Novalis
Novalis —jaiotza izenez Georg Philipp Friedrich Freiherr von Hardenberg— (Oberwiederstedt, Frankonia, Alemania, 1772ko maiatzaren 2a - Weissenfels, Halle, Alemania, 1801eko martxoaren 25a) olerkaria, eleberrigilea eta filosofoa izan zen. Alemaniako lehen erromantizismoaren olerkari eta kontalari garrantzitsuena da. Mistizismo eta indibidualismorako joera zuen.
Bizitza
aldatuNovalis familia protestante batean jaio zen; aita lurjabe txikia zuen, eta pietismoari jarraituz hezi zuten. Gorpuzkeraz txikia eta ahula zen, eta horrek eragin handia izan zuen haren bizitzan eta obran, heriotzari eman zion garrantzian batez ere.
Lehenengo ikasketak irakasle pribatu batekin egin zituen. Ondoren, zuzenbide eta filosofiako ikasketak hasi zituen Jenako Unibertsitatean (1790), eta Fichte eta Schiller izan zituen irakasle. Leipzigera joan zen, gero, natura-zientziak ikastera, eta han Schlegel ezagutu zuen; harenlehen olerkiek hiruren eragina dute. Kanten eta Fichteren filosofiaren oinarriak ezagutu zituen Leipzigen. Azkenik, Wittenbergera joan zen 1793an, ikasketak osatzera.
1794-1795 bitartean 14 urteko neska gazte batekin (Sophie von Kühn) maitemindu zen, eta ezkontzeko hitza eman zioten elkarri, baina 1797an emaztegaia hil egin zitzaion. Maitea oso gaixorik zegoela, Jenara joan zen hura ikustera, eta orduan hasi zen erromantikoekin harremanetan. Lehen emaztegai haren heriotzak are eragin erabakigarriagoa izan zuen Novalisen obran: emakume ezin hobearen iruditzat hartu zuen, eta melankoliaz kutsatu zuen bere obra.
1798an berriro maitemindu zen, eta 1799an meategietako ikuskatzaile gisa hasi zen lanean. Bizimodu erosoa izateko moduko postua zen, baina tuberkulosiak jo zuen berehala, eta ezkontzaren eguna baino lehen hil zen, 1801ean.
Literatura-lanak
aldatuNovalisen sorkuntzaren garai oparoena bere bizitzako azken bost urteetakoa izan zen.
Hymmen an die Nacht (1800, «Gauaren ereserkiak») maisulana osatzen duten sei olerkiak bertso librekoak dira. Gauaren gorazarrea egin zuen lan erromantiko handi hartan; gauari, heriotzari eta bizitza gorenago bati eskainitako pasarteak idatzi zituen, eta bere maitalearekin eta unibertsoarekin bat egite mistiko eta maitasunezko bat iragarri zuen.
Lan horren ondoren Geistliche Lieder (1799, «Kantu espiritualak») eta Marienlieder («Mariaren kantuak») idatzi zituen. Herri-poesiaren kutsu nabarmena dute bi obra horiek.
Bukatu gabe utzitako Heinrich von Ofterdingen (1802) eleberria Erdi Aro idealizatu batean kokatu zuen; han, ikus daitekeenaren eta ikusezina denaren batasun magikoa kantatu zuen: obra horren idealismoa Goethek Wilhelm Meister lanaren errealismoari kontrajartzen dio.
Novalis protestantea zen, baina bazuen katolizismoarekiko lotura ere. Hori adierazi zuen, hain zuzen ere, Die Christenheit oder Europa (1799, «Kritautasuna edo Europa») saiakeran. Lan filosofiko-erlijioso horretan, Mendebaldearen fede-batasuna proposatu zuen, betiere Erdi Aroko espirituan oinarriturik. Eliza kristau unibertsal batuaren alde egin zuen Novalisek, Erreformak hondatu zuen batasun kultural, sozial eta intelektuala berreskuratzeko bide gisa harturik batasuna.
Ikuspegi unibertsalista antzematen zaio, orobat, Blutenstaub (1798, «Pasarteak») erlijio, olerkigintza, filosofia, zientzia, musika eta abarri buruzko gogoeta-bilduman.
Azkenik, 1798-1801 bitartean Heinrich von Ofterdingen eleberri autobiografikoa idatzi zuen. Amaitu gahe utzi zuen, haina 1802an argitara eman zen, eta hari esker izan du Novalisek ospe gehien. Bertan egileak bizitako esperientziak eta olerkigile erromantikoari buruz zuen iritzia azaltzen dira; olerkigintzak ikusgai denari eta ikusezin denari ematen dion batasun magikoa goretsi zuen lan horretan.
Erreferentziak
aldatu- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Novalis  |
