Herri-Komisarioen Biltzarra
Herri-Komisarioen Biltzarra (errusieraz: Совет народных комиссаров, translit.: Soviet Narodnikh Komissarov), Sovnarkom (Совнарком) akronimoaz ezaguna, Sobietar Gobernua zen, Urriko iraultzaren ostean, 1917ko urriaren 26an sortua Errusian, eta 1923ko uztailaren 6an Sobietar Batasun osora zabalduta. "Herri-komisarioak" Biltzar honen partaideak ziren, gobernukideak. Termino hori erabiltzeari utzi zitzaion ofizialki 1946an; hala ere, historiografian, praktikan, Urriko Iraultzan eta Gerra Zibileko urteetan (1917tik 20 hamarkada hasierara) aritu ziren Sobietar Gobernuak identifikatzen dira.
| Herri-Komisarioen Biltzarra | |
|---|---|
.jpg) | |
| Datuak | |
| Mota | erakundea eta Sobieta |
| Herrialdea | Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista Federatiboa eta Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna |
| Eskumendekoak | |
| Agintea | |
| Lehendakaria | Vladimir LeninVladimir Lenin |
| Egoitza nagusi | |
| Historia | |
| Sorrera | 1917 |
| Ordezkatzen du | Errusiako Behin-behineko Gobernua |
| Desagerpena | 1946 |
Eskuduntzak eta tokia Sobieta boterearen barruan aldatu
Berez, Sovnarkom VTsIKen menpe zegoen, izan ere, VTsIK, sobietar ordezkarien Komite Exekutibo bezala, Sobieten Estatuaren botere exekutiboa zen, Sovnarkom honen menpekoa izan zelarik. Hala ere, 1917ko azaroaren 4an, Botere Sobietarra bizitzen ari zen egoera gogorra kontuan izanik (Moskuko borrokak, botere Sobietarra Petrogradetik haratago zabaltzeko arazoak eta enplegatuen greba, haren ondorioz Sobietar Gobernuak ez dirurik ez enplegaturik ez zuelarik), Sovnarkomen dekretu batek, honek VTsIKen “formaltasun-tramiterik” gabe dekretuak eman ahal zituela esan zuen (hala ere, VTsIKek eta Sobieten Biltzarrek Lege osoak egiteko eta Sovnarkomeko kideak aukeratzeko eta kargugabetzeko boterea gorde zuten)[1].
Historia eta antolaketa aldatu
Historiagileen arabera, “herri-komisario” eta izena Trotskiri otu zitzaion 1917ko urriaren 25ean, Urriko Iraultza gertatzen ari zelarik. Boltxebikeek ez zioten euren buruei “ministro” deitu nahi, hori Behin-behineko Gobernuari eta burgesiari lotutako hitz bat zelako, eta Trotskik Frantziar Iraultzan erabilitako “herri-komisario” izena erabiltzea proposatu zuen. Lenini atsegin egin zion eta orduan “eta Gobernua, Herri-Komisarioen Biltzar dei genezake” esan zuen. Leninek bere oharretan, urriaren 25eko bilera baten apunteen artean, idatzi zuen “herri-komisarioen biltzar bat berehala sortu behar dugu” esaldia, beraz egun horretakoak dira kontzeptu hauek. Sovnarkomek, hasiera batean, “Langile eta Baserritarren Behin-behineko Gobernu” izendatu zuen bere burua 1918ko uztaileko Konstituzioa ezarri arte, orduan, “Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista Federatiboaren Herri-Komisarioen Biltzarra” izatera pasa zen, izaera iraunkorrago batekin[1].
Lehen Sovnarkom 1917ko urriaren 26an sortu zen, gauean, Errusia osoko Langileen eta Soldaduen Sobieten II Biltzarreko bigarren lan-saioan. Urriko 25eko gauean Behin-behineko Gobernua uzkaili zenetik momentu horretara arte, de facto boterea Komite Militar Iraultzaileak (Milrevkom) izan zuen. Lehen Herri-Komisariotzak; Lehendakaritzaz gain, Barne Arazoak, Kanpo Arazoak, Armada eta Itsas-Armada, Nazionalitateak, Finantzak, Posta eta Telegrafoak, Laguntza Soziala, Lana, Hezkuntza, Merkataritza eta Industria, Nekazaritza, Justizia, Elikadura eta Trenbideak izan ziren. Hala ere, zerrenda hau moldatuz joan zen. 1918ko Sovnarkomek hamazortzi Herri-Komisariotza zituen; Osasuna eta Estatu-kontrola gehitu zen, Ekonomiarako Goi Kontseiluaren Herri-Komisariotza sortu zen (Finantzengandik banandua) eta Armadaren eta Itsas-Armadaren Herri-Komisariotzak ere sortu ziren. 1917 eta 1918artean Estatu-Kontrolerako Herri-Komisariotza eta Tokiko Gobernurako Herri-Komisariotza ere egon ziren, baina oso iraupen laburra izan zuten. Gerora beste Herri-komisariotza batzuk gehitu ziren Langile eta Baserritar Ikuskaritzarena, adibidez. Antolaketa honek hala iraun zuen SESBen sorrera finkatu arte, hortik aurrera, Herri-Komisariotza kopurua gehiagotan moldatu zen[1].
Sovnarkomen pean hainbat komite eta organo zeuden; erakundearen beraren parte ez zirenak baina honen erantzukizunekoak zirenak. Horietatik ezagunena agian, hasieran Vladimir Bontx-Bruievitxek zuzentzen zuen “Aferen Departamendua” zen, Sovnarkomi eguneko ordenak prestatzen zizkiona, eta eztabaidatu beharreko gaien inguruan dokumentazioa lortzen saiatzen zena[1].
Sovnarkom Alderdi Boltxebikeko kideek sortu zuten hasiera batean, baina beti ez zen hala izan. Adibidez, hasiera batean ezkerreko eseristei Gobernuan sartzeko gonbita egin zitzaien, hauek 1917ko bukaeran sartu zirelarik. 1917ko abenduan Vikzhel trenbideen sindikatu ez-boltxebikeko kide bat sartu zen Sovnarkomen. 1918ko apirilean ezkerreko eseristak Gobernutik atera egin ziren, Brest-Litovskeko ituna sinatzearen aurkako protesta gisa[1].
Sobietar Herri-Komisarioen Biltzarra SESBren garaian aldatu
1922an Sobietar Batasuna sortu ostean Sovnarkomen egitura aldatu egin zen: 1923ko uztailean Sobietar Errepublika Sozialisten Batasunaren Sovnarkom sortu zen eta hasiera batean Errusiako Sovnarkomen eta SESBeko Sovnarkomen artean bikoizketa bat eman zen. 1924an Errusiako Sovnarkom (orain Errusia unitate federal gisa) birsortu zen. Errepublika ezberdineko Sobietar Gobernuei (bai SESB sortu aurretik, bai 1922an SESB sortu ondoren) esan behar dugu, 1917ko abenduaren eta 1918ko apirilaren artean existitu zen Ukrainako Sobieten Herri-Errepublikako Gobernua izan zen, hark bere buruari “Herri-idazkaritza” deitu baitzion; Rada nazionalistaren Gobernua “Idazkaritza” zelarik, hari alternatiba zela erakutsi nahi zuelako. Hala ere, Ukraina Sobietarraren iraupena hurrengo urteetan bermatzerakoan, haren Gobernua ere “Herri-Komisarioen Biltzar” deitzen hasi zen[1].
1938an, sobietar organo legegilea, Sobieten Biltzar Nagusia, Sobiet Goren bilakatu zenean, Sovnarkom honen menpe egotera pasa zen. 1941 eta 1945 artean, Sovnarkom “Estatuaren Defentsa Komitearen” menpe izan zen, Aberri Guda Handia zela eta. 1946an “Sovnarkom” eta “Herri-Komisario” terminoak erabiltzeari utzi egin zitzaion, berriz ere “Ministro” eta “Ministroen Biltzar” (Sovmin) terminoak erabiltzen hasiz[1].
