Balearrak
Balearrak[1][2][3][4] — Balear Uharteak[1][2] antolaketa administratiboaz hitz egitean eta Balear uharteak[3][4] uhartediaz ari garenean — Mediterraneo itsasoan dagoen uhartedia da eta Espainia barruan autonomia erkidego bat eratzen duena. Lau uharte nagusik (Mallorca, Menorca, Eivissa eta Formentera) eta beste uharte txikiago ugarik (Cabrera, Dragonera eta Conejera dira garrantzizkoenak) osatzen dute. Iberiar penintsularen ekialdean daude. Autonomia erkidegoaren hiriburua Palma Mallorcakoa da; eta beste hiri nagusiak, Formentera, Eivissa, Maó, Pollença eta Sóller dira. Uhartediaren katalanezko izena (eta ofiziala dena) Illes Balears da eta gaztelaniazkoa Islas Baleares.
| Balearrak / Balear Uharteak | |||
|---|---|---|---|
| Islas Baleares Illes Balears | |||
| |||
 | |||
| Geografia | |||
| Hiriburua | Palma Mallorcakoa 39°34′0″N 2°38′59″E | ||
| Hiririk handiena | hiriburu | ||
| Azalera | 4.992 | ||
| Punturik altuena | Puig Major | ||
| Administrazioa | |||
| Presidentea | Francina Armengol (PSIB) | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 1.149.460 | ||
| Dentsitatea | 230,28 bizt/km² | ||
| Ekonomia | |||
| Bestelako informazioa | |||
| caib.es | |||
Geografia
aldatuUharteok bi taldetan banatu ohi dira:
- Gimnesiak: Menorca, Mallorca eta Cabrerako uharteak eta ondoko beste uharte txikiago batzuk (Dragonera eta Aire, besteak beste).
- Pitiusak: Eivissa eta Formentera uharteak.
Gehienak erliebe apaleko uharteak diren arren, bi mendilerro bereiz daitezke Mallorca uhartean, Mendikate Betikoaren jarraian (Puig Major, 1.452 m). Eivissako mendiak apalagoak dira (Talaiasa, 475 m). Klima mediterraneoa da, tenperaturak gozoak (5-35 °C) eta prezipitazioak urriak (550 mm urtean).
Historia
aldatuBalear herria izan zen bertako lehen biztanlea; gero, feniziarren, greziarren eta erromatarren kolonizazioa izan zuten Balear uharteek. Bandaloen eskuetan egon ondoan, VIII. mendean musulmanak egokitu ziren han. Lau mende luze eman ondoren, Jakue I.a Konkistatzailea Kataluniako erregeak konkistatu (1229) eta Mallorcako Erresuma osatu ondoren, Aragoiko koroaren parte bihurtu ziren (1349).
Errege-erregina Katolikoen garaian (XV. m.) Espainiako koroapean geratu zen, eta bi mende eta erdi geroago Menorca britainiarren esku gelditu zen (1713, Utrechteko Ituna). 1802. urtean Menorca Espainiako koroaren eskuetara igaro zen berriz ere.
Demografia
aldatuEkonomia
aldatuBalear uharteak turismo lekuak dira batez ere, berezko aberastasunek horretarako aukera bikaina eskaintzen baitute: hondartzak, arte monumentuak (Palmako katedrala, Bellver gaztelua eta Palmako Lonja; Eivissako hiri multzoa, Menorcako monumentu megalitikoak, Drach haitzuloak, eta abar). Nekazaritza (fruituak eta barazkiak), abeltzaintza, eskulangintza, ehun langintza eta Mallorca inguruko industria dira gainerako baliabide ekonomikorik garrantzitsuenak. Son Sant Joan, Palma Mallorcakoko aireportuak, Espainiako aire trafiko handiena bideratzen du.
Hizkuntza
aldatuBalear uharteetako hizkuntza katalana da (balear dialektoa, ekialdeko katalana). Gaztelaniarekin batera, katalana hizkuntza ofiziala da Balear uharteetan. Balearretako katalan dialektoan hiru azpidialekto bereizten dira: mallorquí, menorquí eta eivissenc (Mallorcakoa, Menorcakoa eta Eivissakoa).
Hedabideak
aldatuBalear ospetsuak
aldatuErreferentziak
aldatu- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011-12-26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ a b 32. araua. Euskaltzaindia.[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ a b 70. araua. Euskaltzaindia.[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ a b 154. araua. Euskaltzaindia.
- ↑ a b 159. araua. Euskaltzaindia.
- ↑ Instituto Nacional de Estadística - Cifras oficiales de población. 2015.01.01
Kanpo estekak
aldatu- (Katalanez)(Ingelesez)(Alemanez)(Gaztelaniaz)(Frantsesez) Balear uharteen webgunea
Datuak: Q5765
Multimedia: Balearic Islands / Q5765
