Wikipedia

Kathleen Ferrier

britainiar kontralto abeslaria

Kathleen Ferrier, CBE (Blackburn, Erresuma Batua, 1912ko apirilaren 22a - Londres, Erresuma Batua,1953ko urriaren 8a) britainiar kontralto abeslari ospetsuena izan zen.

Kathleen Ferrier

Bizitza
JaiotzaHigher Walton (en) Itzuli, 1912ko apirilaren 22a
Herrialdea Erresuma Batua
 Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua  1927ko apirilaren 12a)
HeriotzaLondres, 1953ko urriaren 8a (41 urte)
Hobiratze lekuaGolders Greeneko Erraustegia
Heriotza moduaberezko heriotza: minbizia
Hezkuntza
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakopera abeslaria eta estudioko musikaria
Jasotako sariak
Genero artistikoamusika klasikoa
Ahots motakontraltoa
deep contralto (en) Itzuli
Musika instrumentuaahotsa
DiskoetxeaDecca Records
IMDB: nm1223823 Spotify: 3QK4fNtQUGr2PbZYC5lQzH Musicbrainz: 15bd63ca-c6d9-430a-9779-072c5dc7396f Discogs: 882709 Allmusic: mn0000168961 Find a Grave: 1379 Edit the value on Wikidata

Hasiera

aldatu

Kathleen Ferrier Ingalaterrako Lancashire konderrian dagoen Blackburn herrian jaio zen 1912ko apirilaren 12an. Hamalau urte arte joan zen eskolara. Hamalau urterekin eskola utzi eta Blackburnen egin zuen lan telefono-operadore gisa. 1935ean Bert Wilson banku-zuzendariarekin ezkondu zen, eta Silloth herrira joan zen eta, ondoren, Ingalaterraren iparraldean dagoen Carliste herrira.

Han, senarrarekin egin zuen apostua, kantu-lehiaketa batean ez zuela kantatuko. Bi kategoriatan aurkeztu eta irabazi egin zuen (kantua eta pianoa), hasieran piano-jotzaile gisa baino ez zen aurkeztu behar, piano-irakaslea zen eta. Hala, bere musika-talentua jende aurrean erakutsi zuen eta abeslari gisa hastea erabaki zuen.

Gerraren lehen egunetan kontzertuak eman zituen Council for the Encouragement of Music and the Arts (musika eta arteak sustatzeko kontseilua)(CEMA) erakundearentzat, eta Malcolm Sargenten irizpenaren arabera, 1942an Londresera joan zen, eta hantxe hasi zuen benetan bere karrera.

Haren tinbre bakarra eta berezia, anomalia mediko batek justifikatzen zuen: eztarria oso zabala zuen.

Musika-karrera hasiberria izan arren, senar-emazte bikoteak ez zuen funtzionatu eta hamabi urte geroago baliogabetu zuten ezkontza.

Abeslari ibilbidea

aldatu

Ospea

aldatu
 
John Barbirolli

Ferrierrek lehen emanaldia 1942ko abenduaren 28an eman zuen Londresko National Galleryn, Myra Hess piano joleak antolatutako bazkalorduan.[1] Bere egunerokoan "oso ondo jardun zuela" idatzi zuen arren, Ferrierrek desengainua hartu zuen bere emanaldiarekin, eta ahots-entrenamendu gehiago behar zuela ondorioztatu zuen. Astebete lehenago Mendelssohnen Elias kantatu zuen Roy Henderson baritonoarengana hurbildu zen.[1] Hendersonek irakasteko prest egon zen, eta bere ohiko ahots-entrenatzailea izan zen bizitza osoan. Geroago azaldu zuen bere "tonu bero eta zabala", neurri batean, bere eztarriaren atzealdeko barrunbearen tamainarengatik zela: "Itxuraz, tamaina oneko sagar bat jar zitekeen eztarriaren atzeko aldean, oztoporik gabe".[2] Hala ere, abantaila fisiko natural hori ez zen nahikoa bere kabuz ahotsaren kalitatea ziurtatzeko; Hendersonek zioenez, bere lan neketsua, artea, zintzotasuna, nortasuna eta, batez ere, izaerari esker lortu zuen.[3]

1943ko maiatzaren 17an, Ferrierrek Haendelen Mesías abestu zuen Westminsterreko abadian, Isobel Baillieren eta Peter Pearsen ondoan, Reginald Jacques zuzendari zela. Neville Cardus kritikariaren iritziz, kantuaren kalitatearen bidez egin zuen Ferrierrek "musikarientzako lehen emanaldi serioa".[4] Horren ondorioz, beste konpromiso garrantzitsu batzuk hartu zituen, eta irrati difusioa eta agerraldiak gero eta maizago egin ziren Forces Favourites eta Housewives' Choice bezalako herri-saioetan, laster eman zioten nazio mailako onarpena.[5] 1944ko maiatzean, EMIren Abbey Road estudioetan, Gerald Moore lagun zuela, Brahms, Gluck eta Elgar-en musika-probako grabazioak egin zituen. Columbiako artista diskografiko gisa eman zuen denbora laburra eta zorigaiztokoa izan zen; harreman txarrak zituen bere ekoizlearekin, Walter Leggerekin, eta hilabete batzuen ondoren Decca disko etxera pasatu zen.[6]

Gerraren gainerako hilabeteetan, Ferrierrek herrialde osoan zehar bidaiatzen jarraitu zuen, kontzertu-sustatzaileek beren zerbitzuen eskaera gero eta handiagoa asetzeko. Leedse herrian, 1944ko azaroan, Edward Elgarren Gerontiusen ametsa koru-lanean aingeruaren papera abestu zuen. Lan horren lehen emanaldia izan zen, gero bere paper ezagunenetako bat egin zuen abenduan,[1] Elgarren beste pieza batean, Sea Pictures, eta John Barbirolli ezagutu zuen, lan egiten zuen bitartean; gero, zuzendaria bere lagun hurbilenetako bat eta bere defendatzaile sendoenetako bat bihurtu zen.[1] 1945eko irailaren 15ean, Ferrierrek London Promsen debuta egin zuen, Piotr Ilitx Txaikovskiren Orleanseko dontzella operako L'Air des Adieux abestu zuenean.[1] Nahiz eta sarritan bakarkako ariak kantatzen zituen, opera ez zen Ferrierren lan naturala; 1944ko martxoan Stourbridgen emandako kontzertu-bertsio batean ez zitzaion gustatu Georges Bizeten Carmen lanaren paper nagusia kantatzea, eta, oro har, ez zuen antzeko konpromisorik nahi. Benjamin Brittenek, ordea, Mesiasen interpretazioa entzun zuen Westminsterreko Abadian, eta konbentzitu egin zuen Lucretiaren papera interpreta zezan The Rape of Triunetia opera berrian, 1946an gerraosteko Glyndebourneko lehen jaialdia irekiko zuen operan. Nancy Evans-ekin partekatu zuen papera.[2] Hasieran zalantzak izan arren, uztailaren hasieran, Ferrierrek agenteari idatzi zion "izugarri gozatzen ari zela [entsaioetan], eta uste zuela hark izan zezakeen zatirik onena zela".

1946ko uztailaren 12an Glyndebournen hasitako emanaldietan Ferrierrek aldeko kritika onak izan zituen, nahiz eta opera bera ez zen hain ondo hartua izan. Jaialdiaren ondorengo bira probintzialean, ez zuen jendea erakarri eta galera ekonomiko handiak izan zituen.[7]

Aitzitik, opera Amsterdamera iritsi zenean, harrera beroa egin zioten Herbeheretako ikus-entzuleek, eta Ferrierren interpretazioarekiko gogo bizia erakutsi zuen.[1] Horixe izan zen Ferrierrek atzerrira egin zuen lehen bidaia, eta gutun hunkitu bat idatzi zion familiari: "Inoiz ikusi dituzun etxe eta leiho garbienak, eta loreak soroetan bide guztian!" [8]Lucretia gisa arrakasta izan ondoren, 1947an, Glyndebournera itzuli zen Gluck-en Orfeo eta Euridize operan kantatzeko. Sarritan, Orfeoren Che farò ("Zer da bizitza?") aria kantatu zuen kontzertu-pieza gisa, Deccarekin grabatu berri zuena. Glyndebournen, Ferrierren aktore-trebetasun mugatuek zailtasun batzuk eragin zituzten Fritz Stiedry zuzendariarekin zuen harremanean; hala ere, lehen gauean, 1947ko ekainaren 19an, egindako lanak kritikaren gorazarre beroak izan zituen.[1]

 
Bruno Walter, 1937

Ferrierren eta Glyndebourneren arteko elkarteak emaitza gehiago eman zituen Rudolf Bing-ek, jaialdiaren zuzendari nagusiak, Bruno Walterri Mahlerren, Das Lied von der Erde lanaren, abesti sinfonikoen zikloaren interpretazioan Ferrier kontraltako solista gisa gomendatu zionean. 1947ko Edinburgoko Nazioarteko Jaialdirako prestatu zuten. Hasieran, Walter ez zen fidatzen kantari berri samar batekin lan egiteaz, baina, entzun ondoren, haren beldurrak desagertu egin ziren; "Gure garaiko kantari onenetako bat izan zitekeela ikusi nuen orduantxe", idatzi zuen geroago. Une hartan, Das Lied von der Erde ezezaguna zen hein handi batean Britainia Handian, eta kritikari batzuentzat ez zen oso erakargarria izan; Edinburgh Evening News egunkariak, ordea, "bikaina" zela esan zuen. Ferrierren ondorengo biografia-zirriborro batean, Lord Harewood-ek eta Walterren eta bere arteko elkartzea "musikaren, ahotsaren eta tenperamentuaren konbinazio bitxi" gisa deskribatu zuen, abeslariaren azken gaixotasunera arte iraun zuena.[9]

Bere ibilbideko gailurra, 1948-1951

aldatu

1948ko urtarrilaren 1ean, Ferrier abiatu zen Ipar Amerikan lau asteko bira egiteko, hurrengo hiru urteetan egin zituen hiru bidaia transatlantikoetako lehena. New Yorken, Das Lied von der Erderen bi kontzertu kantatu zituen, Bruno Walter eta New Yorkeko Filarmonikarekin. Alma Mahler, konpositorearen alarguna, lehenbizikoan egon zen, urtarrilaren 15ean. Hurrengo egunean idatzitako gutun batean, Ferrierrek ahizpari esan zion: "Kritikari batzuk gogotsu daude, baina beste batzuk ez daude inpresionatuta".[8] Bigarren emanaldiaren ondoren, kostaldetik kostaldera emana, Ferrierrek errezitaldiak eman zituen Ottawan eta Chicagon, New Yorkera itzuli eta otsailaren 4an etxera itzuli aurretik.[1]

1948an, konpromiso askoren erdian, Ferrierrek Brahmsen kontraltorako Rapsodia interpretatu zuen abuztuan Promsen, eta Bachen Meza si maiorren kantatu zuen urte hartako Edinburgoko Jaialdian. 1948ko urriaren 13an, Barbirolli eta Hallé Orkestrarekin elkartu zen Mahlerren Kindertotenlier abesti-zikloa kantatzeko emanaldi batean. 1949ko urtarrilean itzuli zen Herbehereetara errezitaldi batzuetarako. Ondoren, Southamptonetik atera zen 1949ko otsailaren 18an, Estatu Batuetako bigarren birari ekiteko.[1] Orfeo eta Euridizeren kontzertu batekin inauguratu zen New Yorken. New Yorkeko kritikari guztiek goraipatu zuten.[1] Hurrengo biran, Arpád Sándor (1896-1972) izan zen haren laguntzailea. Gaixotasun depresibo bat zuen, eta oso larri eragiten zion jotzeko moduari. Musikariaren arazoaz ohartu gabe, Ferrierrek, etxera bidalitako gutunetan, "ipurdian ostikada bat" merezi zuen "laguntzaile gogaikarria" aipatu zuen. Hilabeteetan gaixorik egon zela jakin zuenean, biraren sustatzaileekin haserretu zen.[10] Azkenik, Sandor aurkezteko gaixoegi zegoenean, Ferrierrek John Newmark piano-jole kanadarra kontratatu ahal izan zuen, eta harekin lan-harreman bero eta iraunkorra osatu zuen.[1]

1949ko ekainaren hasieran Britainia Handira itzuli eta gutxira, Amsterdamera joan zen Ferrier. Han, uztailaren 14an, Brittenen Udaberriko Sinfoniaren mundu mailako estreinaldian kantatu zuen, Eduard van Beinum eta Concertgebouw Orkestrarekin.[1] Brittenek beretzat idatzi zuen lan hori.[11] Edinburgoko Jaialdian, irailean, bi errezitaldi eman zituen, eta Bruno Walter izan zuen piano-jole laguntzaile. Ferrierrek sentitu zuen errezitaldi horiek "aurreko hiru urteetan bila zebilen goi-maila" zela. Handik urte askotara, errezitaldi bat eman zen; horren gainean, Alan Blyth kritikariak hauxe idatzi zuen: "Walterren laguntza oso pertsonal eta positiboarekin, noski, Ferrierrek bere onena ematera bultzatu zuen".

Hurrengo 18 hilabeteetan, ia etenik gabeko jarduera izan zuten, Europa kontinentalerako bisita batzuk eta AEBko hirugarren bira 1949ko abendutik 1950eko apirilera bitartean. Bira estatubatuar horrek bide berriak ireki zizkion Ferrierri, mendebaldeko kostara, eta hiru aurkezpen egin zituen Orfeo eta Euridize San Frantziskon, Pierre Monteuxen zuzendaritzapean. Saiakeretan, Ferrierrek Marian Anderson estatubatuar kontralto ezaguna ezagutu zuen, eta hark, ustez, bere kontraparte ingelesari buruz esan zuen: "Jainko maitea, ze ahotsa, eta ze aurpegia!"[1] Ferrier etxera itzultzean, erritmo frenetikoak jarraitu egin zuen, Amsterdamen, Londresen eta Edinburgon kontzertu-segida azkar batekin, eta, ondoren, Austrian, Suitzan eta Italian bira bat egin zuen. Vienan, Elisabeth Schwarzkopf soprano handia Ferrierren bakarlari izan zen Johann Sebastian Bachen Meza grabatuaren interpretazioan, Vienako Sinfonikoarekin, Herbert von Karajanen zuzendaritzapean. Geroago, Schwarzkopf-ek Ferrierren Agnus Dei kantua ekarri zuen gogora, meza urteko puntu goren gisa.[1]

1951aren hasieran, Erroman bira egiten ari zela, Ferrierrek jaso zuen 83 urte zituen aitaren heriotzaren berri. Albiste horrek eragin bazion ere, birarekin jarraitzea erabaki zuen; urtarrilaren 30eko egunerokoan hauxe idatzi zuen: "Nire aita bakean hil zen gripearen eta garuneko isuri txiki baten ostean".[8] Otsailaren 19an itzuli zen Londresera, eta berehala hasi zen Barbirollirekin eta Hallérentzat berria zen lan bat entseatzen: Ernest Chausson frantziarraren Poème de l'amour et de la mer. Otsailaren 28an izan zen ekitaldia, Mánchesterren, aldeko kritika itzelaz. Handik bi astera, titian tontor bat aurkitu zuen Ferrierrek. Hala ere, zenbait konpromiso bete zituen Alemanian, Herbehereetan eta Glyndebournen, martxoaren 24an medikua ikusi aurretik. University College Hospital-en probak egin ondoren, bularreko minbizia diagnostikatu zioten eta mastektomia bat egin zioten apirilaren 10ean.[12] Berehalako konpromiso guztiak bertan behera utzi ziren, eta, horien artean, The Rape of Triunetiaren antzezpen-serie planifikatu bat zegoen, English Opera Groupen eskutik, 1951ko Britainia Handiko Jaialdiaren zati gisa programatua.[13]

Ibilbidearen amaiera

aldatu

Ferrierrek 1951ko ekainaren 19an ekin zion berriro bere ibilbideari, Royal Albert Hall-en Meza si menorrean lanarekin. Ondoren, Holandako Zinemaldira joan zen, Orfeoren lau emanaldi eman eta Mahlerren Bigarren Sinfonian kantatu zuen Otto Klemperer eta Concertgebouw Orkestrarekin.[1] Udan zehar, bere kontzertu-programa ospitalera egindako bisitekin tartekatu zen; hala ere, irailean Edinburgoko Jaialdian kantatzeko bezain ondo zegoen, bertan bi emanaldi egin zituen Bruno Walterrekin eta Chaussonen Poème kantatu zuen Barbirollirekin eta La Hallerekin.[1] Azaroan, Land of Hope and Glory abestu zuen Mánchesterreko Free Trade Hall berrirekitzean, Barbirollik idatzi zuen gauaren puntu gorena, "denak hunkitu zituen, zuzendaria barne, malkoetaraino".[14] Ondoren, Ferrierrek bi hilabetez hartu zuen atseden erradioterapia egiten ari zela; abenduan egin zuen lan bakarra Decca estudioetan hiru eguneko kanta folklorikoak grabatzeko saioa izan zen.[15]

1952ko urtarrilean, Ferrier Britten eta Pears-ekin elkartu zen Brittenen English Opera Group-erako dirua biltzeko kontzertu labur batzuetan, Canticle II: Abraham and Isaac-en lanaren estreinaldia barne. Geroago, Brittenek bira hori Ferrierrekin zituen elkarte artistikoetako "agian ederrena" zela gogoratu zuen. Osasun-arazoak etengabeak izan arren, Mateoren Pasioan kantatu zuen, Royal Albert Hall-en martxoaren 30ean, Free Trade Hall-en apirilaren 13an eta Das Lied von der Erde Barbirollirekin eta Hallerekin apirilaren 23an eta 24an.[8] Apirilaren 30ean, Ferrier festa pribatu batean izan zen. Erregina berria, Elizabeth II.a, eta haren ahizpa, Margaret Windsor printzesa, bertan egon ziren. Bere egunerokoan, Ferrierrek hauxe idatzi zuen: "M printzesak oso ondo kantatu zuen! ". Bere osasunak okerrera egiten jarraitu zuen; ez zuen onartu androgeno-injekzioak hartzerik, tratamendu horrek bere ahotsaren kalitatea suntsituko zuela uste zuen eta. 1952ko maiatzean Vienara joan zen Mahlerren Das Lied eta Rückert-Lieder grabatzera, Walter eta Vienako Filarmonikoarekin; abeslariak eta zuzendariak denbora luzez bilatu zuten beren elkartea diskoan gordetzea. Sufrimendu handia izan arren, Ferrierrek maiatzaren 15etik 20ra amaitu zituen grabazio-saioak.[1][15]

1952an, Ferrier Edinburgoko jarraian egindako zazpigarren jaialdira joan zen, Das Lied, The Dream of Gerontius, Messiah eta Brahmsen kanta batzuk abestuz. Hainbat grabazio-saio egin zituen estudioan, besteak beste, Bach eta Handelen ariak, Sir Adrian Boultekin eta Londresko Orkestra Filarmonikoarekin, urrian.[8] Azaroan, Royal Festival Hall-en errezitaldi bat egin ondoren, larrituta sentitu zen Neville Cardus-ek kantuen kontura entzuleei atsegin emateko diseinatutako "ahots-apelazio osagarriak" aurkeztu zituelako. Hala ere, gogo onez onartu zituen bere iruzkinak, eta adierazi zuen "zaila zela denei atsegin ematea, urtetan kritikatu zutela abeslari monotonoa eta kolorerik gabea izateagatik". Abenduan, BBCko Christmas Messiah-n kantatu zuen, obra hori interpretatuko zuen azken aldia izango zela jakin barik. 1953ko Urte Berri egunean, Inperio Britainiarraren Ordenako komandante izendatu zuten Erreginaren Urte Berriko Ohoreen Zerrendan.[1]

Heriotza goiztiarra

aldatu

Beste puntu goren bat Christoph Willibald Gluck-enOrfeo eta Euridize izan zen, Royal Opera House-n, 1953ko otsailean. Orduan, hankako hezur bat hautsi zuen emanaldian, baina kantatzen jarraitu zuen. Ferrierrek lehenago ere kantatu zuen lan hori Glyndebourneko Jaialdian 1947an eta Herbeheretan 1949an eta 1951n.

Ferrier 1953ko urrian hil zen Londresen. 41 urte zituela hil zen. Kantari jardun zuen hamabi urteetan, bere herrialdean ospe paregabea lortu zuen, kontralto britainiarraren paradigma bihurtuta. Janet Baker mezzosoprano aparta izan zen jarraitzailea, ahots-kolore desberdina zuena.

Errepertorioa

aldatu

Benjamin Brittenek beretzat idatzi zuen, besteak beste, Triunetia Lucreciaren bortxaketa, Abraham and Isaac (Peter Pears-entzat ere idatzia) eta Spring Symphony-ren zati bat (1949). Zuzendari ospetsu askorekin lan egin zuen, hala nola Bruno Walter, John Barbirolli, Malcolm Sdirus, Clemens Krauss, Herbert von Karajan, Eduard van Beinum eta Benjamin Britten bera. Garai hartako kantari ospetsu askorekin ere kantatu zuen: Isobel Baillie, Elisabeth Schwarzkopf, Julius Patzak eta Peter Pears.

Besteak beste, Lennox Berkeley, Arthur Bliss eta Edmund Rubbra konpositoreek idatzi zuten beretzat beren beregi.

Ferrier Mahlerren, Bachen eta Handelen musikarekin nabarmendu zen. Franz Schubert, Robert Schumann eta Jhannes Brahmsen abestiak ere sarritan kantatzen zituen.

Karrera laburraren amaieran, Poème de l'amour et de la mer kantatu zuen, errepertorio frantseseko lan garrantzitsu bakarra.

Ferrier bereziki gogoratzen dute herri-kanta britainiarren interpretazioengatik, Blow the wind southerly maitagarria barne (akonpainamendurik gabe), non bere ahotsaren kolore bakar eta nahastezina nabarmen daitekeen.

Erresuma Batuan eskari handia zuen arren, Herbehereetan ere kantatu zuen erregulartasunez, non oso ezaguna zen.

Frantzian, Alemanian, Italian eta Eskandinavian ere egin zituen emanaldiak. Gainera, hiru bisita egin zituen Ipar Amerikara (1948, 1949 eta 1950ean) eta Edinburgoko nazioarteko lehen sei jaialdietan kantatu zuen (bereziki harro zegoen horretaz).

Diskografia

aldatu

Haren lana bereziki ezaguna da irakurketa bikainengatik:

  • Batx.
    • San Mateoren araberako pasioa (Matthäus-Passion)
    • Meza si txikian
  • Brahmak
    • Goi-rapsodia (Alt-Rhapsodie)
    • Vier ernste Gesänge
  • Chausson, Poeme de l'amour et de la mer
  • Mahler
    • Lurraren kanta (Das Lied von der Erde)
    • Haur hilentzako abestiak (Kindertotenlieder)
    • Rückert-en (Rückert Lieder) olerkiei buruzko abestiak
  • Gluck, Orfeo ed Euridice
  • Handel, Mesias
  • Schumann, Maitasuna eta emakume bizitza (Fallenliebe und -leben)

DVDak

aldatu
  • Kathleen Ferrier, an ordinary diva - film biografikoa, desagertu zeneko mende erdia ospatzeko.

Iruditegia

aldatu

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Leonard, Maurice. (1988). Kathleen : the life of Kathleen Ferrier, 1912-1953. London : Hutchinson ISBN 978-0-09-173464-0. (Noiz kontsultatua: 2024-03-14).
  2. ↑ a b Wallis, Cedric; Ferrier, Winifred; Cardus, Neville. (1959-06). «Kathleen Ferrier: Her Life» The Musical Times 100 (1396): 329.  doi:10.2307/937630. ISSN 0027-4666..
  3. ↑ Wallis, Cedric. (1959). «Review of Kathleen Ferrier: Her Life» The Musical Times 100 (1396): 329–329.  doi:10.2307/937630. ISSN 0027-4666. (Noiz kontsultatua: 2024-03-14).
  4. ↑ Wallis, Cedric; Ferrier, Winifred; Cardus, Neville. (1959-06). «Kathleen Ferrier: Her Life» The Musical Times 100 (1396): 329.  doi:10.2307/937630. ISSN 0027-4666..
  5. ↑ «The glory of 'Klever Kaff'» www.telegraph.co.uk.
  6. ↑ Campion, Paul. (2005). Ferrier : a career recorded. London : Thames ISBN 978-0-903413-71-8. (Noiz kontsultatua: 2024-03-14).
  7. ↑ RePass, Richard. (1952-08). «Glyndebourne» The Musical Times 93 (1314): 373.  doi:10.2307/935075. ISSN 0027-4666..
  8. ↑ a b c d e Ferrier, Kathleen. (2003). Letters and diaries of Kathleen Ferrier. Woodbridge, Suffolk, UK ; Rochester, NY : Boydell Press ISBN 978-1-84383-012-2. (Noiz kontsultatua: 2024-03-14).
  9. ↑ Cardus, Neville. (1954-01-01). KATHLEEN FERRIER, A MEMOIR. Hamish Hamilton (Noiz kontsultatua: 2024-03-14).
  10. ↑ (Ingelesez) «Ferrier, Kathleen Mary (1912–1953), singer» Oxford Dictionary of National Biography  doi:10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-33118. (Noiz kontsultatua: 2024-03-14).
  11. ↑ (Ingelesez) «Ferrier, Kathleen» Grove Music Online  doi:10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000009541. (Noiz kontsultatua: 2024-03-14).
  12. ↑ Winifred Ferrier. (1955). the life of kathleen ferrier. hamish hamilton london (Noiz kontsultatua: 2024-03-14).
  13. ↑ academic.oup.com (Noiz kontsultatua: 2024-03-14).
  14. ↑ (Ingelesez) «John Barbirolli: A life in recordings» Gramophone (Noiz kontsultatua: 2024-03-14).
  15. ↑ a b Campion, Paul. (2005). Ferrier : a career recorded. London : Thames ISBN 978-0-903413-71-8. (Noiz kontsultatua: 2024-03-14).

Kanpo estekak

aldatu
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Kathleen_Ferrier&oldid=9677093"(e)tik eskuratuta