Wikipedia

Iruñeko Harresietako hipika sari nagusia

2021eko irailean Iruñean garatutako hipikako saria

"Iruñeko Harresiak" hipika sari nagusia 2021eko irailaren 2tik 12ra bitartean Iruñea nafar hiriburuan egingo den hipika lehiaketa da.[1][2] Iruñeko Udalak urtero egin nahi duen txapelketa da. 2021ean COVID-19 pandemiak Sanferminak bertan behera utzi ondoren sortu zen, herritarren aisialdirako alternatiba gisa.

Iruñeko zitadelako hobiak, ekitaldia bertan izango baita

Hipika-lehiaketak kritika ugari jaso ditu, bai udaleko talde politiko gehienetatik, bai herritarren sektore batzuetatik, eta "klasista", "okultista" eta "inposizioa" dela esan dute.[3][4][5]

Historia aldatu

COVID-19 pandemiak eragindako egoera dela eta, eta aurreko urtean bezala, 2021eko apirilaren 26an Enrique Maya Iruñeko alkateak Sanferminak bertan behera utzi zituen, urtero bezala uztailaren 6tik 14ra bitartean ospatu behar zirenak. Horren ordez, laster zehaztuko zuen kultur ekitaldien eskaintza egongo zela iragarri zuen.

Bi aste geroago, "Biba Iruña Bizirik" aurkeztu zuen, uztailean, abuztuan eta irailean kontzertuak eta ekitaldiak eskaintzen zituen programa. Iragarritako artisten artean, ospe handiko artistak daude, hala nola, Kutxi Romero, Skakeitan, Izaro Andres, Amaia Romero, Anne Lukin edo Bad Gyal, besterik beste.[6] Horrez gain, nazioarteko xake txapelketa bat antolatu zen 2021eko uztailaren 14an: "Xakeko entzierroa". Entzierroaren ibilbidean zehar egin zen ekitaldi honek munduko 6 xake jokalari onenetakoak izan zituen, aldi berean, Santo Domingoko aldapa, Udaletxe plaza, Mercaderes kalea eta Estafeta kalearen artean 80 zaleren aurka lehiatuz.[7][8]

Polemika erakundeagatik aldatu

2020ko maiatzaren 11n, ekitaldia aurkeztu eta egun gutxira, Diario de Noticias egunkariak Navarra Suma koalizioaren (UPN + PP + C's; Enrique Maya orduko alkatea kide zen taldea) "ezkutuko interesak" argitaratu zituen hipika lehiaketan. Jakinarazi zutenez, Iruñeko Udaleko Hirigintza eta Etxebizitza zinegotzia, Juan Jose Echeverria (UPN), Nafarroako Hipika Federazioko Zuzendaritza Batzordeko kidea da, ekimenean parte hartzen duen erakundea, hain zuzen ere. Gainera, Amaia Otamendi, 2003tik 2007ra UPNko zinegotzia Iruñeko Udalan eta 2007tik 2015era UPNko diputatua Nafarroako Parlamentuan izan zena, Arquiumas Arquitectura enpresako zuzendaria da, zaldi-mando lehiaketaren antolatzaileen artean dagoena.[9]

Euskal Herria Bildu oposizioko alderdi nagusiak, bere aldetik, Maria Caballero Kirol zinegotziaren agerraldia eskatu zuen egun bat geroago, Nafar Herriaren Batasuneko kargudun horiek ekitaldi hipikoaren antolakuntzarekin duten lotura azaltzeko. Alderdi abertzaleak jaialdi elitistatzat jo zuen ekitaldia eta Udalaren eta Arquiumas Arquitectura empresaren artean inolako dirurik ez ordaintzeko eskatu zuen. Ekitaldia gelditzeko ere eskatu zuten, Navarra Sumarekin lotura duten enpresa pribatuei zuzenean edo zeharka mesede egiten ziela uste baitzuten.[10]

EH Bilduk, gainera, argitara atera du Concepción Mateok, Kirol Arloko zuzendariak (ekitaldia kudeatzen duen udal-organoa) bat egin zuela Amaia Otamendi zinegotzi ohiarekin 2003-2007 legegintzaldian Iruñeko Udaleko zinegotzi gisa, eta horrek azal lezake proiektua Arquiumas Arquitectura enpresari zuzenean esleitzea. Egun horretan bertan, 2021eko maiatzaren 12an, Geroa Baik, EH Bildurekin batera, Maria Caballeroren agerraldia eskatu zuen.[11]

Hurrengo egunean, Maite Esporrin Nafarroako Alderdi Sozialistako bozeramailea Udalan "oso kezkatuta" agertu zen "Navarra Sumaren interes ezkutuen inguruan". Hori dela eta, Maria Caballero zinegotziari galdera bana egingo ziotela iragarri zuten, EH Bildu eta Geroa Bai taldeak aurreko egunean gauza bera egingo zuela iragarri zuela kontuan hartu gabe. Deklarazioan, gertatutakoa "faboritismoaren ustezko kasua" eta "alde bakarretik" diseinatutako "eskaintza elitista eta kontserbadorea" izan zela esan zuen.[12][13]

Maiatzaren 18an, Maria Caballero Kirol zinegotzi delegatuak agerraldia egin zuen Iruñeko Udaleko Herritarren Gaietarako Batzordean, Euskal Herria Bilduk eta Geroa Baik eskatu bezala. Hala ere, egindako galderei erantzun beharrean, 12 minutu baino gehiagoz, EH Bilduren, PSNren eta Geroa Bairen bozeramaileei eraso zien zinegotziak, txapelketaren egokitasuna zalantzan jartzeagatik. Gainera, oposizioko taldeak kritikatu zituen zaldizko txapelketari buruzko informazioa eskatzeagatik, Uxue Barkos lehendakariohiari bere anaiarekin lotutako kasu batengatik, laugarrenari mesedezko tratuengatik eta Diario de Noticias egunkariari zaldizko txapelketaren eta Navarra Sumaren arteko loturak azaltzeagatik, berak eta bere bi ikaskidek zaldizko txapelketarekin dituzten loturei buruz erantzun behar zuenean.[14]

2021eko abuztuaren 20an jakin zen Zizurko zaldi-zentroa eta Añezkarreko hipika-zentroa "erakunde sustatzaileak" zirela. Hala ere, Iruñeko Udalak ez zuen informazio horri buruzko iritzirik eman.[15] Horri dagokionez, Diario de Noticias egunkariak abuztuaren 30ean argitaratu zuen Amaia Otamendi zinegotzi ohiak eskatu ziola Iruñeko Udalari, maiatzean, hipika-sari handia ospatzeko baimena, Zizurko zaldi-zentroko zuzendari Jesus Gonzalezen ordezkari gisa. Horrek talka egiten du Navarra Sumaren bertsioarekin, Otamendik ekitaldiaren planoak modu altruistan diseinatu zituela ziurtatzen baitzuen. Halaber, egunkariak zinegotzi ohiaren irudiak argitaratu zituen, hasiera batean Navarra Sumaren arabera proiektutik kanpo zegoena, telefono dei bat eginez, hainbat langile zitadelako hobiak egokitzen ari diren bitartean.[16]

Polemika finantzaketagatik aldatu

Navarra Suma buru duen Udalak ekitaldiaren finantzazioa azaltzeko aukera ugari izan arren, maiatzaren 20an Euskal Herria Bilduk azalpenak eskatu zituen berriro. Alderdi abertzaleak alegatu zuen argitasun falta zegoela ekintza hipikoaren finantzaketaren atzean (Udalak esan baitzuen dena ez zela bere gain hartuko), bai eta inkongruentzia bat zegoela ekitaldiaren oinarrian teorian dagoen aurrekontuan (220 000 € iragarri zen) eta arrazoizko zalantzak zeudela Udalarentzat izango dituen kostuen inguruan (35 000 € bakarrik, Navarra Sumaren arabera).

EH Bildu lehiaketaren funtzionamendu kostuez, lorezaintza, garbiketa eta segurtasun gastuez eta hornidurez interesatu zen. Joseba Asironen hitzetan, "garai honetan onartezina da". Salatu zuten, gainera, lehendabizi udalak ekitaldia antolatzen zuela iragartzea, eta, ondoren, bere buruari kontra egitea, pare bat egun geroago kolaboratzailetzat joz. Era berean, deitoratu egin zuten Navarra Sumak Amaia Otamendiren enpresak ekitaldiaren antolaketaren berri eman ez izana eta, publiko egin zenean, Diario de Noticias egunkariaren aurka kargatu izana, argitaratu zuelako eta enpresak lehiaketarekin loturarik ez zuela esan zuelako, nahiz eta enpresak bere webgunean lehiaketaren proiektua erakusten jarraitu eta azkenean erabaki zena izan.[17]

Navarra Sumak, ekitaldia ospatu aurretik, Nafarroako Gobernuak eta Iruñeko Udalak ekitaldia finantzatzen lagunduko zutela iragarri zuen. Hala ere, Nafarroako Gobernuak adierazpen horiek alde batera utzi zituen, eta horretarako aurrekontu-sailik ez zegoela ziurtatu zuen.[18] Hori dela eta, koalizioak bere mezua aldatu zuen, udalak "finantziazioan lagunduko" zuela argudiatuz, baina ez zela inolaz ere bere erakundearena izango. Kostu guztien aurrekontua 220 000 €-koa izan zen, eta Udalak 35 000 € ordainduko zituela ziurtatu zuen. Hala ere, alkateak berak behin baino gehiagotan saihestu zuen ekitaldia babesteko geratzen ziren 165 000 € nork edo zerk ordainduko zituen adieraztea.[19][4]

Ekitaldia hasi baino bi aste lehenago, oraindik ez zen ezagutzen ekitaldia egiteko behar zen diruaren gainerako % 85aren iturria (beste % 15a udala da). Diario de Noticias egunkariak 2021eko abuztuaren 23an argitaratu zuen ekitaldiaren aurrekontua, Udalak oposizioko taldeei emateari uko egin ziona. Honako gastu hauek zehazten dira:[20]

Kontzeptu Zenbatekoa (€)
Pistak instalatzea 135 000
Sariak 30 000
Boxak jartzea zaldientzat 11 240
VIP gunea instalatzea 7 500
Marketina eta publizitatea 5 000
Langileen kostua 5 000
Lehiaketaren kudeaketa propioa 4 500
Multzo elektrogenoak 3 500
Hobietako elementuak kentzea 3 000
Harmailak instalatzea 3 000
Kontzeptu Zenbatekoa (€)
Segurtasuna 2 000
Bulego bat instalatzea 1 500
Hesiak instalatzea 1 500
Saneamendu instalatzea 1 500
Askotariko ura instalatzea 1 500
Dutxetarako ur instalatzea 1 500
Jauziak alokatzea 1 500
Komunak eta aldagelak 500
Epaileentzako etxolak 300
GUZTIRA 219 550

Memoria hori argitaratzean zalantzak sortu ziren, ez baitzen aipatzen nork hartuko zuen "segurtasuna", "Lehiaketaren kudeaketa propioa" edo "langileen kostua" bezalako atalen ardura. Gainera, memoriak "enpresa laguntzaileak" izeneko atal espezifiko bat izateak eta hutsik egoteak areagotu baino ez zuen egin udaleko talde gehienen eta herritarren sektore zabal baten hira.

Enrique Mayak erantzun zuen esanez: "noski aterako dela dirua nork jarriko duen". Alkateak azaldu duenez, "ekitaldia kartel baten bidez sustatuko da, eta bertan, ekitaldiaren enpresa laguntzaileak agertuko dira. Komunikabide guztietan mugituko den kartela ".[20]

Arazoa kartela argitaratzean etorri zen, hilabete batzuk lehenago aurkeztua izan baitzen. Maiatzeko bertsioan, lehiaketa aurkezteko erabilitakoan, Iruñeko Udalaren, Nafarroako Gobernuaren eta Nafarroako Hipika Federazioaren logotipoak agertzen dira.[21] Hala ere, federazioak abuztuan argitaratutakoak ez du inongo enpresa edo erakunderen logotiporik.[22]

Diario de Navarra egunkariari eskainitako elkarrizketa batean, Jesus Gonzalez Ayarrak, Zizurko zaldi-zentrko arduradunak, zaldizkoek parte hartzeagatik ordainduko zutela esan zuen, eta horrek gainerako 165 000 €-en zati bat estaliko zuela, hainbat enpresaren babesaz gain. Hala ere, Iruñeko Udalak ez zuen informazio horri buruzko iritzirik eman.[15]

Polemika inpaktuagatik aldatu

 
Hondarra prestatzeko lanak Iruñeko zitadelako hobietan
 
Txantxiku arrunt, lehiaketaren hondarraren azpian lurperatuta

Ekitaldiaren finantzaketak eta antolakuntzak jasotako kritikez gain, hainbat sektorek ekitaldiaren aurkako ahotsa jaso zuten, "elitista" gisa sailkatuz, herritar iruindar gehienak "zuzenean inplikatzen" ez zituelako. Hala, Iruñeko Udalbiltzarrak gehiengoz onartu zuen, 2021eko ekainaren 3an, Euskal Herria Bildu, Nafarroako Alderdi Sozialista eta Geroa Bai alderdien aldeko botoekin eta Navarra Suma koalizioaren aurkako botoarekin, Iruñeko Udalari exijitzea aurreikusitako zenbatekoa bideratu dezala zaldi-mando saria eta xake txapelketa finantzatzeko, udan doako kirol jarduerak antolatzeko eta publiko guztiarentzat. Oposizioak, gainera, Iruñeko ekonomiarentzako onurak zeintzuk izango ziren zalantzan jarri zuen, horiek ere ez baitzituen zehaztu Navarra Sumak.[19]

Abuztuaren 16an, lehiaketa baino 3 aste lehenago, hainbat tona hondar deskargatu ziren Iruñeko zitadelako hobietan. Hurrengo egunetan, barrutiko zorua egokitzeko lanak egin ziren, eta inguruko eraikinetako bizilagunen kexa jaso zuten, hondar aleak leihoetaraino eramateagatik.[23][24]

Astebete geroago, Geroa Baik txosten bat eskatu zuen hipika lehiaketari buruz eta gotorlekuko hobiak berreskuratzeari buruz. Lehiaketa egiteak ekarriko dituen gastuei buruzko informazio zehatza eskatzeko ere aprobetxatu zuten. Diario de Noticias egunkariek argitaratu zuen, baina udalak ez zuen erantzun ofizialik eman.[25]

2021eko abuztuaren 25ean, Diario de Noticias egunkariak argitaratu zuen txantxiku arrunten 1 000 ale baino gehiago jada lurperatuta zeudela lubakietan jarritako hondarraren azpian, eta horrela gutxienez hilabetez egongo zirela. Oraindik Iruñean bizi den "kolonia garrantzitsu bakarra" da txantxiku arrunt kolonia (interes orokorreko espezie mehatxatu gisa katalogatuta), eta gotorlekuko erdiko ubidean bizi dira. Hondarra jartzeko, langileek egurrezko taulak jarri zituzten gainean, zuloa estaltzeko eta hondarra gainean jartzeko. Ordurako talka handia bazen ere, animalia hauen errutina nabarmen aldatzen zuenez, gauez lubakietako belarrera irteten direnak, adituak, hondarra kentzearen beldur ziren, orduan, ubiderantz eror baitzitekeen.[26][27]

Manifestazioa eta protestak aldatu

Hainbat talde elkartu ziren 2021eko abuztuan, lehiaketaren aurka agertzeko. Hala, abuztuaren 4an Hipikarik ez! Elkartea sortu zen, ahaleginak batzeko. Adierazi zutenez, ekitaldia "Udalaren inposaketa bat" da, eta "ez du zerikusirik Iruñeko herri mugimenduak nahi duen hiri ereduarekin". Gainera, "diru publikoaren erabilera kezkagarria" salatu zuten, eta zaldiketa "eredu zaharkitutzat" jo zuten, "patroi askatzaileen" aurka doala eta Iruñearekin harremanik ez duela ziurtatu baitzuten.[28]

Hala, plataformak elkarretaratzeak egin zituen abuztuaren 25ean eta 26an, manifestazio gehiago izango zirela iragarriz.[29][30]

Garapena aldatu

Artikulu hau etorkizunean gerta litekeen gertakari bati buruzkoa da.
Litekeena da orri honetako informazioa edozein unetan aldatzea, beraz.


Erreferentziak aldatu

  1. ↑ «‘Iruñeko Harresiak’ hipika sari nagusiak 2 000 pertsona baino gehiago erakarriko ditu hirira irailean» www.pamplona.es (Iruñeko Udala) (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  2. ↑ «Hipika sari nagusia - Iruñeko Harresiak» www.pamplona.es (Iruñeko Udala) (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  3. ↑ (Gaztelaniaz) SL, TAI GABE DIGITALA. (2021-08-25). «Nafarroa Sumaren "zerga" hipikako ekitaldi "klasistaren" aurkako protestak deitu dituzte» naiz: (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  4. ↑ a b (Gaztelaniaz) Pamplona, EFE. (2021-08-18). «Enrique Mayak ukatu egin du okultismorik dagoenik Iruñeko Harresi hipikako Sari Nagusian» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  5. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Irailaren 1ean elkarretaratzea iragarri dute Iruñean zaldi-zaldien saria errefusatzeko» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  6. ↑ Iruñeko Udala. BIBA IRUÑA BIZIRIK!. Programa (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  7. ↑ (Gaztelaniaz) «Iruñeak 80 xake partidekin itxi ditu sanferminak entzierroaren ibilbidean» La Vanguardia 2021-07-14 (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  8. ↑ (Gaztelaniaz) Navarra.com. «Sanferminetako entzierro bakarra: 80 xake partida ibilbidean» Navarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  9. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Iruñeko zaldi-mando lehiaketa: Nafarroaren ezkutuko interesak Suma» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  10. ↑ (Gaztelaniaz) SL, TAI GABE DIGITALA. (2021-05-12). «UPNk ekitaldi hipikoarekin dituen loturak argitzeko eskatu du EH Bilduk» naiz: (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  11. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Bilduk eta Geroa Baik azalpenak eskatu dizkiote Navarra Sumari Iruñeko zaldi lehiaketa dela eta» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  12. ↑ (Gaztelaniaz) «Iruñeko sozialistek "azalpen sinesgarriak" eskatu dituzte zaldi-mando txapelketaren inguruan» Pamplona Actual 2021-05-13 (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  13. ↑ (Gaztelaniaz) 20minutos. (2021-05-13). «Iruñeko PSNk "azalpen sinesgarriak" eskatuko ditu "Na+ -en balizko interes ezkutuengatik"» www.20minutos.es - Últimas Noticias (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  14. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Navarra Sumak haizagailua jarri du bere defentsan, zaldi-mando lehiaketaren atarian» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  15. ↑ a b (Gaztelaniaz) Larrea.Pamplona, Pilar Fdez. (2021-08-19). «Horrela aldatuko dira Zitadelako hobiak zaldi lehiaketetarako» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  16. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Amaya Otamendi UPNko zinegotzi ohiak baimena eskatu zion Iruñeko Udalari hipika ospatzeko» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  17. ↑ (Gaztelaniaz) Eh Bilduk zalantzan jarri du ekitaldi hipikoaren aurrekontua, gastuei buruzko argibideak eskatu ditu eta Na+ alderdiaren "nahitako iluntasuna" eta "behartutako inprobisazioa" salatu ditu. 2021-05-20 (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  18. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Foru Gobernuak ez du dirurik jarri Iruñeko zaldi-mando txapelketarako, nahiz eta Caballero zinegotziak esan zuena» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  19. ↑ a b (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Navarra Suma, bakarrik hipika lehiaketaren defentsan» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  20. ↑ a b (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «219 550 euro: Iruñeko hipikaren zifrak, xehetasunez» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  21. ↑ Lehiaketaren aurkezpenaren argazkia, 2021eko maiatzean. Kartela bigarren planoan ikus daiteke, Kirol zinegotziaren atzetik.
  22. ↑ Kartelaren argazkia Nafarroako Hipika Federazioaren webgunean, 2021eko abuztuan.
  23. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Harea tonak deskargatu dira Zitadelako hobietan hipika txapelketarako» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  24. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Zitadelako hobietan dozena bat hareazko kamioi lehorreratu dira hipika txapelketarako» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  25. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «Geroa Baik txosten bat eskatu du zaldi lehiaketari buruz eta gero hobiak nola berreskuratuko diren azaltzeko» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  26. ↑ (Gaztelaniaz) Noticias, Diario de. «1 000 apo parteroak Ziudadelako hobietan, hipikaren hondar azpian» www.noticiasdenavarra.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  27. ↑ (Gaztelaniaz) «Zaldi-lehiaketa baterako hondar tonek arriskuan jarri dituzte Iruñeko mila apo partero» Nius Diario 2021-08-26 (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  28. ↑ «"Hipikarik ez!" lemapean erantzun kolektibo bat emateko batzarra antolatu du Iruñerria Antiespezista taldeak» ahotsa.info (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  29. ↑ Permach Martin, Nerea; Uria Alvarez, Amaia. (2020-03-07). «Nola egin, hala izan. Irakur aukeraketa eta eskola-kanona, irakurleak trebatzeko bidean» Tantak 31 (2): 9–40.  doi:10.1387/tantak.20658. ISSN 2444-3581. (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).
  30. ↑ Orzaiz, Ion. «Iruñeko hipika txapelketaren aurka protesta egitera deitu dute» Berria (Noiz kontsultatua: 2021-08-29).

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Iruñeko_Harresietako_hipika_sari_nagusia&oldid=8967367"(e)tik eskuratuta