Teruel
Teruel[1] izen bereko probintziako hiriburua, Turia eta Alfambra ibaien bilgunean kokatua.
| Teruel Teruel Tergüel | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Espainiako udalerria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatu burujabe |  Espainia | ||||||||||
| Autonomia |  Aragoi | ||||||||||
| Probintzia | Teruelgo probintzia | ||||||||||
| Alkatea | Emma Buj (en)  | ||||||||||
| Izen ofiziala | Teruel | ||||||||||
| Jatorrizko izena | Teruel Tergüel | ||||||||||
| Posta kodea | 44001–44003 | ||||||||||
| INEk ezarritako kodea | 44216 | ||||||||||
| Herriburua | Teruel | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 40°20′37″N 1°06′26″W / 40.3436111°N 1.1072222°W | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 440.414455 km² | ||||||||||
| Altuera | 915 m | ||||||||||
| Mugakideak | Albarracín, Alfambra, Villastar, Rubiales, Cella, Celadas, Peralejos, Cuevas Labradas, Corbalán, La Puebla de Valverde eta Cubla | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 36.267 (2023) 367 (2022) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 82,35 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Telefono aurrizkia | 978 | ||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Lubliniec | ||||||||||
| Matrikula | TE | ||||||||||
| teruel.es | |||||||||||
.svg)
2006an 34.240 biztanle zituen eta 438 km²-ko azalera du. Horrenbestez, biztanle gutxien duen Espainiako hiriburua da, baina beste aldetik baita Aragoiko hirugarren udalerririk populatuena ere, Zaragoza eta Huescaren ondoren.
Monumentu nagusiak: gotiko-mudejar estiloko katedrala (XVI. mendea); dorre mudejarrak, San Pedro elizakoa, San Martin elizakoa, San Salvador elizakoa (XIII-XIV); Teruelgo maitaleen mausoleoa; Erdi Aroko gotorlekuen hondakinak; arkeologia museoa; eta apezpiku etxea (XI. mendea).
Merkataritza eta administrazio gune garrantzitsua da, nekazaritza-gaien merkatu garrantzitsua da, eta industria gunea ere badu. (eraikuntzarako gaiak, janari industria, altzarigintza).
Historia aldatu
Zeltiberiar hiria da jatorriz Turboleta izenekoa. Erromatarren kolonia ere izan zen ,Túrbula. Fenizioentzat, bestela, Thorbat edo Thorbet.
Musulmanen esku egon zen VIII. eta XII. mendeen artean, 1171. urtean Alfontso II.ak konkistatu zuen arte.
Oso gudu odoltsuak izan ziren bertan 1937 eta 1938 urteetan, Espainiako Gerra Zibilean, Errepublikaren aldekoek erresitentzia handia erakutsi zutenez.
Klima aldatu
 Datu klimatikoak (Teruel) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 9.3 | 11.6 | 14.5 | 16.2 | 20.5 | 25.7 | 30.4 | 29.7 | 25.2 | 18.6 | 13.2 | 9.8 | 18.7 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -2.1 | -1.1 | 0.4 | 2.6 | 6.5 | 10.2 | 12.8 | 13.0 | 9.9 | 5.7 | 1.2 | -0.6 | 4.9 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 17 | 14 | 19 | 36 | 56 | 43 | 30 | 40 | 36 | 42 | 22 | 20 | 373 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 4 | 3 | 4 | 7 | 8 | 6 | 3 | 4 | 5 | 6 | 4 | 5 | 59 |
| Hezetasuna (%) | 75 | 68 | 62 | 62 | 62 | 58 | 52 | 56 | 62 | 70 | 74 | 79 | 66 |
| [erreferentzia behar] | |||||||||||||
Demografia aldatu
| 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 | 2005 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 10.797 | 11.935 | 12.010 | 13.584 | 16.172 | 18.745 | 19.726 | 21.638 | 28.225 | 30.789 | 31.068 | 33.238 | 35.288 |
Ondarea aldatu
Mudejar artea aldatu
Teruel hiriko mudejar multzoa Gizateriaren ondaretzat izendatu zuten 1986an (San Pedro, Salvador, San Martín eta Katedralaren dorreak).
Art Nouveau aldatu
Pablo Monguió i Segura arkitekto tarragonarrak proiektatu zuen modernismoa hedatzea hirian, bertan bizi izan baitzen 1897 eta 1923 artean. En El Torico-ko enparantzan aztarnak daude La Madrileña eraikinaren aurrealdean eta Casa Ferrán-en. Casa Bayo, Casa Escriche edo Natalio Ferrán-en etxea, San Francisco kalean, beste adibide batzuk dira.[2]
Ikus, gainera aldatu
Erreferentziak aldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Kanpo estekak aldatu
- (Gaztelaniaz) Teruelgo Udalaren webgunea
