Kamera ilun

Kamera iluna edo camera obscura beltza den tresna optiko bat da, kanpoko irudi baten proiekzio laua egiteko aukera ematen duena gainazalaren barruko aldean. Argazkigintza garatu zuten antzinako gailuetako bat izan zen. Gaur egungo argazkigintzako gailu askok “kamera” izena dute antzina bateko kamera ilunarengatik. Kutxa itxi bat eta zulo txiki bat dira, eta zulo horretatik argi kopuru txiki bat sartzen da, kanpoaldeko irudia beste aldeko horman proiektatzen duena. Argazki-paperez hornituz gero, argazki-kamera estenopeiko bihurtzen da.

Pragako gazteluan dagoen kamera iluna.

XVIII. mendeko kamera ilun eramangarri bat.

Jatorrian, areto itxi bat zen, eta haren argi-iturri bakarra hormetako batean egindako zulo txiki bat zen. Zulo horretatik sartzen ziren argi-izpiak, kanpoko objektuak hormetako batean islatuz. Zuloak lente konbergente baten moduan funtzionatzen du, eta, kontrako horman, kanpoko irudia proiektatzen du, bertikalki zein horizontalki alderantzikatuta.

Etimologia

Kamera Ilunaren izena (latinez camera obscura) Johannes Keplerrek izendatu zuen Ad Vitellionem Paralipomenaean 1604ean. Bertan kamera ilunaren funtzionamendua azaltzen du,non teleskopioaren asmakizuna garatzen lagundu zuen.

Aldi berean, “kamera” kontzeptua, Alhazen fisikari eta matematikari musulmanak ezarri zuen lehen aldiz optikan. Aditu arabiar honek, Basoran 965ean jaioa, lehen tratatu optikoa idatzi zuen. Bertan, argi izpiei buruzko greziar teoriak oinarririk ez zuela eta okerrak zirela frogatzen zuen autoreak. Bere liburuan argudiatu zuen, argi-izpiak objektuetatik begietara doazela, eta ez alderantziz, Aristoteles eta Euklidesek greziarrek adierazi zuten bezala. Lehena izen zen kamera ilunaren printzipioak deskribatzen, arabieraz  قمرة eta comra bezala irakurria, bere hormetako batean zulo txiki bat zuen kaxoi ilun bat eraikiz, argi-izpi batek zeharkatzen zuelarik, kanpoko objektuaren irudia alderantzikatuta proiektatzen zuena. Argazki-kamera modernoen sistema aitzindaria.

Historia

Historiaurreko artean eta zeremonia erlijiosoetan izandako influentziaren teoriak.  

K. a. 300.000tik K. a. 500. urtera

Ezer ez ziur edukita, badago teoria bat non labar-pinturak kamera ilunak dituen irudi efektuetan inspiratuta daudela diola. Uste denez, historiaurreko artean ikusitako animalien marrazkiek zuten formak kamera mota honek sortzen zituen distortsioetan inspiratuta egon zitezkeen, proiektatutako irudiak zehazki erreproduzitzen ez zituenean. Era berean, kamera ilunaren proiekzioek Neolitoko egituretan paper bat izan zezakeela ere uste izan da.

Zhoubi Suanjing txinatarraren (1046 K. a. K.a. 256 C) Argi-zirkulu horren kokapenak egunaren ordua eta urtea neur zitzakeen. Arabiar eta europar kulturetan asmakuntza hori Ibn Yunus D.C. astronomo eta matematikariari egotzi zitzaion.

Jainkoen eta espirituen behaketa zaharrak, batez ere otoitz-tenpluetan, ganbera ilunaren proiekzioetatik abiatuta egin zitezkeela uste zen.

Lehen idatziak

Kamera ilunaren lehen idatziak K.A. IV.mendeko Mozi txinatar idazkietan aurkitzen dira. Mozik, filosofo txinatar eta Moismoaren sortzailea, eman zien izen izena. Idatzi hauetan azaltzen zen nola bilketa-gune edo altxorren etxe batean alderantzikatutako irudia, argi-izpiak biltzen zituen eten puntu batetik irudia inbertitzeko. Alde batetik argiztatutako pertsona baten argia etenaren azpian ezkutatuta egongo litzateke eta irudiaren goiko aldea bestetik. Buruaren izpiak (edo argazkiaren goialdea) alde batetik goian ezkutatuta egongo lirateke (zuloaren gainean) eta bestetik irudiaren behealdean. Hau kamera ilunaren deskribapen goiztiarra da: ez dago XI.mendea baino lehenagoko beste adibide ezagunik.

Aristoteles filosofo greziarra (K.a. 322-384) K.a. IV.mendean, edo agian bere ideien jarraitzaile batek, kamera ilunaren gaia bere obran aipatu zuen. Tresnaren eta fenomenoaren deskribapen bat mantentzen dena eta zentzua ematen ziona:

Kutxa itxi batean forma jakinik gabeko zulo txiki batetik sartzen diren eguzki-izpiek irudi bat osatzen dute beste horman, eta irudi horren tamaina handitu edo txikitu egin ahal da zuloa eta hormaren distantziaren arabera. Fenomeno honen ondorengo behaketak Alhazenen teoriak sortu zituen.

Mendebaldar filosofo eta zientifiko askok eztabaida hau planteatzen zuten “arazo” honetan deskribatutako forma zirkularrak benetan eguzkiaren irudi zirkularretan proiekzioak zirela ontzat hartu aurretik. Nahiz eta proiektatutako argazki batek irekieraren irudia izan arren argi- iturria, irekiera edo proiekzio planoa elkar daudenean, proiektatutako irudiak airgi-iturriaren forma izango du oso banandutak daudenean.

Euklidesek aipatu zuen kamera ilunaren fenomenoa, argiak eskuineko lerrotan bidaiatzen duela frogatzeko, bere Optika lanean. Ordea, itzulpen ezagunenetan ez da aurkitu kamera iluna bezala identifikatu daitekeen ezer.

Ignacio Danti-k kamera ilunari buruzko deskripzio bat erantsi zuen bere 1573.ko itzulpen idatzian.

IV. mendean, Teon Alexandriakoa akademiko greziarrak hurrengoa ikusi zuen: "Kandelen argiak, zulo batetik pasatuz, puntu argiztatu bat sortuko du pantaila batean, kandelaren irekierarekin eta erdigunearekin zuzenean lerrokatuta egongo dena".

Esperimentuak argiaren azterketan

K.o. 500tik 1100 K. o.

VI. mendean, Antemio de Trales Greziar arkitekto eta matematikari bizantziarra( Santa Sofiaren koarkitektoa izateagatik ospetsuena), kamera ilunarekin lotutako efektuekin esperimentatu zuen. Antemiarrek ikusmolde sofistikatua zuen optikei buruz, K. o.555  urtean eraiki zuen argi-izpien diagraman frogatu ahal izan zen bezala.

IX. mendean, Al-Kindik frogatu zuen: "Suaren eskuineko argia irekiduratik igaroko da eta pantailaren ezkerreko aldean amaituko da, eta suaren ezkerreko argia irekiduratik igaroko da eta pantailaren eskuinaldean proiektatuko da”.

X. mendean, Yu Chao-Lung-ek pagoda ereduen irudiak proiektatu omen zituen zulo txiki batetik pantaila batean argi izpien norabideak eta dibergentziak aztertzeko.

Alhazen fisikari arabiarrak (965-1039) "Libro de Óptica"-n (1027) azaldu zuenez, argi-izpiak lerro zuzenetan zihoazen, eta izpi horiek islatzen zituen gorputzengatik bereizten ziren. Honela idatzi zuen:

"Argia eta kolorea airean edo gorputz gardenetan nahasten ez direla, ebidentzia honetan aurkitzen da: kandela asko, eremu berean, kokagune desberdinetan daudenean eta guztiak zulo ilun batean irekitzen den leiho batera begira daudenean, eta leiho horri begira horma zuri bat edo iluntasunean gorputz opako bat dagoenean, kandela horien argiak banaka agertzen dira gorputz edo horma horren gainean, kandela kopuruaren arabera; eta argi horietako bakoitza (edo argi-puntu bakoitza) zuzenean agertzen da kontrako kandelan, leihotik igarotzen den lerro zuzen baten gainean. Gainera, kandeletako bat estalita badago, giltzarrapoaren kontrako argia bakarrik iraungitzen da, baina iluntasun hori handia bada, argia itzuli egingo da ".

"Kamera iluna" deskribatu zuen eta hainbat esperimentu egin zituen zulo txikiekin eta haietatik pasatzen zen argiarekin. Esperimentuan hiru kandela jarraian jartzen ziren eta kandelen eta hormaren artean tarte bat jartzen zen, ondoren horman izandako ondorioak behatu zituzten.

"Eguzkiaren irudiak eklipse baten unean, guztizkoa denean izan ezik, erakusten du bere argia zulo estu eta biribil batetik igarotzen denean eta zuloaren aurkako plano batean igortzen denean, ilargi igitai baten forma hartzen duela. Eguzkiaren irudiak igitaia hori oso txikia denean bakarrik erakusten du berezitasun hori. Zuloa handitzen denean, irudia aldatzen da, eta aldaketa gehitzen den zabalerarekin batera.Irekidura oso handia denean, igitaiaren irudia desagertzen da, eta argia biribila agertuko da zuloa biribila denean, karratua zuloa karratua bada eta baoaren forma irregularra bada, hormako argiak forma bera izango du, betiere zuloa zabala bada eta planoa duen planoa. argia proiektatzen den honen paraleloa da".

Alhazen-ek eguzki-argiaren izpiak aztertu zituen baita ere, eta zuloan bat egiten zuen puntuan forma koniko bat sortzen zutela ondorioztatu zuen. Horrekin batera, lehenengo forma konikoaren kontrako forma konikoa eratzen zuela ondorioztatu zuen, gela ilunaren barruan. Berari "Guk ez dugu hau asmatzen" ganbera ilunari buruz esan omen zaio. 19 Optikei buruzko liburuak eragin handia izan zuten Europan 1200. urtetik latinerako itzulpenetatik abiatuta. Inspiratu zituen jendearen artean: Witelo, John Peckham, Roger Bacon, Leonardo da Vinci, René Descartes eta Johannes Kepler daude.

Dream Pool Essays liburuan, Shen Kuo zientzialari txinatarrak (1031-1095), Song Dinastiakoak, ispilu ahur baten foku-puntua eta ganbera ilunaren fenomenoaren "bildua" eta lamo batean arraunketa batekin alderatu zituen irudiak nola alderantzikatzen ziren azaltzeko:

"Txori batek airean hegan egiten duenean, haren itzala lurzoruaren inguruan mugitzen da norabide berean. Baina bere irudia leiho bateko zulo txiki baten gainean jasotzen bada (estutzen den gerriko bat bezala), itzala hegaztiaren kontrako norabidean mugitzen da. [...] Ispilu beldurgarriaren printzipio bera da. Ispilu horrek gainazal ahurra du, eta hatz bat islatzen du irudi bertikala emateko objektua oso hurbil badago, baina hatza gehiago mugitzen bada eta urrunago iristen bada irudia desagertzen den puntu batera, eta horren ondoren irudia alderantzikatuta proiektatzen da. Irudia desagertzen den puntua leihoko zuloa bezalakoa da. Horregatik, arrauna konpondu egiten da, eta eskamoa bere erdiko punturen batean. Arrauna mugitzen denean, "gerri" mota bat eratzen da, eta arraunaren erabilera beti amaieraren alderantzizko posizioa izango da (uretan dagoena)".

Shen Kuok ere erantzun zion Duan Chengshik Miscellaneous Morsels from Youyang (Youyang-en hainbat ahokada) 840. urtearen inguruan idatzi zuen baieztapen bati, non esaten baitzuen Txina pagoda baten eta ur-bazter baten arteko alderantzizko irudia alderantzikatzen zela itsasoak islatzen zuelako: "Hau zentzugabea da. Printzipio normala da irudia alderantzikatu egiten dela zulo txiki batetik igaro ondoren".

Tresna optikoak eta astronomikoak

Roberto Grosseteste estatistikari eta filosofo eskolastikoak (k.a. 1175 - 1253ko urriaren 9a) kamera iluna komentatu zuen.

XIII mendean, Roger Bacon filosofo ingeles eta frantziskotarrak jada ezagutzen zuen kamera ilunaren fenomenoa, nahiz eta ziurrenik XV. Gezurrezko esan zuen bere De Multiplicatione Specerium (1267) irekiera karratu batetik proiektatzen den irudia biribila zela, argiak uhin esferikoetan bidaiatuko zuelako eta horrela bere forma naturala hartuko zuelako zulotik igaro ondoren. Eguzki-eklipseak arretaz aztertzea aholkatzen zuen eskuizkribu bat ere ematen zaio, zulo biribiletatik pasatzen ziren izpiak behatuz eta gainazaletan eratzen zituzten argi-puntuak aztertuz.

Kamera ilunaren irudia 3 argi sarrerekin Bacon-ari atribuitu zaio. Baina ez da atribuzio horren iturria eman. Oso antzeko irudia aurkitu zen Athanasius Kircherren Ars magna lucis et umbrae (1646) lanean.

Fraidea, teologo, fisikari, matematikari eta filosofoak kamera ilunari buruz idatzi zuen Perspective (1270-1278) lanean, batez ere Ibn al-Haytham-en lanean oinarrituta.

John Peckham artzapezpiku eta jakitunak (1230-1292) kamera ilunari buruz idatzi zuen Tractatus de Perspectiva (1269-1277) eta Perspectiva communis (1277-79) liburuetan, faltsuki argudiatuz argiak pixkanaka forma zirkularra sortzen duela irekidura baten gainetik igaro ondoren. Bere idazlanak Roger Baconen eragina izan zuen.

XIII. mendearen amaieran, Arnau de Villa Nova kamera ilun bat erabili zuen zuzeneko aktuazioak proiektatzeko entretenimenduagatik.

Guillaume de Saint-Cloud astronomo frantziarrak proposatu zuen bere obra Almanach Planetarum Eguzkiaren eszentrikotasuna kamera ilunarekin zehaztu zitekeela distantzien eta itxurazko eguzki-diametroen eta apogeoaren eta perigeoaren arteko alderantzizko proportzioan.

Kamal al-Din al-Farisik (1267-1319), 1309. urtean deskribatu zuen Kitab Tanqih al Manazir  izeneko bere obra. Bertan, urez betetako kristalezko esfera batekin esperimentatu zuen kamera ilun batean. Irekiera bat kontrolatuz ostadarraren koloreak argiaren deskonposizioaren fenomeno bat zirela ikusi zuen.

Levi ben Gershon (1288-1344) filosofo, matematikari, astronomo eta astrologo judu frantziarrak behaketa astronomiko ugari egin zituen Jakoben Makila bat eta kamera ilun bat erabiliz. Eguzkiaren, ilargiaren eta Venus eta Jupiter planeta distiratsuen diametro angeluarrak neurtzeko metodoak deskribatu zituen. Gainera, 1334ko udako eta neguko solstizioetako bere behaketetan oinarritutako eguzkiaren xelebrekeria ere zehaztu zuen. Levik, halaber, irekieraren tamainak proiektatutako irudiaren tamaina zehazten zuela nabaritu zuen. Bere aurkikuntzei buruz idatzi zuen hebreeraz Sefer Milhamot Ha-Shem (Jaunaren Gerrak) bere tratatuan.

Lehen irudikapenak, lenteak, ikusizko laguntzak eta ispiluak

K.o. 1450 K.o. 1600

Kamera ilunaren funtzionamenduari buruzko lehen deskribapen osoa eta ilustratua Leonardo da Vinci polimata italiarraren (1452-1519) eskuizkribuetan agertzen da. Alhazen-ek latinezko itzulpengintzan egindako lanarekin ezaguna, eta ikusmen optikoaren eta giza ikuspegiaren azterketa luze baten ondoren, idazlan espekularrean ezagutzen den kamera ilunaren deskribapenik zaharrena idatzi zuen 1502an koaderno batean, aurrerago Codice Atlántico (Latinetik itzulia) bilduman argitaratua.

"Eraikin, leku edo paisaia baten fatxada eguzkiak argiztatzen badu, eta zulo txiki bat gela baten horman badago, eraikin baten parean, eguzkiak zuzenean argiztatzen ez duena, eguzkiak argiztatutako objektu guztiek irekidura horretan zehar bidaliko dituzte beren irudiak, eta alderantziz agertuko da zuloaren aurreko horman.

Irudi horiek paper zuri batean grabatuko dira, eta gelan bertikalki kokatzen bada, irekiera horretatik ez urrun, paper honetan aipatutako objektuak ikusiko dira, beren kolore eta forma naturalekin, baina tamaina txikian eta alderantziz agertuko dira, tximistak paretaren irekieran gurutzatzen direlako. Irudi hauek eguzkiak argiztatutako leku batean sortuko balira, diren bezala agertuko lirateke paperean. Papera oso mehea izan behar da eta atzetik ikusi behar da ".

Deskribapen hori, ordea, ez da ezagutzen Venturik 1797.32an argitaratu arte.

Da Vinci argi eta garbi interesatzen zitzaion kamera ilunari: urteetan zehar 270 diagrama inguru marraztu zituen kamera ilunaren koadernoetan. Hainbat irekitze mota eta tamaina izan zituen, eta hainbat irekiera. Begiaren funtzionamendua kamera ilunaren funtzionamenduarekin alderatu zuen, eta bereziki interesatua zirudien optiken oinarrizko printzipioak frogatzeko gaitasunean: irudien alderantzikatzea zulo edo begi-nini baten bidez, irudien interferentziarik eza eta irudiak "alde guztietan eta guztietan" zirela.

Kamera ilun bati buruz argitaratutako azken marrazkia Regnier Gemma Frisius fisikari, matematikari eta instrumentu-sortzailearen De Radio Astronomica et Geometrica liburuan aurkitu zen. Bertan, eguzki-eklipseak aztertzeko kamera iluna nola erabiltzen zuen deskribatu eta ilustratu zuen 1544.32ko urtarrilaren 24an.

Gerolamo Cardano polimata italiarrak De subtilitate, I, Libri IV liburuan kamera ilun batean kristalezko disko bat — seguruenik lente ganbilbikoa — erabiltzea deskribatu zuen. Eguzkiak distira egiten duenean kalean zer gertatzen den ikusteko erabiltzea iradoki zuen, eta proiekzio-pantaila gisa paper-orri oso zuri bat erabiltzea aholkatu zuen, koloreak errealistak izateko.

Francesco Maurolico (1494-1575) matematikari eta astronomo siziliarrak Aristotelesen arazoa erantzun zuen, zulo angeluzuzenen bidez distiratzen duen eguzkiaren argiak argi puntu biribilak edo gero eta handiagoak diren puntuak nola osa ditzakeen, eklipse batean, Photismi de lumini et umbra (1521-1554) tratatuan. Hala ere, lan hau ez zen 1611, 35 arte argitaratu, Johannes Keplerrek bere kabuz antzeko aurkikuntzak argitaratu zituen arte.

Giovanni Battista della Porta polimata italiarrak kamera iluna deskribatu zuen, "obscurum cubiculum" zeritzona, 1558an bere Magia Naturalis liburu sortaren lehen edizioa izan zen. Ispilu ganbil bat erabiltzea iradoki zuen, irudia paper batean proiektatzeko eta hori laguntza-marrazki gisa erabiltzeko. Della Portak giza begia kamera ilunarekin alderatu zuen: "Irudia begian agertzen da begi-globoaren bidez, nola den hemen, leihotik". Della Portaren liburuen ospeak kamera ilunaren ezagutza zabaltzen lagundu zuen.

1567ko La Practica della Perspectiva Venetian lanean, Daniele Barbarok (1513-1570) lente ganbilbikoak zituen kamera iluna laguntza-marrazki gisa erabiltzea deskribatu zuen, eta azpimarratu zuen irudia biziagoa zela betaurrekoak estalita bazeuden, baita erdian zirkunferentziak uzteko era.

Al-Haytam eta Witelo Opticae thesauru (1572) idazlanen latinezko argitalpen eraginkor eta zorrozki idatzian, Friedrich Risner matematikari alemaniarrak kamera ilun eramangarriko marrazki-laguntza bat proposatu zuen, lau hormetako bakoitzean lenteak dituen egur arineko estalpe txiki bat, hauen irudiak estalpe honen erdian kokatutako paperezko kubo batean proiektatuko zituena. Eraikuntza zurezko bi polorekin egingo litzateke. Antzeko prestaketa bat 1645 Ars Magna Lucis Et Umbrae(e)ko Atanasio Kircherren obran ilustratu zen.

1575 inguruan, Ignacio Danti apaiz dominikar, matematikari eta kosmografoak ganbera iluneko estilo bat eta Santa Maria Novella Basilikarako lerro meridiana bat diseinatu zituen. Aurrerago, gnomon erraldoi bat eraikiarazi zuen Bolognako San Petronio Basilikan. Gnomona urtean zehar eguzkiaren mugimenduak aztertzeko erabili zen, eta egutegi gregoriano berria zehazten lagundu zuen. Egutegi horretan, Dante egutegiaren parte izan zen, Gregorio XIII.ak izendatutako eta 1582an eratutako batzordearen barruan zegoelako.

1585eko Diversarum Spectulationum Mathematicarum lanean, Giambattista Benedetti matematikari veneziarrak irudi bertikala proiektatzeko 45 graduko angeluan ispilu bat erabiltzea proposatu zuen. Horrek irudia iraultzea eragiten zuen, baina ohiko praktika bihurtuko zen hurrengo kamera kutxa ilunetan.

Giambattista della Portak "kristal lentikular" edo lente binokular bat gehitu zion kamera ilunaren deskribapenari 1589ko Magia Naturallis-en bigarren edizioan. Halaber, kamera ilunaren erabilera deskribatu zuen ehiza, oturuntza, bataila, partida edo kaleetan nahi zen edozer eszena proiektatzeko. Zuhaitzak, basoak, ibaiak, mendiak "Hori guztia artearekin, zurarekin edo beste edozein materiarekin egina dago" plano batean kontratatu ahal izango litzateke eguzkiaren argia kamera ilunaren beste aldean. Haur txikiek eta animaliek (adibidez, egurrez egindako elur-oreinak, hartz basatiak, errinozeroak, elefanteak eta lehoiak) seta egin zezaketen. "Graduka agertu behar dute, beren kobazuloetatik irtenda bezala, planoaren gainean: Ehiztariak bere masta, sare, gezi eta ehiza irudika dezaketen bestelako beharrekin etorri behar du: adarrak, kornetak, tronpetak entzuten utzi: aretoan daudenek zuhaitzak, animaliak, ehiztarien aurpegiak ikusiko dituzte, eta beste guztiek hain modu lauan, non ez baitute jakingo identifikatzen ilusioak zer diren: Ezpata-marrazkiek distira egingo dute zuloaren barruan, eta horrek jendea ia izututa utziko du". Della Portak esan zuen maiz erakutsi zizkiela ikuskizun horiek lagunei. Hauek asko miresten zuten, eta gutxitan konbentzitzen ziren Della Portaren azalpenen bidez ikusitakoa trikimailu optiko bat zela.

1600-1650

Kamera iluna terminoaren lehen erabilera Johannes Kepler matematikari, astronomo eta astrologo alemaniar Ad Vitellionem Paralipomena liburuan dago.

Keplerrek kamera ilunaren erabilera, bere liburu hasiera birsortuz, liburu distiratsu bat ordezkatuz eta hariak bere ertzetatik bidaliz, zoru gaineko mahai batean, non hariek liburuaren forma birsortzen zuten. Era berean, konturatu zen irudiak "margotuta" zeudela alderantzizko eran eta begiaren erretinan iraulita, eta iruditu zitzaion hori nolabait zuzentzen zuela burmuinak. 1607an Keplerrek eguzkia aztertu zuen bere kamera ilunean eta eguzki-orban bat ikusi zuen, baina pentsatu zuen Merkurio zela eguzkitan ibiltzen. Uste da aurrerago hiru lente zituen teleskopio bat erabili zuela kamera ilunean irudia iraultzeko.

David Fabricius eta Johannes Fabricius (aita-semeak) alemanek eguzki-orbanak kamera ilun batekin aztertu zituztenean, eguzkia teleskopioarekin zuzenean ikustea begiarentzat kaltegarria izan zitekeela konturatu ondoren. Uste da teleskopioa kamera ilunarekin konbinatu zutela kamera iluneko teleskopioa sortuz.

1612an, Benedetto Castelli matematikari italiarrak Galileo Galilei bere mentorea astronomo, fisikari, ingeniari, filosofo eta matematikari italiarrari idatzi zion teleskopio baten bidez (1608an asmatua) eguzkiaren irudiak proiektatzeari buruz, aurkitu berri diren eguzki-orbanak aztertzeko. Galileik Castelliren teknikari buruz idatzi zion Christoph Scheiner Alemaniako apaiz jesuita, fisikari eta astronomoari.

1612tik 1630era arte gutxienez, Cristoph Scheinerrek eguzki-orbanak aztertzen eta eguzki-proiekzio teleskopikoko sistema berriak eraikitzen jarraitu zuen. Sistema hauei "Heliotropii Telioscopi" deitu zien, aurrerago Helioskopio bezala ezagutuko zirenak. Helioskopioaren azterketetarako, Scheinerrek kutxa bat eraiki zuen teleskopioaren behaketa/proiekzio amaieraren inguruan, kutxa moduko “camera obscura” baten bertsio zaharrena dela esan daitekeena. Scheinerrek ere camera obscura eramangarri bat eraiki zuen.

1613ko Opticorum Libri Sex47 lanean, François d 'Aguilon jesuita, matematikari, fisikari eta arkitekto belgikarrak deskribatu zuen nola hitzontzi batzuek jendearen dirua kentzen zuten esanez nigromantzia ezagutzen zutela eta deabruaren espektroak infernutik altxatuko zituztela, gela ilun baten barruan entzuleei erakusteko. Laguntzaile baten irudia, deabruaren mozorroa jantzita, lente batzuekin gela ilunean proiektatzen zen, ikusle analfabetoak izutuz.

1620 inguruan, Keplerrek, kamera ilun eramangarriko denda bat erabiltzen zuen, teleskopio aldatua zuena paisaiak marrazteko. Horri buelta eman ahal zitzaion, inguruneak zatika harrapatzeko.

Cornelius Drebbel asmatzaile nederlandarrak kutxa erako kamera ilun bat eraiki zuela uste da, proiektatutako irudiaren inbertsioa zuzentzen zuena. 1622an, Constantijn Huygens poeta, konpositore eta diplomatiko nederlandarrari saldu zion bat, margotzeko erabili ohi zuena eta bere lagun artistei gomendatuko ziena. Huygensek honako hau idatzi zien gurasoei:

"Drebbelen beste tresna bat daukat etxean, zeinak efektu miresgarriak sortzen baititu pinturan gela ilun bateko islatik abiatuta; ezinezkoa da niretzat edertasun hori hitzez adieraztea; pintura guztia hilda dago konparazio batera, hemen bizitza bera edo goraxeago bat, norbaitek horrela artikulatu ahal izango balu. Irudiak, inguruneak eta mugimenduek bat egiten dute modu naturalean, oso estilo atseginean ".

Daniel Schwenter orientalista, matematikari, asmatzaile, poeta eta liburu-saltzaile alemaniarrak 1636an argitaratutako Deliciae Physico-Mathematicae liburuan idatzi zuen Pappenheimeko gizon batek erakutsi zion tresna bati buruz. Tresna horrek lenteen mugimendua ahalbidetzen zuen, kamera ilunean zehar eszena bat baino gehiago proiektatzeko.

1637ko Dioptrique lanean, René Descartes filosofo, matematikari eta zientzialari frantsesak iradoki zuen duela gutxi hildako gizon baten begi bat gela ilun bateko irekidura batean jartzea (ezaugarri horietako bat ez bazegoen, azeri baten begia erabiltzen zen) eta azala atzerantz kentzea erretinan egindako irudi alderantzikatua ikusi ahal izan arte.

Mario Bettinus filosofo, matematikari eta jesuiten astronomoak 12 zuloko kamera ilun baten sorrerari buruz idatzi zuen Apiria Universae Philosophiae Mathematicae (1642) lanean. Soldadu bat kameraren aurrean jartzen zenean, 12 laguneko armada bat ere proiektatuko zuten, mugimendu bera eginez.

Minim Friar matematikari frantziarrak eta Jean-François Niceron margolariak (1613-1646) kamera ilunari buruz lente ganbilekin idatzi zuten. Azaldu zuen nola pintoreek kamera iluna erabil zezaketen bere lanetan ikuspegi perfektua lortzeko. Kexu zen, halaber, berritsuek kamera ilunaz abusatzen zutela ikusleei iseka egiteko eta proiekzioak magia edo ezkutuko zientzia zirela sinestarazteko. Idazki hauek La Perspective Curieuse (1652) aldizkariaren bertsio batean argitaratu ziren.

Erabilera

Antzinaroan erabili izan zen marrazketaren laguntza gisa. Irudia, paperean edo beste euskarri batean proiektatua, haren gainean marrazteko eredu izan zitekeen. Geroago, material fotosentikorrak aurkitu zirenean, kamera iluna argazki-kamera estenopeiko bihurtu zen (zulo bat objektibo gisa erabiltzen duena).

Kamera horiek oso mugatuta zeuden irekiduraren diametroa ezartzeko behar den konpromisoagatik: nahikoa murriztua, irudiak definizio onargarria izan dezan, esposizio-denbora luzeegia ez izateko bezain handia.

Kamera iluna erabiltzeak bultzada handia eman zion irudi iraunkor eta automatikoak sortzeko modua asmatzeari. Gaur egun argazkigintzaren oinarriak eman zituena dela esan daiteke.

Kamera iluna pinturan

Historian zehar kamera iluna beraien obretan erabili duten margolari, artista eta jakintsu existitu dira. Gailu hau lehenengoz erabili zutenak margolaritzan Alberto Durero alemaniarra eta Leonardo da Vinci izan ziren, XV eta XVI mendeetan eta bertan islatzen ziren elementuak marrazten zituzten. Hortik aurrera, kamera iluna osagarri gisa erabili zen margolaritzan eta marrazkigintzan eta Europara hedatu zen. Ez zuten kamera iluna bakarrik erabiltzen, optika arloko beste gailu batzuk ere erabili zituzten. Teoria horren arabera, Van Eyck, Ingres, Velázquez, Caravaggio eta Holbein bezalako margolari ospetsuek kamera iluna eta hainbat tramankulu erabili zituzten lente eta ispiluekin detailerik txikiena atzemateko eta beren lanik errealistenetan trazuan perfekzioa lortzeko. Teoria horri eutsi zion 2001ean David Hockney pintoreak Ezagutza sekretua liburuan, zeinak eztabaida ugari eragin baitzituen ikerketaren munduan. Ondoren, Athanasius Kircherrek XVII.mendean egindako beste mota bateko kamera ilun “garraiagarria”, Parisko Liburutegi Nazionalean dagoena eta berak Ars Magna Lucis et Umbrae bezela definitzen duena. Hau kanpoko kubo batez osatuta zegoen tamaina handikoa zena, pertsona bat barruan sartu eta bertan jardun ahal izateko. Alboko bi hormak lentez osatuta zeuden, eta barruan prisma bat zeukan paper garden eta luzatutako pantailez osatuta. Bertan margolariak horrela, kanpotik proiektatutako eszenak islatzen zituen. Baina asmakizun hori zirriborro bat baino ez zen izan, kamera arina eta sendoa izan behar baitzen garraiagarria izateko. Azti-linterna buruzko ideiaren kontra, zeinaren ospea Europa osora hedatuko baitzen eta germen Zinematografikoa izango zena.

Bere lanak egiteko tresna optikoak erabiltzea ere egozten zaion beste margolari bat Caravaggio artista errenazentista da, XVI. mendekoa. Florentzia ko Studio Arts College Internationalek aurkeztutako ikerketa baten arabera, Caravaggio gela ilun batean egin zitzakeen bere erretratuak, modeloak teilatuko zulo baten bidez argiztatuz. Horrela, ispilu bat eta lente bat erabiliz, irudia oihalean proiektatzen zen. Margolariak irudia oihalean jartzen zuen, argiaren aurrean ordu erdi bat jarriz eta argiari substantzia sentikorrak aplikatuz, hala nola hauts-karbonatoaren eta ilunpetan ikus zitezkeen beste substantzia kimiko eta mineral batzuen nahasketa, eta horrek marrazkia gaingiroki egitea ahalbidetzen zuen.

Horrelako ezaugarriak dituen kamera batek grabatuta du Canaletto margolari Veneziarraren izena, XVIII.mendekoa hain zuzen ere, nahiz eta ez dagoen frogaturik bere jabetzakoa den edo ez. Kamera ilunaren erabilerak aukera emango zion zuzenean Veneziako eguneroko bizitza eta gizarteko kontrasteak hilezkortzeko. Hori dela eta, pinturan argiarekin egindako esperimentazioaren lehen aitzindaritzat hartzen da, leku altuenetara iristen baitziren ilunabarreko eta egunsentiko argi-efektuak zuzenean hartzeko.

Teorialari askok adierazi zuten Velázquezek kamera iluna erabili zuela erretratu errealistak egiteko, Meninak koadroa adibidez. Artefaktu horri esker, tamaina handiko hormatalen gaineko lerro eta ikuspegi orokorrak marraztu ziren, aurreko koadro txikiago baten, Kingston Lacyren Meninak, proiekzioari jarraituz. Kabina motako kamera ilun baten funtzionamendua alderantzikatuz egin zuen hori, haren barrualdea argiztatuz eta gela ilunpean utziz. Horrela, lerro zuzenen kopiaren zehaztasuna eta koadro batetik besterako pintura-espazioaren perspektibak azaldu daitezke, eta zehaztasun hori oso konplexua da esku hutsez lortzeko, baina posible da ganbera iluna erabiliz.

Laurogeiko hamarkadan, John Moffitt historialariak esan zuen Sevillako pintoreak mekanismo teknikoren bat erabili ahal izan zuela bere maisulana errealismoz hornitzeko eta pintura-irudikapenaren eta errealitatearen arteko nahaste-efektua sortzeko.

Kamera iluna eta alkimia

Kamera iluna, margolari eta zientzialarien beharrei erantzuteko sortu bazen ere, antzinatean "kutxa magikoa" bezala ezagutua izan zen eta animalia fantastiko batekin estuki lotuta zegoen: adarbakarra. Kamera iluna deskribatzen duten hainbat idatzi eta zirriborro aurkitu dira, baina haren ezaugarri diren irudien zuloa eta produkzio-efektua, "kutxa" adarbakarraren adarrarekin zulatuz gero bakarrik gerta zitekeen.

IV. mendetik aurrera, aztiek eta alkimistek argiarekin eta irudiekin lotutako fenomenoak ikertu zituzten. Fata Morganak, gorteko sorgin eta Arthurren arrebak, Merlinen ospeaz jeloskor, aztiaren sekretuak lapurtzea lortu zuen haiek erabiltzen saiatzeko, eta, horien artean, honako idazki hau aurkitu zen: «(...) Kutxa magikoaren begia adarbakar batekin zulatu beharko da; hala ez bada, ez da batere eraginkorra izango. (... )». Sinesmen horrek XI. mendera arte iraun zuen, eta uste zen adarrei ematen zitzaien erabileragatik desagertu zirela adarbakarrak, lehen deskribatu den bezala erabiltzeko. Merlinekin agertzen da animalia horri buruzko lehen erreferentzia eta "irudiak ikasteko artean" izan zuen parte-hartzea.

IV. mendeko alkimista, Tzung Ching Pung-ek, erreferentzia hau egin zuen:«Baso, aintzira eta oro har beste edozein gauzaren erreprodukzioa delikatuak eta ederrak lortzeko, beharrezkoa da Ycung, adarbakarraren adarra edukitzea».

Adbel-el Kamirrek kamera iluna ez du  garaikide Merlin bezala deskribatzen. Hala ere, argiaren emultsio sentikor bat prestatzeko errezeta bat ematen du; hau da, argazki-filma. XI. mendera arte, adojuhr alkimistarekin. Kamera iluna erabili zuen lehen aldiz, emultsio sentikorrekin eta horri esker irudiak mugimenduan inprimatu zituen.

Merlin eta Tzung Ching Pung-en adarbakarrarenak lausoak dira; Adojuhr-en, berriz, kontrako jokaera gertatzen da, animalia horren deskribapen zehatz eta egiten baitu. Gainera, hainbat espezieren adarrak kutxa magikoen helburua zulatzeko duen erabilgarritasuna ere adierazten du.

Adojuhr-en transkripzio batek dio: Adarbakar bat hartzen da, puntatik zorrozten da eta zulo txiki bat egiten da edozein gainazal distiratsuren gainean. Zulo horretatik, era guztietako pertsonak, lekuak eta objektuak pasa daitezke,esentzia konprimituz. Kontu handiz gorde beharko dira kartoizko kutxa batean, non betiko egongo dira, norbaitek behar dituenean ateratzeko.

Kutxa magiko honi eman zitzaion beste funtzioetako bat “ izpiritu gaiztoak atzematea” eta horiek akabatzeko modua bilatzea da. Alkimistaren irudikapenetan aurrekoa argiago ikusten da. Ornobakar espezie ezberdinak zeudela uste zen, eta bakoitza modu ezberdinean erabiltzen zen kutxa magikoetan.

Kamera iluna ikuskizun gisa

Aktrakzio turistiko gisa erabiltzen ziren kamera ilun batzuk, publikoak erabiltzeko. Hauen dira adibide batzuk: Grahamstown (Hegoafrika), Torre Tavira (Cadiz), Torre de los perdigones (Sevilla), Palacio de Villavicencio (Jerez de la Frontera), Ecijako Udala, Auditorio de la Alameda (Jaén), Torre del Palacio Ducal de Béjar (Salamanca), Torre Monreal (Tutera), Peña Cabarga (Santander) eta Dumfries eta Edinburgon (Eskozia).

Kanpo estekak

• Datuak: Q183998
• Multimedia: Camera obscura / Q183998