Muru (Urraulbeiti)
- Artikulu hau Urraulbeitiko herri hustuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Muru».
Muru[1][a] —edo, izen bereko beste herrietatik bereizteko, Muru Urraulbeiti—[b] Urraulbeiti udalerriko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.
| Muru | |
|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |
 | |
| Kokapena | |
| Herrialdea | Nafarroa Garaia |
| Eskualdea | Pirinioaurrea |
| Udalerria | Urraulbeiti |
| Administrazioa | |
| Mota | herri hustu |
| Izen ofiziala | Muru |
| Posta kodea | 31449 |
| Herritarra | muruar |
| Geografia | |
| Koordenatuak | 42°43′04″N 1°22′04″W / 42.71791253°N 1.36790808°W |
| Garaiera | 587 metro |
| Distantzia | 49,8 km (Iruñetik) |
| Demografia | |
1940n jada despopulatu bezala agertzen zen. Bere lurrak Urraulbeitiko Udalara pasa ziren.
Bertako biztanleak muruarrak ziren.
Izena aldatu
Muru toponimoa modu bakarran agertu da historian zehar:[2]
- Muru (1178)
- Muru (1200)
- Muru (1330)
- Muru (1517)
- Muru (1639)
- Muru (1847)
- Muru (1959)
Geografia aldatu
Muru Urraulbeiti ibarran dago.
Inguru naturala eta kokapena aldatu
Urraulbeiti Zangozako merindadeko herria da eta Nafarroako hiriburutik 36 kilometrora dago. Udaletxea Artiedan dago. Erliebe txikiko ibarra da. Lautada bat osatzen du, Longida, Erromantzatua eta Urraulgoiti ibarretatik jarraitzen duena, nahiz eta azken kasu horretan Ugarrongo arroilak eten egiten duen.
Klima aldatu
Urraulbeitiko klima azpimediterraneoa da, eta urteko batez besteko tenperatura 12,5 °C ingurukoa da. Urteroko egun euritsuak 100 inguru dira, eta jausitako prezipitazioa 850mm-koa.
Basoa nahiko urria da, eta zuhaitz gehienak pinuak dira, Austriatik birlandaturiko zuhaitzak. Horrez gain, ameztiak eta zumeak ageri dira udalerriko gunerik lehor eta eguzkitsuenetan.
Estazio meteorologikoak aldatu
Urraulbeitin dagoen Artieda kontzejuan, itsasoaren mailatik 456 metrora, Nafarroako Gobernuak 1954an jarritako estazio meteorologikoa dago.[3]
 Datu klimatikoak (Artieda, 1891-2020) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 17.0 | 21.5 | 27.0 | 29.5 | 36.0 | 39.0 | 42.0 | 40.0 | 38.0 | 30.0 | 21.0 | 18.0 | 42.0 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.9 | 10.4 | 14.3 | 16.6 | 20.6 | 26.4 | 29.4 | 28.6 | 24.1 | 18.9 | 12.3 | 8.9 | 18.3 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 4.8 | 5.5 | 8.4 | 10.5 | 14.3 | 19.1 | 21.6 | 21.3 | 17.4 | 13.4 | 8.1 | 4.9 | 12.4 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 0.6 | 0.5 | 2.4 | 4.4 | 8.0 | 11.8 | 13.9 | 14.1 | 10.7 | 7.9 | 3.9 | 0.9 | 6.6 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -8.0 | -12.0 | -12.0 | -4.0 | 0.0 | 0.0 | 6.0 | 6.0 | 0.0 | -2.0 | -9.0 | -13.0 | -13.0 |
| Batez besteko prezipitazioa (mm) | 57.6 | 54.0 | 56.1 | 68.5 | 61.8 | 40.6 | 32.9 | 34.1 | 50.9 | 71.9 | 72.5 | 74.4 | 675.3 |
| Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 32.0 | 34.0 | 35.5 | 47.0 | 39.5 | 37.0 | 44.5 | 46.0 | 71.0 | 82.0 | 31.5 | 48.5 | 82.0 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 10.0 | 9.4 | 9.2 | 11.7 | 12.0 | 6.8 | 4.9 | 5.2 | 7.0 | 10.4 | 11.9 | 12.2 | 110.4 |
| Elur egunak (≥ 1 mm) | 1.6 | 1.5 | 1.2 | 0.3 | 0.1 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.3 | 1.1 | 6.1 |
| Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4] | |||||||||||||
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia aldatu
Lekuaren lehen albistea 1142an agertu zen, Lope Illopitzek Leireko monasterioari bere jauregia eta lepokoak eman zizkionean[5].
1178ko irailean, Tota, Muruko zalduna zen Enekonen alaba, Leireri entregatu zitzaion Muru eta Artiedako ondasun guztiekin, bere amona Teresak monasterioari eman zion bezala, eta Semeno abadeak Muruko zenbait lursail eman zizkion trukean, horien artean hiru lepoko. Rediezmoaren Liburuak (1268), Longida ibarran sartzen duenak, gari-arrobak eta 9 dirutako ekarpena erakusten du.
Bi urte geroago (1270), Tibalt II.ak Leireri berretsi zion hiribilduaren jabetza bere ondasunekin. 1366an, su bakarra zuen, Zangozako Suen Liburuaren arabera, Martin Labari nekazariak, eta horrek erakusten du despopulazio praktikoa.
1369ko erregistroan agertzen da, 5 hilabetez zaldiz 150 gizon sortzen dituzten 20 000 florinen gastuak ordaintzen dituzten herrien artean. 1382an, zehazki azaroaren 4an, Lope Murukoak aitortu zuen Antso Maierrengandik (Zangozako harrera-lekua) 20 kahitze gari eta 20 garagar jaso zituela, Muruko petxa guztiak, 1381 eta 1382 urteetakoak, erregeak biziartean eman zizkionak. 1428an, Urraul ibarreko hondatuen artean dago. 1860an baserri bat mantentzen zen, 1930ean eta 1940an 6 biztanle zituena.
Kanpaina labur batean induskatu zen lekua, eta, horri esker, tokiaren egituraren zati bat ikusi ahal izan zen, inguruan induskatutako beste leku batzuen antzekoa.
Oharrak aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
- ↑ «Muru - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ «Estazioko datuak - Meteo Navarra» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-12-24).
- ↑ Artiedako estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- ↑ Gran Enciclopedia de Navarra | MURU. (Noiz kontsultatua: 2024-03-14).
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q110258296
