Nagoya
Nagoya[1] (japonieraz: 名古屋市 Nagoya-shi ) , Japoniako laugarren hiri handiena da. Japoniako Honshu uhartearen erdialdean Ozeano Barearen ertzean kokatua dago, Chūbu eskualdean, Tōkai eskualde historikoan. Aichi prefeturaren hiriburua da.
Nagoya 名古屋市 | |||
---|---|---|---|
izendaturiko hiria | |||
![]() | |||
| |||
Administrazioa | |||
Estatu burujabe | ![]() | ||
Japoniako prefekturak | ![]() | ||
Alkatea | Takashi Kawamura (en) ![]() | ||
Jatorrizko izena | 名古屋市 | ||
Posta kodea | 460-8508 | ||
Herriburua | Naka-ku | ||
Geografia | |||
Koordenatuak | 35°10′53″N 136°54′23″E / 35.1814°N 136.9064°E | ||
![]() | |||
![]() | |||
Azalera | 326,43 km² | ||
Mugakideak | Nisshin (en) ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() | ||
Demografia | |||
Biztanleria | 2.326.844 (2021eko otsailaren 1a)![]() | ||
Dentsitatea | 7.128 bizt/km² | ||
Informazio gehigarria | |||
Sorrera | 1889ko urriaren 1a eta 1616 | ||
Telefono aurrizkia | 52 | ||
Ordu eremua | UTC+09:00 | ||
Hiri senidetuak | Los Angeles, Mexiko Hiria, Sydney, Turin, Nanjing, Pune, Toyota, Rikuzentakata (en) ![]() | ||
city.nagoya.jp |
2014ko erroldaren arabera, 2.272.075 biztanle ditu, baina inguruko hirekin bat eginda Chūkyōko metropoli eremua osatzen du eta 8.923.445 biztanletako populazioa osatzen du, Japoniako hirugarren metropoli eremua izanik.
Etimologia
aldatu"Nagoya" izena nagoyaka adjetibotik etor daitekeela uste da, honek "bakezalea" esan nahi du. Bestalde "Chūkyō" izenak "erdiko hiria" esan nahi du, izan ere Kyoto eta Tokioren artean kokaturik baitago.
Historia
aldatuOda Nobunaga, Toyotomi Hideyoshi eta Tokugawa Ieyasu Nagoya inguruan egoitza zuten gerra jaun boteretsuak izan ziren. 1610 urtean Tokugawa Ieyasuk Owari probintziako hiriburua zen Kiyosu estrategikoki baliotsuagoa zen toki batetara mugitu zuten, zazpi kilometrotara, eta orduan sortu zen Nagoya.
Nagoyako gaztelua bera Kiyosuko gazteluko harriak erabiliz eraiki zuten eta garai hartan 60.000 biztanle zituen Kiyosu herri osoa mugitu zuten bertara, bai eta tenplu, santutegi eta gainerako eraikin garrantzitsuak ere. Garai hartan Atsuta santutegiaren inguruan Tōkaidō errepideko posta ezarri zuten eta santutegia eta gazteluaren arteko lurretan planifikatu zen Nagoya hiria.
Hurrengo mendeetan eskualdeko industriagunea bihurtu zen. Bereziki ezagunak ziren zeramika lantzen zuten herrixkak eta baita ere Okazaki herria, shogunerrian bolbora ekoizten zen toki bakanetakoa zena. Kotoigintza ere garatu zen.
Meiji berrezarkuntzaren ondoren Nagoya 1889ko urriaren 1ean eratu zen eta 1956an hiri estatusa hartu zuen. Aurrez Bigarren Mundu Gerran hegazkin estatubatuarrek bonbardaketak egin zituzten 1942 eta 1945ean, beren helburu nagusiak gaztelua eta industriagunea izan ziren. Garai hartan Nagoyak milioi eta erdi biztanle zituen (Japoniako hirugarren hiria zen) eta hegazkingintza industria handia zuen, hiritarren laurdenak bertan lan egiten zuela esaten da.
Geografia
aldatuNagoya Nōbi lautadan kokaturik dago, Iseko Badiaren iparraldeko ertzean. Kiso ibaia eta Shōnai ibaia bertan itsasoratzen dira eta hauetaz gain Haori ibaia ere badago, izatez gizakiak eginiko ubidea duena. Ibai hauek itsasoa eta barneko lurren arteko merkataritzarako erabili izan dira.
Klima
aldatuDatu klimatikoak (Nagoya (1971–2000)) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 21.0 | 22.6 | 25.8 | 30.5 | 34.8 | 35.8 | 38.9 | 39.9 | 38.0 | 32.7 | 27.2 | 21.3 | 39.9 |
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.7 | 9.5 | 13.4 | 19.5 | 23.7 | 26.7 | 30.5 | 32.2 | 28.0 | 22.4 | 16.7 | 11.4 | 20.2 |
Batez besteko tenperatura (ºC) | 4.3 | 4.7 | 8.2 | 14.1 | 18.5 | 22.3 | 26.0 | 27.3 | 23.4 | 17.6 | 11.9 | 6.7 | 15.4 |
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 1.0 | 0.6 | 3.7 | 9.2 | 14.0 | 18.7 | 22.6 | 23.8 | 20.0 | 13.5 | 7.6 | 2.6 | 11.4 |
Euria (mm) | 43.2 | 64.1 | 115.2 | 143.3 | 155.7 | 201.5 | 218.0 | 140.4 | 249.8 | 116.9 | 79.5 | 36.8 | 1564.6 |
Elur egunak (≥ 1 mm) | 6.2 | 6.1 | 2.2 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.2 | 2.4 | 17.1 |
Eguzki orduak | 169.8 | 165.7 | 189.3 | 188.4 | 199.6 | 145.2 | 162.9 | 195.4 | 141.9 | 165.6 | 159.7 | 169.7 | 2053.4 |
Hezetasuna (%) | 65 | 62 | 60 | 62 | 66 | 74 | 76 | 73 | 73 | 69 | 67 | 66 | 68 |
Iturria: Japoniako Meteorologia Elkartea[2] |
Banaketa administratiboa
aldatuNagoyak 16 auzo (ku) ditu:
- Atsuta-ku: Atsuta santutegiaren inguruan herria sortu zen eta Nagoyak barneratu zuen. 1937an eratu zen auzoa.
- Chikusa-ku: Chikusa eta Higashiyama herriek osatzen zuten eremua da. 1921ean sartu zen Nagoyaren barnean. Aichi eta Nagoyako Unibertsitateak daude bertan. Higashiyamako zoologikoa eta lorategi botanikoak oso ezagunak dira.
- Higashi-ku: Nagoyaren erdiguneko auzoetako bat da. Tokugawa arte museoa bertan dago.
- Kita-ku: Hiriaren iparraldean dagoen auzoa da.
- Meito-ku: Ekialdean dago eta 1975an sortu zen.
- Midori-ku: Tokugawea shogunerriko posta-hiria izan zen. Hiru erreferendumen ondoren 1963an Nagoyarekin bat egitea erabaki zuen. Hiriaren hego-ekialdeko auzoa da.
- Minami-ku: Nagoya erdiguneko auzoetako bat da. Lehen itsasertzean zegoen baina itsasoari kendutako lurren erruz kostalderik gabe gelditu zen. Kasadera Kannon tenplua dago bertan.
- Minato-ku: Nagoyako kaialdeko auzoa da, auzo denetan zabalena. Bertan dago Nagoyako kaiko akuariuma ere.
- Mizuho-ku: Nagoya erdigunean dago eta 1944 urtean eratu zen.
- Moriyama-ku: XIX mendearen bukaeran Japoniako armada izan zen bertan. 1963an hartu zuen Nagoyak.
- Naka-ku: Nagoyako erdigune administratiboa da. 1945eko bonbardaketek erabat suntsitu zuten eta eremu osoa birplanifikatu zen. Sakaeren 100 metrotako errepidea (100メートル道路) bereziki ezaguna da, izan ere 100 metrotako zabalera baitu. Bertan daude Nagoyako gaztelua, Ōsu Kannon tenplua, hainbat museo eta parke. Nagoya TV Tower Japoniako telebista dorre zaharrena da.
- Nakagawa-ku: Mendebaldean dagoen auzoetako bat da.
- Nakamura-ku: 1937an eratu zen. Bertan daude hiriko orratz-etxe altuenak; Midland Square, JR Central dorreak (tren geltokia) eta Mode Gakuen Spiral Towers besteak beste.
- Nishi-ku: Pachinko jokoaren sorlekua da eta Noritake zeramika lantegia ere bertan daude.
- Shōwa-ku: Gokiso herria zegoen lurraldea da. 1921 urtean eskuratu zuen Nagoyak.
- Tempaku-ku: Oda leinuari loturiko lurrak izan ziren. 1906 urtean Tempaku herria sortu zen eta 1955ean Nagoyarekin bat egin zuen.
Ekonomia eta azpiegiturak
aldatuAutomobilgintza industriaren Japoniako hiriburua da.
Nagoyak bi aireportu ditu: Komaki, nagusiki Japonia barruan bidaiatzeko, eta Chubu (2005ean eraikia), nazioarteko bidaietarako.
1957an Nagoyako metroa inauguratu zen.
Kirolak
aldatuBorroka arte japoniarrez gain gero eta arrakasta handiagoa daukate talde kirolek. Chunichi Dragons beisbol taldea bi aldiz izan da Japoniako txapelduna eta Nagoya Grampus futbol taldeak 2010eko futbol liga irabazi zuen.
Ondasun nabarmenak
aldatu- Nagoyako gaztelua: 1612an eraiki zen. Bigarren Mundu Gerrako bonbardaketen ondorioz erre egin zen eta 1959an berriztu zuten.
- Atsuta santutegia: Japoniako santutegi garrantzitsuenetakoa da. 70 jaialditik gora ospatzen dira urtean.
- Ōsu Kannon tenplua.
- Tokugawa arte museoa.
- Noritake zeramika lantegia.
- Nagoyako kaia.
- Nagoyako akuariuma.
- Higashiyamako zoologikoa eta lorategi botanikoak.
- Hisaya Ōdori parkea.
- Industria eta Teknologiaren omenezko Toyota museoa.
- Etxeorratzak: Midland Square dorrea, JR Central dorreak, Mode Gakuen Spiral Towers eta Nagoya Lucent Tower.
- Nagoya TV Tower.
Jaialdiak
aldatuNagoyako jaialdirik esanguratsuenak honako hauek dira:
- Atsuta jaialdia: Atsuta santutegian izaten da, ekainean.
- Portuko jaialdia: Nagoyako kaiean izaten da, uztailean.
- Nagoyako gazteluko udako jaialdia: Abuztuan izaten da Nagoyako gazteluaren inguruan.
- Nagoya jaialdia: Hisaya Ōdori parkean izaten da, urrian.
Iruditegia
aldatu-
Ōsu Kannon tenplua.
-
Noritake zeramika.
-
Nagoyako kaia.
-
Nagoyako kaiko akuariuma.
-
Higashiyamako zoologikoa eta lorategi botanikoak.
-
Hisaya Ōdori parkea.
-
Industria eta Teknologiaren omenezko Toyota museoa.
Nazioarteko harremanak
aldatuHiri senidetuak
aldatu- Los Angeles (AEB)
- Nanjing (Txina)
- Sydney (Australia)
- Turin (Italia)
- Mexiko Hiria (Mexiko)
- Cuautla de Morelos (Mexiko)
Itsas-portu senidetuak
aldatuNagoyatar ezagunak
aldatu- Minamoto no Yoritomo (1147-1199), shoguna.
- Oda Nobunaga (1534–1582), daimyōa.
- Toyotomi Hideyoshi (1536–1598), daimyōa.
- Yokoi Yayū (1702-1783) samuraia eta poeta.
- Shinichi Suzuki (1898-1998), musika irakasteko Suzuki metodoaren asmatzailea.
- Toshiki Kaifu (1932- ), politikaria.
- Tsuneko Okazaki (1933- ), biokimikaria.
- Akira Toriyama (1955- ), manga dieinatzailea.
- Koji Kondo (1961- ), bidejokoen musika konpositorea.
- Naoko Mori (1971- ), aktorea.
Erreferentziak
aldatu- ↑ Berria. Estilo Liburua. .
- ↑ Japoniako Meteorologia Elkartea. 気象庁 / 平年値(年・月ごとの値). .