Olkozko dorrea
Olkozko dorrea edo Olkotzeko dorrea −dorretxe, jauregi-etxe eta jauregi-dorre ere deitua− estilo gotikoko Erdi Aroko defentsa-eraikuntza da, Izarbeibarreko Olkotz kontzejuan kokatua, Biurrun-Olkotz udalerrian, Izarbeibar-Novenera eskualdean, Nafarroa Garaian. XXI. mendean zaharberritu zen.
| Olkozko dorrea Olkotzeko dorrea | |
|---|---|
 UNESCOren gizateriaren ondareaKultura ondasuna | |
 Aragoiko bidea | |
.JPG) | |
| Kokapena | |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Probintzia |  Nafarroa Garaia |
| Udalerria | Biurrun-Olkotz |
| Koordenatuak | 42°39′56″N 1°40′54″W / 42.66565698°N 1.68175318°W |
 | |
| Arkitektura | |
| Gizateriaren ondarea | |
| Erreferentzia | 669-338 |
| Eskualdea[I] | Europa eta Ipar Amerika |
| Izen-ematea | bilkura) |
| BIC | RI-51-0011007 |
| 338 | |
| |
| « | Olkotzeko dorrea, Artederretan ondoan, harlanduzko dorre gotortu baten ale bikaina da, kanpoko egituran osorik iritsi zaiguna. | » |
| Juan Jose Martirena Ruiz, 1980[1] | ||
Kokapena aldatu
Olkotz kontzejuaren hirigunean dago, Biurrun-Olkotz udalerriaren barruan, eta estrategikoki bi ardatz nagusiren bidegurutzean dago kokatuta: bata, Iruñea eta Tutera artean, iparraldetik hegoaldera, eta bestea, Lizarra eta Zangoza artean, mendebaldetik ekialdera. Bigarren kasu hori Donejakue bidearen trazatuarekin gainjartzen da. Bidearen Somportetik datorren zatia Garesen amaitzen da, Eunateko Andre Maria utzi eta gutxira. Iruñeko merindadearen hegoaldean dago, Erriberriko merindadearen mugan.
Historia aldatu
Olkotz herria, iraganean, Izarbeibarreko zati izan zen administratiboki. Horregatik, Karlos III.a Nafarroakoak 1407an bere aitaren anaia Leon Nafarroakoari eman zion Muruzabalgo Bizkonderriaren eraketan sartu zen. Handik gutxira, Leon hil zenean, bidezko ondorengorik gabe, Errege Nobleak ondare eta titulu hori berriro utzi zion Filipe Nafarroakoari, Leonen semeari, Muruzabalgo Bizkondea eta Izarbeibar deituko zitzaionari. Filipe Nafarroako Mariskal izendatuko dute handik urte gutxira, eta Joanarekin ezkonduko da, Piarres Azkoiengoa alabarekin, 1416tik aurrera Nafarroako errikogizona izan zenarekin.[2]
Nafarroako Konkistaren ondoren Nafarroako Erresumako gotorleku asko eraistea agindu zuen Cisneros kardinalaren begiraden gotorlekua salbatuta, XV-XVI. mendeaz geroztik Ozta familiaren ondarearen zati zen. Eta 1766an Fernando Bakedaokoa Oztarena, Fuerte Gollanoko markesa, zen.
1802an Historiaren Akademiaren Hiztegian izena eman zuen: «jauregi bat dago dorre oso altu eta indartsu batekin, jauregiak beti egoera onean mantentzeko betebeharra duena».
Iberiar Penintsulako Gerran (1811-1813) suntsitua izan zen, Espotz Minaren aldeko tropek eraikinari su eman zioten unean, barruan Napoleonen tropak zituenean. Barrualdea hondakin bihurtu zen, eta lau pareta baino ez zituen.[3]
2007an, Olkotzeko kontzejuak eta Biurrun-Olkotzeko Udalak ados jarri ondoren, herriaren izenean erosi zuten, bertako kaleen urbanizazioa aprobetxatuz. Zaharberritze-proiektua hasita, laguntza eskatu zioten Vianako Printzea Erakundeari, Nafarroako Gobernuaren mendekoa, une hartan Martzillako gaztelua zaharberritzeko lan handia egiten ari baitzen. Horrela, 2010 eta 2011 urteen artean, dorrea 619 083 €-ko aurrekontuarekin zaharberritu zen.[4]
Gaur egun, erromanikoari eskainitako interpretazio zentro bat dago.
Eraikina aldatu
Eraikina XIV. mendearen amaieran edo XV. mendearen hasieran eraiki zuten, eta Nafarroako gotiko berantiarreko estilokoa da.
Oinplanoa ia karratua da, eta hormen multzoa inguruko harlanduxkaz eginda dago. Bi gorputzetan egituratuta dago, behealdean erdi-puntuko baoak eta zazpi dobela handiz osatutako sarrerako arku karpanel bat duten gezileihoak dituela. Erdikoak armarri bat du zizelkatuta. Goikaldean, ojiba-arku lobulatuak dituzten leiho bikiak irekitzen dira. Dorrea, biribilki modiloi eta matakan ilara batez errematatuta dago.
Barnealdea, gaur egun, guztiz zaharberrituta dago, XIX. mendearen hasieran aipatutako gertakarian suntsituta geratu ondoren. Sutearen ondoren, jatorrizko egituraren horma-bularrak eta harrizko euskarriak baino ez dira geratzen.
Arte Erromanikoaren interpretazio-zentro bihurtuta, banaketa hainbat mailatan banatzen da: atondoa, lehen solairua erabilera anitzeko areto batekin eta bigarren solairua kontzejuaren egoitza eta Jesus Zuleten marrazki-erakusketa gisa, eta hirugarren solairua erakusketa-gune ere bada.
Erreferentziak aldatu
- Nafarroako Entziklopedia Handia | OLKOTZ. (Noiz kontsultatua: 2022-12-28).
- ↑ Martinena Ruiz, Juan José.. (1980). Navarra castillos y palacios. Caja de Ahorros de Navarra ISBN 84-7137-604-0. PMC 432607292. (Noiz kontsultatua: 2023-01-07).
- ↑ Castro Alava, José Ramón (1967). «Leonel de Navarra». Carlos III el Noble, rey de Navarra. Bianako Printzea Erakundea. Nafarroako Foru Aldundia. 468-475 o. OCLC 2199007.
- ↑ (Gaztelaniaz) Olcoz, M. M.. (2015-12-31). «Oscoz - El Ave Fénix de la torre que calcinó Espoz y Mina» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2023-01-07).
- ↑ «Rehabilitación de la Torre Medieval de Olcoz | 1,5% Cultural | Patrimonio histórico | Ministerio de Fomento» patrimoniohistorico.fomento.es (Noiz kontsultatua: 2023-01-07).
Ikus gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q20492514
Multimedia: Tower of Olcoz / Q20492514
