Puiu (Urraulbeiti)

Urraulbeitiko herri hustua, Nafarroa Garaian
Artikulu hau Urraulbeitiko herri hustuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Puiu (argipena)».

Puiu[1][a] Urraulbeiti udalerriko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.

Puiu
 Nafarroa GaraiaEuskal Herria
Map
Kokapena
Herrialdea Nafarroa Garaia
EskualdeaPirinioaurrea
UdalerriaUrraulbeiti
Administrazioa
Motaherri hustu
Izen ofizialaPuiu
Posta kodea31449
Herritarrapuiuar
Geografia
Koordenatuak42°41′32″N 1°19′31″W / 42.69210629°N 1.3253378°W / 42.69210629; -1.3253378
Garaiera496 metro
Distantzia46,8 km (Iruñetik)
Demografia

1427n jada despopulatu bezala agertzen zen. Bere lurrak Urraulbeitiko Udalara pasa ziren.

Urraulbeitiko ibarburua izan zen. Bertako biztanleak puiuarrak ziren.

Izena aldatu

Puiu toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]

  • Puyo (1366)
  • Elpueyo (1587)
  • Guezalea (1696)
  • Poiu (1698)
  • Pueyo (1703)
  • El Poyo de Oyerquia (1710)
  • Pueio (1812)
  • San Gregorio el Pueyo (1719)
  • Poyu (1850)
  • Poyo (1898)
  • Puiu (1990)

Geografia aldatu

Puiu Urraulbeiti ibarran dago.

Inguru naturala eta kokapena aldatu

Urraulbeiti Zangozako merindadeko herria da eta Nafarroako hiriburutik 36 kilometrora dago. Udaletxea Artiedan dago. Erliebe txikiko ibarra da. Lautada bat osatzen du, Longida, Erromantzatua eta Urraulgoiti ibarretatik jarraitzen duena, nahiz eta azken kasu horretan Ugarrongo arroilak eten egiten duen.

Klima aldatu

Urraulbeitiko klima azpimediterraneoa da, eta urteko batez besteko tenperatura 12,5 °C ingurukoa da. Urteroko egun euritsuak 100 inguru dira, eta jausitako prezipitazioa 850mm-koa.

Basoa nahiko urria da, eta zuhaitz gehienak pinuak dira, Austriatik birlandaturiko zuhaitzak. Horrez gain, ameztiak eta zumeak ageri dira udalerriko gunerik lehor eta eguzkitsuenetan.

Estazio meteorologikoak aldatu

Urraulbeitin dagoen Artieda kontzejuan, itsasoaren mailatik 456 metrora, Nafarroako Gobernuak 1954an jarritako estazio meteorologikoa dago.[3]


      Datu klimatikoak (Artieda, 1891-2020)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 17.0 21.5 27.0 29.5 36.0 39.0 42.0 40.0 38.0 30.0 21.0 18.0 42.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 8.9 10.4 14.3 16.6 20.6 26.4 29.4 28.6 24.1 18.9 12.3 8.9 18.3
Batez besteko tenperatura (ºC) 4.8 5.5 8.4 10.5 14.3 19.1 21.6 21.3 17.4 13.4 8.1 4.9 12.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 0.6 0.5 2.4 4.4 8.0 11.8 13.9 14.1 10.7 7.9 3.9 0.9 6.6
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -8.0 -12.0 -12.0 -4.0 0.0 0.0 6.0 6.0 0.0 -2.0 -9.0 -13.0 -13.0
Batez besteko prezipitazioa (mm) 57.6 54.0 56.1 68.5 61.8 40.6 32.9 34.1 50.9 71.9 72.5 74.4 675.3
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 32.0 34.0 35.5 47.0 39.5 37.0 44.5 46.0 71.0 82.0 31.5 48.5 82.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 10.0 9.4 9.2 11.7 12.0 6.8 4.9 5.2 7.0 10.4 11.9 12.2 110.4
Elur egunak (≥ 1 mm) 1.6 1.5 1.2 0.3 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.3 1.1 6.1
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4]

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia aldatu

Leku honi buruzko albiste dokumentalak nahiko urriak dira. Longida ibarraren barruan agertzen da, 1268ko Rediezmoaren Liburuan. Bertako elizgizonari 2 kahitze eta gari-lapurreta bat, 2 sos eta 6 diru ordaintzen zizkion; 1366ko Suen Liburuan, Zangozako Merindadean, Longida ibarran, lau kapare-surekin.

XIV. mendean, Irantzuko Monasterioak errotak zituen Arripodas herrian eta gertuko herrian. Ez da agertzen 1427ko Zangozako Merindadeko Su Liburuan, eta, beraz, pentsatu behar da garai hartan erabat hutsik zegoela. Hiztegi Geografiko-Historikoaren arabera, lekua San Gregorio deitzen da, nahiz eta Puyoko Andre Mariaren parrokiari eskainia izan, eta oraindik bataiarria gordetzen du. Jaurerria Artieda eta Donebikendi kontzejuerriei dagokie, eta ermitaren patronatua Iruñeko Katedralari, hark kobratzen baitu lehentasuna. Ermita horretan Urraul ibarraren (gaur egun: Urraulgoiti, Urraulbeiti, Erromantzatua, Irunberri eta Ledea udalerriak) junturak ospatzen ziren.

Ondoz ondoko hiru kanpainatan (1982, 1983 eta 1985) induskatuta, hiri-egituraren zati bat aurkitu zen, eta, bertan, oinplano angeluzuzeneko etxebizitza-multzo bat nabarmentzen da, kaleen inguruan antolatuak. Herri hustuaren hego-ekialdeko muturrean oinplano angeluzuzeneko eliza zegoen, harlanduz egina eta zoru harriztatua eta adreiluz estalia zuena. Eraikinaren ekialdeko hormaren ondoan, despopulatutako nekropolia aurkitu zen.

Ondasun nabarmenak aldatu

Oharrak aldatu

  1. /púʝu/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza lehengo silaban

Erreferentziak aldatu

  1. Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
  2. «Puiu - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  3. «Estazioko datuak - Meteo Navarra» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-12-24).
  4. Artiedako estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu