Tiberiade

Tiberiade; טבריה
	hiria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Israel
Israelen banaketa administratiboa	Iparraldeko barrutia
Subdistrict of Israel	Kinneret sub-district
Alkatea	Shimon Maatuk (en)
Izen ofiziala	טְבֶרְיָה
Jatorrizko izena	טבריה
Geografia
Koordenatuak	32°47′23″N 35°31′29″E / 32.7897°N 35.5247°E
Azalera	10.872 km²
Altuera	−200 m
Demografia
Biztanleria	44.200 (2018ko abenduaren 31); 500 (2017)
Dentsitatea	4.065,49 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	20
Ordu eremua	UTC+02:00 eta UTC+03:00
Hiri senidetuak	Montpellier, Worms, Tutera, Allentown, Milwaukee, Tulsa, Great Neck Plaza (New York), Saint Paul, Wuxi, Saint-Raphaël, Córdoba eta Great Neck
	tiberias.muni.il

Tiberiade^[1] (hebreeraz: טְבֶרְיָה‎, Tverya; arabieraz: طبريا‎, Ṭabariyyā), Israelgo hiri bat da, Galileako Itsasoaren mendebaldeko ertzean dagoena, Behe Galilean, Iparraldeko barrutian. Israelgo Estatistika Bulego Zentralaren arabera, 2003 amaieran, hiriak 39.900 biztanle zituen.

Tiberiadek, hiri santu judu bezala hartzen da, Jerusalem eta Hebronekin batera. Tiberiade, Israelgo Iparraldeko Barrutian, jai egunetan gehien bisitatzen den hiria da.

Tiberiade, gutxi gorabehera, 18an eraikia izan zen, Tiberio erromatar enperadorearen agintaldian, Herodes Antipasen aginduz, Herodes I.a Handiaren semea, Rakkateko suntsitutako herrixka bat zegoen tokian, eta Galileako bere erresumako hiriburu bihurtu zen. Bere izena, Tiberio enperadoreagandik jasotzen du.

Historia aldatu

Tiberiadeko biztanleria
1922	2.543
1931	3.220
1946	11.810
1948	5.500
1955	16.800
1961	20.800
1972	23.700
1983	28.200
1995	35.700
2005	40.000
2010	41.300
2015	42.600

Herodes Antipas Galileako erregeak sortu zuen hiria k.o. 18. urtean, erromatarren inperioaren garaian. Erromatarrek Jerusalemgo tenplua suntsitu ondoan, hiri hartan egokitu ziren Palestinako erlijio buruzagi juduak eta idazlan garrantzitsuak egin zituzten hurrengo mendeetan (Talmud-aren liburu batzuk). Bizantziarren esku egon ondoren, 636. urtean arabiarrak egokitu ziren, baina juduek ez zuten eragozpenik izan eta Bibliaren inguruko lan garrantzitsuak egin ziren aurrerantzean ere. Kristau gurutzatuen mendean egon ondoren, Saladinok hartu zuen hiria 1187an. Musulmanek Zefat egin zuten Galileako hiriburu eta Tiberiadek aurreko mendeetako distira galdu zuen. 1837an lurrikara batek suntsitu zuen hiria eta 1882an bertan antolatu zuten judu etorkinek Galileako lehen laborari gune israeldarra, eta handik aurrera etengabe hazi zen etorkin juduen kopurua. 1948an Tiberiadeko arabiarrak juduak handik kanporatzen saiatu ziren, baina Haganah gerrilla talde juduak garaitu zituen eta Britainia Handiko gudarosteak arabiar guztiak kanporatu zituen. Handik aurrera juduak izan dira jaun eta jabe Tiberiade aldean.^[2]

Hiriak, berriki, Hezbolak jaurtitako suzirien eraso batzuk jasan ditu, Libanotik zetozenak. Hildako eta zauritutako hiritar ugari egon dira Katiusha suzirien ondorioz (2006ko Libanoko gerra).

Klima aldatu

Datu klimatikoak (Tiberiades, Israel (1981–2010),)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	18.1	19.3	23.1	27.8	33.2	36.5	38.0	38.0	35.9	31.6	25.7	20.0	28.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	10.4	10.1	12.0	15.1	19.1	22.5	25.0	25.2	23.3	20.8	16.3	12.1	17.66
Pilatutako prezipitazioa (mm)	106.9	90.2	55.5	17.6	3.9	0.1	0.0	0.0	0.6	17.4	51.9	93.0	437.1
Iturria: WMO (World Weather Information Service)^[3]