Euskal Herriko matxinadak (XVII - XIX. mendeak)

XVII - XIX. mendeetako Euskal Herriko matxinadak ekonomia, politika zein gizarte arrazoiek eragindako matxinadak izan ziren. Matxinada nagusiak 1718an eta 1766an gertatu ziren. Izena San Martini (olagizonen santu zaindaria) zor diote. Alde batetik herri xehea eta bestetik botere aristokratikoa edo erregeren ordezkariak borrokatzen ziren elkarren kontra.

Arrazoiak

aldatu

Matxinada haien arrazoiak hainbat izaten ziren:

  • Ekonomikoak: gari edo arto urritasunak edo garestialdietan zergak ezartzeak baserritarren altxatzea ekar zezaketen, eta hauekin batera olagizonena. Honela izan zen 1739an Azpeitian, berant ogiaren salneurria izan zen arrazoia.
  • Politikoak: Foruek emandako eskubideak (aitonensemetza unibertsala, soldaduska egin behar ez izatea...) kendu edo murriztu nahi izateak ere matxinadak sortu zituen, esaterako 1731ean Irunen (ejertzitora deitzea izan zen zioa) edo 1717an, urte honetan barruko aduanak kostaldera eraman nahi izan baitziren, honek Bizkaiko merkataritzarako zekarren kaltearekin.
  • Sozialak: Erdi Aroko banderizoen gerrak amaituta, gizarteko tentsiorik handienak landako sektore (eta bertan baserritarrak eta jauntxoak) eta botere politikoa eskuratzen zihoan burgesia berriaren artekoak ziren. Testuinguru honetan matxinadak baserritarren hiribilduen boterearen kontrako altxamendu bezala ulertu daitezke.

Matxinadak

aldatu
 
San Anton elizan eraildako 1634ko Gatzaren matxinadaren buruzagien oroitarria.

Zenbait historialariren ustetan, XIX. mendean egindako hiru karlistadak ere matxinadak izan ziren, besteen ustetan lehia dinastikoan nahasian zegoenez ezin da besteekin konparatu.

Bibliografia

aldatu
  • García de Cortázar, F. eta Lorenzo, J.M. (1988) "Historia del País Vasco: de los orígenes a nuestros días", Donostia: Txertoa

Ikus, gainera

aldatu

Kanpo estekak

aldatu