Topic on Wikipedia:Txokoa

Kaixo, aspaldi honetan landare eta animalia izen batzuk aldatu ditut eta arazo bat topatu dut: nola jakin euskarazko izen arruntak? Euskaltzaindiaren Hiztegian intsusa, pago, andura edo lizar bezalako hitzak ditugu, baina Wikipediako izenburuak intsusa beltz, pago arrunt, andura edo lizar arrunt dira. Ez dut erreferentziarik ikusi eta ez dakit nondik atera diren izenburu hauek. Euskaltermen agertzen diren izenez kanpo ez dut beste zerrendarik aurkitu. Politika honetan espezie bakoitzak duen euskarazko izen arrunta izenburutzat erabiltzea adostu zen, baina ez zen zen zehaztu euskarazko izenak non dauden. Bide batez, latinezko izenak ere aldatu egiten dira orrialde batetik bestera.

Beraz, politika hau osatzea proposatzen dut eta horrela idaztea:

Espezieen artikuluetan, izenburutzat erabiliko da espezie horrek euskaraz duen izen arrunta, Euskaltermen araberakoa; halako izenik ez dagoenean, berriz, izen zientifikoa erabiliko da, hots, Wikidatan agertzen dena. Ikus bozketa.

Ez dakit gai hau eztabaidatu eta bozkatu behar den, azken finean politika bera ez baita funtsean aldatuko. Dena den, inork ez badu kontrako iritzirik agertzen, aldaketa txiki hauek neuk egin ditzaket.

Ni politika hori sortzearen  Alde, zenbat eta gehiago zehaztu, orduan eta hobe.

Izen horiek gehienak Euskaltermetik aterata daudela iruditzen zait, baina gehienak Elhuyarren hiztegian ere badadue. Sambucus nigra bilatuta Euskaltermen, intsusa beltz agertzen zait, eta Elhuyarren ere badago. Beraz, espezie horrek badu euskarazko izena.

Zein da arazoa? Ez dut ulertzen.

Kontua da, alde batetik, izen horiek nondik ateratzen diren jakitea, normalean erreferentziarik gabe daudelako. Euskaltermetik atera badira, nonbait zehaztea lagungarri izan daiteke.

Bestaldetik, batzuetan Euskaltermen ez dauden izenak aurkitzen ditugu Wikipedian. Adibidez, Gailupa arrunt dugu, baina Euskaltermen gailupa da soilik. Izenburu hori aldatu behar al dugu? Era berean Urki zuri, Euskaltermeko urki iletsu da. Batzuetan urki zilarkara, Euskaltermen urki dilindari bakarrik. Kantauriar sahats dugu, Euskaltermen agertzen ez dena, eta beste inon aurkitu ez dudana, eta abar.

Ez dut uste horretarako inolako aldaketarik egin behar denik politiketan. Nahi duenak zuzendu ditzala akats horiek eta Euskaltermerako (edo beste edozein hiztegirako) esteka jar dezala.

Hegaztien izenei dagokienez, honi ere kasu egin beharko zaio, amaituta dagoenean: https://ornitologia.eus/hegazti-zerrenda/

Euskalterm ezin da linkatu, tamalez. Eta Euskaltzaindiak hitz arruntak ematen ditu, baina askotan ez dira izen taxonomikoak, eta espezie bat baino gehiagori dagokio. Nik uste bozkatu genuena mantentzea ondo dagoela, eta nahi duenak alda dezala zehatzago izateko.

Eskerrik asko, @Assar, EAEko hegaztien zerrenda hori ekartzeagatik. Ez nuen ezagutzen. Ikusten dudanez, zerrenda horretan Euskaltermeko izenak erabili dituztela ematen du, eta Elhuyarren ere bai. Oker ez banago, Euskalterm (UZEI) da bi horien oinarrizko iturria.

Bestaldetik, ez dut argi ikusten Euskaltermen agertzen ez diren Wikipediako espezie izenak akatsak direnik, beste iturri batzuetatik atera direla baizik. Hau da nire zalantza, aldizkari edo webgune batean pertsona batek behin idatzitako euskarazko izena nahikoa al da Wikipedian espeziaren izenburua euskaraz jartzeko? Ala Euskaltermen euskarazko izenik agertzen ez bada, Wikipedian latinezkoa erabili behar dugu?

Nik esango nuke ezetz. Begira, bestela Eztabaida:Hominoidea.

Theklan eta Assarrekin bat nator. Hobe gauzak bere horretan uztea eta akatsaren bat topatzen bada, zuzendu.

Barkatu, baina ez dut argi ikusten zer den akatsa eta zer ez, politikan zehazten ez bada. Hau da, ez dakit nola ziurtatu espezie baten euskarazko izenik dagoen ala ez. Kantauriar sahats biologo batek euskal naturari buruzko aldizkari batean idatzi omen zuen, baina jarritako esteka orain apurturik dago, eta Euskaltermen edo interneten ez dut aztarnarik aurkitu. Hala ere, ez dakit aldizkari horren paperezko bertsiorik dagoen.

Ongi ulertu badut, Marklar2007 eta Assarrek Kantauriar sahats mantentzearen aldekoak lirateke, esteka jarrita. Theklanek aldiz Salix cantabrica jarriko luke izenburu, Euskaltzaindiaren Hiztegian eta Elhuyarrenean ez delako agertzen. Niri azken irizpide hau zuzenago eta argiago iruditzen zait.

Kantauriar sahats arena da, hain zuzen ere, eztabaida hau hain "labainkor" bilakatzen duen adibidetako bat. Bere garaian, webgunea euskaraz zegoen iturririk onenetariko bat izan zen, gaur tamalez ez. Apenas ez dugu euskal iturririk eta Salix cantabrica gurean hainbat izen arrunt izango ditu, nork bilatuko du artikulua izen zientifikoa erabiliz?

Adibide honekin jarraituko dut gure politika zehazteak ekarriko lukeen abantaila erakusteko, nire iritziz:

Oraingo politikarekin. Salix cantabricaren euskarazko izena Euskaltzaindiaren Hiztegian ba al dago? Ez. Elhuyarren? Ez. Euskaltermen? Ez. Beste hiztegietan? Ez... Googlen? Ez. Baina noizpait webgune batean ageri omen zen kantauriar sahats izena, eta horregatik Wikipedian kantauriar sahats izenburua erabiltzen dugu. Orain eztabaidatu dezakegu ea izenburu egokiena Salix cantabrica edo kantauriar sahats ote den, WPko beste politikak kontuan hartuta, egiaztagarritasuna adibidez.

Politika zehaztuarekin. Salix cantabricaren euskarazko izena Euskaltermen ba al dago? Ez; Salix cantabrica izenburu.

Beti bezala, arazoa iturrietan dago. Kasu honetan, euskalnatura.net oso webgune ona... zen. Tamalez erorita dago eta web.archive.org-en badago baina ez da agertzen espezieen zerrenda. Eskatu daiteke, eta hori ere erabili.

Baina... edozein iturrik balio du? Ba ez, nik iturri fidagarriak erabiliko nituzke, egiaztagarritasuna hori ere badelako.

Euskaltermen arazoa da erreferentzia batzuk oso zaharrak direla, eta batzuk ez direla berritu.

Bide batez, Euskal Natura UEUren atal bat zen .@Ksarasola ba al dago euren webguneko edukia nolabait berreskuratzerik?

Horretan ibili gara, oso gutxi falta zaigu dena berreskuratzeko. baietz bukatu udazkenean. Egileei Wkipediatik edukiak berreskuratzeko eskaeratxo bat egiteak bidea erraztuko du, azken zati hori alaigo egingo dute. ;-)

@Theklan, Euskaltermen erreferentzia batzuk oso zaharrak direla diozu. Gai hau pixka bat gehiago azaldu dezakezu, mesedez? Nik uste nuen Euskalterm zela iturri osoena, euskarazko espezie izenen iturri hobeagorik ba al da?

Euskalterm batzuetan nahiko zaharkiturik dago eta erabiltzen dituen izen zientifikoak jada ez daude erabileran (kasu gehienetan ez, baina noizbait arazoetako bat topatzen da)

Eskerrik asko, @Marklar2007. Euskalterm zaharkiturik dagoen erreferentzia, adibide edo Wikipediako eztabaidaren bat hona ekartzerik izango bazenu agian lagungarri izan zitekeen.

Izen zientifikoei dagokienez, adibide bat Onddo hankagorria da: lehen Boletus erythropus zen eta orain Neoboletus luridiformis da. Beste adibide bat: Gabai ilunaren izen zientifikoa aldatu da. Euskaltermen ez daude eguneratuta.

Horregatik proposatzen nuen Wikidatan agertzen diren latinezko izen zientifikoak erabiltzea, eta Euskalterm bakarrik euskarazko izen arruntak erabakitzeko uztea.

Ba ez dakit zehazki, @Iñaki LLk uste dut gehiago dakiela. Gauza bat da 1980ko hamarkadako izen batzuk ere badituela, eta kasu batzuetan erabilera ez da gero hortik joan.

Zerrenda aurkitu dut web.archiven. http://web.archive.org/web/20180717155727/http://euskalnatura.net/biodibertsitatea/animaliak/espezieen-zerrenda

Eskerrik asko. Sahats kantauriarra dakar, baina kantauriar sahats ez dut ikusten.

Ba nik aldatuko nuke, orduan.

Euskaltermen zahartasunari dagokionez, arazo bat da izen zientifiko batzuk eguneratu egin direla denborarekin, ezagutza handitzen doan neurrian; eta beste arazo bat da izen arruntak ere, beste hizkuntza batzuetan ere (adibidez gaztelaniaz) aldatu edo eguneratu egiten direla, hemen adibide bat. Euskaraz ez da horrelako lanik egin Euskaltermeko hiztegiak argitaratu zirenetik, nik dakidanez. Hegaztiei dagokienez, Euskal Ornitologia Elkarteak lan horri ekin dio, baina oraindik ez da askorik aurreratu. Ornitologiako elkartekoek komentatu zidatenez, Euskalterm sortu zenean, logikoa denez, presa handia zegoen euskarazko hitz zientifikoak sortzeko eta beharbada hiztegi tekniko horietan lan egin zutenen ezagutza ere ez zen sakon-sakona gai guztietan, eta horregatik zenbait izen ez dira oso egokiak eta berrikusteko premia sentitu dute ornitologoek.

Euskalterm da momentu honetan daukagun iturri fidagarriena, eta besterik ez dagoen bitartean orokorrean horrekin lan egin behar dugula uste dut. Hala ere, Euskalterm ez den beste iturri egokiago bat badago, erabili dezakegu. Egokiagoa da, nire ustez, zientzialarien edota adituen elkarte batek emandako izenak. Ez dakit EuskalNaturaren webgunea multzo horretan dagoen. Euskalterm/Hiztegi Batua/Elhuyarrrek ez badute ezer ematen, agian egokia izan daiteke EuskalNaturakoa erabiltzea.

Laburbiltzeko: Euskalterm-EuskalNatura gatazka badago, momentuz Euskaltermekoa erabiliko nuke.

Ondo ulertu badut, arazoa ez da Euskalterm zaharkiturik egotea, baizik eta espezieen euskarazko izen arruntak zaharkiturik daudela. Kasu horretan, ez dut uste Wikipediari dagokionik euskarazko espezie izen berriak proposatzea.

@Assarrekin ados nago, orokorrean Euskalterm da gaur egun gure iturririk egokiena. Hala ere, espezie batek Euskaltermen euskarazko izen arruntik ez badu, baina UEUko (Euskal Natura) zerrendetan, edo EAEko hegaztien zerrendan euskarazko izen arrunta badu, ez zait gaizki iruditzen Wikipedian euskarazko izenburua jartzea, azken bi iturri horiek fidagarriak direlakoan.

Gabon denoi,

Ez dakit zein den problemaren hedadura, eta ez dut biologiaren terminologiako gorabeheren berri askorik. Zaharkiturik ez balego, nik Euskaltermi egingo nioke kasu orain arte egin izan den bezala, baina eu praktika zientifikoak beste alde batetik jo badu, hori lehenetsi, betiere egiaztagarritasun politikei lotuz.

Besterik da interneten emaitzarik ez duten edo oso urriak diren terminoak izatea eta, beraz, zalantzazkoak (sahats kantauriarra ala kantauriar sahatsa?). Horretarako, eztabaida orri horretan bertan has daiteke eztabaida. Funtsean, Assar lankideak aipatutako bidetik.

Horixe!

Honekin oso lotuta: Eztabaida:Cannabis (droga)

Eztabaida honetara ekarri ditugun ideiak hartuta, izen zientifikoen WPko artikulua pixka bat osatu dut, eta izen arrunt artikulu berria sortu. Honekin, eta politika zehaztearen kontrako iritziak ikusita, politika hau dagoen bezala utziko dut. Eskerrik asko denoi.