Galdames
Galdames Bizkaiko mendebaldean dagoen udalerria da, Enkarterri eskualdean dagoena. 819 biztanle zituen 2016. urtean.
| Galdames | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Bizkaia, Euskal Herria | |||||||||
 Galdamesko ikuspegi orokorra | |||||||||
| |||||||||
| Administrazioa | |||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||
| Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||
| Lurraldea | Bizkaia | ||||||||
| Eskualdea | Enkarterri | ||||||||
| Izen ofiziala |  Galdames | ||||||||
| Alkatea | Carlos Avellanal Villanueva (EAJ) | ||||||||
| Posta kodea | 48191 | ||||||||
| INE kodea | 48037 | ||||||||
| Herritarra | galdamestarra | ||||||||
| Kokapena | |||||||||
| Koordenatuak | 43°15′58″N 3°5′44″W | ||||||||
 | |||||||||
| Azalera | 44,50 km2 | ||||||||
| Distantzia | 35 km Bilbora | ||||||||
| Demografia | |||||||||
| Biztanleria | 842 (2021) 4 (2020) | ||||||||
| |||||||||
| Dentsitatea | 18,4 biztanle/km² | ||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[1] | % 2,49 | ||||||||
| Zahartze tasa[1] | % 20,96 | ||||||||
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 41,42 | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Jarduera tasa[1] | % 80,18 (2011) | ||||||||
| Genero desoreka[1] | % 19,95 (2011) | ||||||||
| Langabezia erregistratua[1] | % 11,46 (2013) | ||||||||
| Euskara | |||||||||
| Euskaldunak[1] | % 18,33 (2010) | ||||||||
| Kaleko erabilera [2] | % (2016) | ||||||||
| Etxeko erabilera [3] | % 6.65 (2016) | ||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||
| Webgunea | http://www.galdames.org | ||||||||
GeografiaAldatu
Inguru naturalaAldatu
Ganeran (822 m) udalerriko tontorrik altuena da, Trianoko mendietan dagoena. Beste gailur batzuk Pico de la Cruz (803 m), Pico Mayor (746 m), Mello (633 m) eta Zipar/Ubieta (632 m) ditugu.
Galdames erreka igarotzen da udalerritik eta Aranaga erreka hurbil dago.
Udalerri mugakideakAldatu
Herri mugakideak hauek dira: Iparraldean Muskiz, Abanto-Zierbena, Ortuella eta Trapagaran, ekialdean Santurtzi eta Barakaldo, hegoaldean Gueñes eta Zalla eta mendebaldean Sopuerta mugakide ditu.
AuzoakAldatu
|
HistoriaAldatu
1214. urteko dokumentu batean aipatzen da lehen aldiz Galdameseko herria. Galdameseko Kontseiluak Bizkaiko jaurerriko kide izateko eskubidea aldarrikatu eta horixe lortu zuen 1672. urtean. 1740. urtean, aldiz, bereizi egin zen jaurerritik, baina 1800. urtean berriro ere lotu zitzaion hari. Erdi Aroan jaun eta leinu garrantzitsuen egoitza izan zen Galdames; bertako loizagatarren, atxurriagatarren eta larreatarren dorreak dira horren lekuko. Lehen Karlistadaren garaian, Esparteroren osteek erre egin zituzten San Pedroko auzo inguruko basoak (1863). Galdameseko herriak oparotasun handia izan zuen XIX. mendearen erdialdetik XX. mendearen hasiera arte, lurpeko aberastasunak zirela eta.
1946an maki multzo bat Kantabriako mendietatik Bizkaira itzuli eta Uraiagako haitzuloan eta inguruetako meatzetan babeslekua eratu zuen.[4]
EkonomiaAldatu
Ekonomia jarduera nagusiak mea ustiapenak (langileen % 42) eta nekazaritza (artoa, patata, behi hazkuntza; langileen % 30) dira.
DemografiaAldatu
Bizkaiko Ezkerraldetik oso hurbil egon arren, Galdamesek ez zuen hango udalerriek -Barakaldo, Sestao, Portugalete- izan zuten populazio gorakada izan XX. mendearen bigarren erdialdean. Are gehiago, populazioa galdu zuen tarte horretan. 1980ko hamarkadatik aurrera biztanle kopuru konstantea mantentzen du udalerriak.
| Galdamesko biztanleria |
|---|
 |
PolitikaAldatu
2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz, alkatea Carlos Avellanal Vilanueva da, EAJkoa. Avellanalek Euzko Alderdi Jeltzalearen sostengua jaso zuen, hauteskundeetan boza gehien izan zituen hautagaitza. Bilduk 3 zinegotzi lortu zituen eta Alderdi Popularrak eta Euskadiko Alderdi Sozialistak batere ez.
Galdamesko udalbatza | |||||
Alderdia |
2015eko maiatzaren 24a |
2011ko maiatzaren 22 | |||
| Zinegotziak | Boto kopurua | Zinegotziak | Boto kopurua | ||
| Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ) | 4 / 7 |
4 / 7 |
|||
| EH Bildu | 3 / 7 |
3 / 7 |
|||
| Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE)) | 0 / 7 |
0 / 7 |
|||
| Alderdi Popularra (PP) | 0 / 7 |
0 / 7 |
|||
Ondasun nabarmenakAldatu
- Eretzako Estazio Megalitikoa
- San Pedro Apostoluaren parrokia, XVI. mendean berritua,
- Etxabarriko Andre Mariaren ermita,
- Arenazako leizea, Goi Paleolitokoa da eta labar-pinturak ditu bertan,
- Uraiagako leizea, Santa Maria Magdalenako leizea ere deitua: Uztailaren 22an herriko jaia egiten dute kobazulo honetan,
- Loizaga dorrea, Concejuelo auzoan dago, eta auto zaharren museoa hartzen du barrualdean,
- Peñoñuri dorrea.
- Santiago baseliza, Concejuelon.
Argazki galeriaAldatu
Santiago baseliza, Loizaga (Concejuelo) auzoan.
La Ollako zubia.
La Olla burdinolaren hondakinak.
Valdibian burdinola-errota.
Antonio Truebaren jaiotexearen hondakinak eta omenezko monumentua Montellano auzoan.
El Sauco auzoan zutik geratzen den aspaldiko eraikina, Galdameseko mendietan zehar garatutako meatzaritzaren aztarna.
-Museo_de_coches_antiguos-33-Torre_Loizaga.JPG)
Galdamestar ospetsuakAldatu
- Joseph Ignacio del Campo (1726-1782), enpresaburua.
- Juan José Maria Jandiola (1774-1834), abokatu eta politikaria.
- Juan Antonio Jandiola (1786-1830), politikaria.
- Antonio de Trueba y de la Quintana (1819-1889), idazlea.
- Valeriano Markina (1911-?), politikari eta miliziano komunista.
- Victor Gil Lechoza (1932-2001), apezpikua.
ErreferentziakAldatu
- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ Makiak Boluetan (1946)
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Kanpo estekakAldatu
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa |
Datuak: Q738717
Multimedia: Galdames
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Galdames
