Iruntxur

Iruntxur
Iruntxur
Datu orokorrak
Garaiera	743 m
Mota	mendi
Geografia
Koordenatuak	43°06′58″N 2°08′49″W / 43.116°N 2.147°W
Mendikatea	Murumendi-Urrakiko mendilerroa
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Gipuzkoa
Mendizaletasuna
Luberri	Luberri

Iruntxur^[1] (tokiko euskaran, Intxur edota Intxurre ahoskatua) Murumendiko mendilerroan dagoen Gipuzkoako mendi bat da.^[2]

Intxurreko herri harresitua

Iruntxurren Burdin Aroko herri harresitu baten aztarnak aurkitu dituzte. 2000ko uztailaren 18an, Eusko Jaurlaritzak monumentu-multzo izendatu zuen, Sailkatutako Kultura Ondasuna^[3].

Murumendi - Intxur - Basagain - Buruntza (Burni aroko herriak Orian)

Oria ibaiaren ibarrean Burdin Aroko lau herrixka topatu dira: Buruntza Andoainen, Basagain Anoetan, Intxur Tolosa-Albizturren eta Murumendi Beasainen. Lau herriak, begi kolpe batean, bata bestearekin lotuta daude. Itsasoaren mailatik 295 metrora dago Basagain, eta 2,8 hektarea ditu. Basagaindik Oriako ibar guztia kontrola zezaketen, baita Hernio azpiko ibar osoa ere. Indusketaren zuzendariaren esanetan, ordea, burdinak eraman zituen garai hartako biztanleak Basagaingo gain horretara. Indusketan ez zuten laberik topatu, baina, esate baterako, burdinaz egindako golde nabarra topatu zuten.^[4]

Gure aroaren aurreko milurteko epea da Burdin Aroa, eta bigarren zatian hasi zitzaion burdina brontzeari gaina hartzen. Karbono-14 bidezko datazioak egin dituzte Basagainen, eta herrixkan aktibitatea K.a. 300 urtean hasi eta K.o. lehenengo hamarkadetara bitartekoa izan zela frogatu dute.^[4]

Nekazaritza eta abeltzaintza izan zituzten jarduera nagusiak, eta herrixken arteko merkataritza ere bazegoela uste dute indusketako arduradunek. Gune harresitua zen, baina bazuten harremanik beste gizataldeekin. Basagain landa eremuko herria zen, eta bertakoek bazuten harremana ingurukoekin eta baita urrunagokoekin ere”. Aurkitutako materialen artean, Europa erdialdetik etor daitekeen besoko bat topatu dute, beiraz eginiko bitxi bat.

Ibilaldiak

Santutxotik: 1 ordu
Aldabatik: Ordu 1 eta 15 minutu
Santa Marinatik: Ordu 1

Erreferentziak

Edukiaren zati bat monumentu hau sailkatutako kultura-ondasun izendatzen duen lege testutik hartu da. Izan ere, testua jabari publikokoa da eta ez du jabetza intelektualik, Espainiako Jabetza Intelektualaren Legeko 13. artikuluan xedatu denez (Espainiako Aldizkari Ofiziala, 97. zenbakia, 1996-04-22).

↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
↑ Peñalver Iribarren; San José Santamarta, Sonia; Lamia. (2003). «Bertan 20 - Burdin aroko herri harresituak Gipuzkoan. Kapitulo 7: Etxebizitzak» bertan.gipuzkoakultura.net (Kultura, Gazteria eta Kirol Departamentua - Gipuzkoako Foru Aldundia.) (Noiz kontsultatua: 2020-09-07).
↑ Izendapena EHAAn
↑ ^a ^b Miranda, Jon. (2021-09-17). «Burdin Aroa ikergai Anoetan» Tolosaldeko ataria (Noiz kontsultatua: 2023-12-14).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Burdin Aroko herri harresituak Gipuzkoan, Gipuzkoako Foru Aldundia. Xabier Peñalver eta Sonia San José Santamaría. Argazkiak: Lamia eta beste batzuk.

Datuak: Q12259787

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Herriko Wikiatlasa

[1] Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.

[2] Peñalver Iribarren; San José Santamarta, Sonia; Lamia. (2003). «Bertan 20 - Burdin aroko herri harresituak Gipuzkoan. Kapitulo 7: Etxebizitzak» bertan.gipuzkoakultura.net (Kultura, Gazteria eta Kirol Departamentua - Gipuzkoako Foru Aldundia.) (Noiz kontsultatua: 2020-09-07).

[EHAA-3] Izendapena EHAAn

[:0-4] Miranda, Jon. (2021-09-17). «Burdin Aroa ikergai Anoetan» Tolosaldeko ataria (Noiz kontsultatua: 2023-12-14).

[1]

[2]

[3]

[4]