a) greziar musikagile eta politikaria zen. Zorba the Greek filmerako egindako musikak ospetsu egin zuen mundu osoan, baina zinemarako lanak ez ezik, operak, musika sinfonikoa, ganbera musika eta beste ere idatzi zituen.[1]
Bizitza aldatu
Mikis Theodorakis Kiosen jaio zen 1925eko uztailaren 29an. Bere kasa ikasi zuen konposatzen, bere herriko musika entzuten, eta 17 urte besterik ez zituela, lehenengo kontzertua eman zuen. Bigarren Mundu Gerra piztu zenean, berriz, erresistentzian militatzen hasi zen, lehendabizi Italia faxistaren kontra eta ondoren Alemania naziaren aurka. Orduan atxilotu eta torturatu zuten aurrenekoz, judu familia batzuei ihes egiten laguntzeagatik. Gerra bukatu ostean, Grezian piztutako gerra zibilean komunisten aldean borrokatu zen, eta horren ondorioz ere atxilotu eta deportatu egin zuten Makronisoseko uharte espetxera.[1]
1954an musika ikasketak hasi zituen Parisen, Olivier Messiaen eta Eugene Bigotekin, eta garai berean hasi zen hainbat filmetarako soinu-bandak, sinfoniak eta ganbera piezak idazten. 1960an, berriz, bere herrialdera itzuli zen, Greziako musika tradizionalean sakontzeko asmo irmoarekin, baina Parisen ikasitakoari inoiz uko egin gabe. Garai hartan herrialde osoa zeharkatzen hasi zen, bai herri musikan barneratzeko asmoz, bai musika hori bera publiko garaikideari ezagutzera emateko helburu garbiarekin. Hain zuzen ere, hainbat idazleren poemak musikatu zituen urte haietan, Giorgos Seferis eta Odysseus Elytisenak beste batzuen artean, eta Theodorakisen lanari esker, herri kulturaren parte izatera pasatu ziren.[1]
1963an diputatu aukeratu zuten, eta urtebete geroago iritsi zitzaion nazioarteko ospea Zorba the Greek lanari esker. Film horretan Anthony Quinnek dantzatzen duen Theodorakisen doinu batek —Sirtaki izenburua duena—, berehala izan zuen oihartzun handia mundu osoan, eta gaur egun ere melodia oso ezaguna da.[1]
1967ko apirilean eskuin muturreko junta militar bat iritsi zen Greziako agintera, eta momentu horretatik bertatik Theodorakisen musika debekatu egin zuten herrialdean. Konpositoreak, gainera, klandestinitatera jo behar izan zuen, harik eta lau hilabeteren ondoren atxilotu egin zuten arte. Bost hilabetez espetxeratua egon ondoren, Oropoko kontzentrazio esparrura eraman zuten, eta han junta militarraren kontrako abestiak konposatzeari ekin zion. Bien bitartean, nazioartean hainbat intelektual eta artistek —Arthur Miller, Laurence Olivier, Yves Montand, Dmitri Xostakovitx, Leonard Bernstein— Theodorakis askatzeko kanpaina hasi zuten eta, horren ondorioz, 1970ean Frantziara erbesteratu zuten konpositorea.[1]
1970eko hamarkadan, konpositorea Greziako diktaduraren kontrako ahotsik inportanteena bilakatu zen nazioartean, eta, era berean, haren konposizioak beste herrialde batzuetako erregimenen aurkako ereserki bihurtu ziren.[1] 1974an, Koronelen diktadura amaitutakoan, itzuli zen Greziara. 1981-1986 bitartean, Greziako Alderdi Komunistaren diputatu izan zen. 1989an, Demokrazia Berria alderdian sartu zen eta, 1990eko hauteskundeen ondoren, sailik gabeko ministro izendatu zuten.
Azken urteetan bihotzeko arazo ugari izan zituen, eta 2021eko irailaren 21ean hil zen Atenasko bere etxean, 96 urterekin.[1]
Lanak aldatu
Oratorioak, balletak, piano-kontzertuak, sinfoniak, 7 kantu Lorcarentzat, eta besteak beste Zorba the Greek (1964), Z (1969), État de siège (1972), Serpico (1973) eta Iphigenia (1977-78) filmetako musika ondu zituen. Operak ere idatzi zituen: Medea (1991), Elektra (1992-93), Antigona (1995-96) eta Lisistrata (1999-2001).
Erreferentziak aldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q151976
Multimedia: Mikis Theodorakis / Q151976
