Tajikera[1][2] (тоҷикӣ, تاجیکی, tojikī; tɔːdʒɪˈkiː ahoskatua) edo tajik persiera (форсии тоҷикӣ) gehienbat Tajikistanen mintzatzen den indoeuropar hizkuntza da, hango hizkuntza ofiziala dena. Persiera du arbaso, baina hark ez bezalako hiztegia, ahoskera eta gramatika ditu.

Tajikera
форсии тоҷикӣ — забони тоҷикӣ — тоҷикӣ — забони форсии тоҷикӣ — toçikī — zaboni toçikī — تاجیکی — زبان تاجیکی
Datu orokorrak
Hiztunak14.000.000 (2018)
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza
indoeuropar hizkuntzak
Indo-irandar hizkuntzak
Irandar hizkuntzak
Western Iranian (en) Itzuli
Southwestern Iranian (en) Itzuli
New Persian (en) Itzuli
persiera
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologiaSOV hizkuntza
Denbora gramatikalakorainaldia, lehenaldia eta geroaldia
Modu gramatikalakagintera, indikatiboa eta baldintzazko modua
Kasu gramatikalaknominatiboa, datiboa, lokatiboa, ezāfe (en) Itzuli eta possessive case (en) Itzuli
Alfabetoaalfabeto zirilikoa, Persian alphabet (en) Itzuli, latindar alfabetoa, Tajik alphabet (en) Itzuli eta Hebrear alfabetoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1tg
ISO 639-2tgk
ISO 639-3tgk
Ethnologuetgk
Glottologtaji1245
Wikipediatg
IETFtg

Lau milioi pertsonak baino gehiagok hitz egiten dute tajikera, eta Tajikistango hizkuntza ofiziala da, beste hizkuntza ofiziala errusiera delarik.[3] Afganistanen (non tajik gutxiengoa populazio persofonoko zabalenaren parte den), hizkuntza ez da hain eragin handikoa turkiar hizkuntzetan, eta persiar dariaren barruan saru eta izen horrekin koofizialtzat hartzen dute. 1928a baino lehen, hizkuntza persiar alfabetoaren karaktereekin idazten zuten, geroago alfabeto latinoa hartu zuen arren, 1928 eta 1940 bitartean, beranduago alfabeto zirilikoaren bertsio batera pasatzeko. 1994an, tajik gobernua alfabeto latindarra idazketa-sistema gisa berriro sartzen saiatu zen. Tajikistango tajikak Afganistanen eta Iranen hitz egiten duten persieratik urrundu egin du, muga politikoak, isolamendu geografikoa, estandarizazio-prozesua eta errusiera eta inguruko hizkuntza turkikoen eragina direla eta. Hizkuntza estandarra tajikeraren ipar-mendebaldeko dialektoetan (Samarkanda hiriaren ingurukoan) oinarritzen da, eta hurbiltasun geografikoak ondoko hizkuntza uzbekeraren eragina izan du. Tajikerak, gainera, elementu arkaiko ugari mantentzen ditu bere hiztegi, ahoskera eta gramatikan, gainerako mundu persofonoan galduak izan direnak, neurri batean erdialdeko Asiako mendietan duen isolamendu erlatiboaren ondorioz.[4]

Gramatika

aldatu

Tajikerazko hitzen ordena subjektu-objektu-aditza da. Tajikerazko gramatika, persiera klasikoaren gramatikaren ia berdina da (eta beste aldaera moderno batzuen gramatikarena, Irango persierararena kasu), desberdintasun garrantzitsuak dauden arren.[5]

Substantiboek ez dute markagailurik genero gramatikalerako, baina bai zenbakirako. Generoa normalean modu lexikoan bereizten da, ingelesez bezala. Esate baterako: мурғ (murj) «oilo» eta хурус (hurus) «oilar». Horrez gain, maskulinorako 'нар' (nar) aldagailuak erabiltzen dira, eta femeninorako 'мода' (moda), bai substantiboaren aurretik eta bai ondoren, berriz, хари нар (xari nar) «asto arra» eta хари мода (xari moda) «asto emea».

Hiztegia

aldatu
Tajikera моҳ
(moh)
нав
(naw)
модар
(mōdar)
хоҳар
(xohar)
шаб
(šab)
бинӣ
(biní)
се
(se)
сиёҳ
(siyoh)
сурх
(surx)
зард
(zard)
сабз
(sabz)
гург
(gurg)
Beste irandar hizkuntzak
Persiera ماه
māh
نو
now
مادر
mādar
خواهر
xāhar
شب
šab
بينى
bīnī
سه
se
سياه
siyāh
سرخ/قرمز
qermez/sorx
زرد
zard
سبز
sabz
گرگ
gorg
Paxtun myāsht nəwai mōr khōr shpa pōza dre tōr sur zyarr shin, zarghun lewə
Beste indoeuropar hizkuntzak
Gaztelania mes nuevo madre hermana noche nariz tres negro rojo amarillo verde lobo
Armeniera ամիս
amis
նոր
nor
մայր
mayr
քույր
küyr
գիշեր
gisher
քիթ
kit
երեք
erek
սեվ
sev
կարմիր
karmir
դեղին
deqin
կանաչ
kanač
գայլ
gayl
Latin mēnsis novus māter sōror nox nasus trēs āter, niger ruber flāvus, gilvus viridis lupus
Greziera μήνας
minas
νέος
neos
μητέρα
mitera
αδελφή
adhelfi
νύχτα
nihta
μύτη
miti
τρία
tria
μαύρος
mavros
κόκκινος
kokkinos
κίτρινος
kitrinos
πράσινος
prasinos
λύκος
likos
Errusiera месяц
mesäc
новый
nový
мать
mat'
сестра
sestra
ночь
noč'
нос
nos
три
tri
чёрный
čörný
красный,
рыжий
krasný, ryžij
жёлтый
žöltý
зелёный
zelöný
волк
volk
Lituaniera mėnuo naujas motina sesuo naktis nosis trys juodas raudonas geltonas žalias vilkas
Hindi महीना
mahīnā
नया
nayā
माँ
māṃ
बहन
bahan
रात
rāt
नाक
nāk
तीन
tīn
काला
kālā
लाल
lāl
पीला
pīlā
हरा
harā
भेड़िया
bheṛiyā
Beste hizkuntzak
Euskara hilabete berri ama ahizpa gau sudur hiru beltz gorri hori berde otso

Erreferentziak

aldatu
Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu.

Kanpo estekak

aldatu


  Artikulu hau hizkuntzei buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.