Gazteluko plazako aparkalekurako 2001eko erreferenduma
Gazteluko plazako aparkalekurako 2001eko erreferenduma Iruñeko Udalak antolatutako erreferenduma izan zen, 2001ean Gazteluko plazan lurpeko aparkaleku bat eraikitzeari buruz herritarrek zuten iritzia ezagutzeko.
 Gazteluko plazako aparkalekurako 2001eko erreferenduma | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.png) | |||||||||||||||||
| Gertaera-data | 2001eko irailaren 28a | ||||||||||||||||
| Mota | erreferendum | ||||||||||||||||
«Ados zaude Gazteluko plazan lurpeko aparkaleku bat eraikitzearekin?» | |||||||||||||||||
| Parte-hartzea | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Hauteskunde emaitza
 | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Honen ondorio zuzena | |||||||||||||||||
| Gazteluko plazako aparkalekua | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
Ekimena "erreferendumaren aldeko plataformak" behartu zuen, urte bereko otsailean sortu baitzen, aldeko 25 000 sinadura baino gehiago lortu ondoren eta 1998ko udal-araudia argudiatuz. Araudi horren arabera, hautesleen % 10 baino gehiagoren sinadurak lortuz gero (15 000), udalak herri-galdeketa deitu beharko du. Hala ere, Yolanda Barcina buru zuen UPNko udalak ez zuen deialdia onartu 6 hilabete beranduago, abuztuan.
Proiektuaren aurkako jarrera izugarria izan arren (aurkako botoen % 95), Yolanda Barcina alkateak eta Enrique Maya hirigintza zinegotziak aparkalekuarekin aurrera jarraitu zuten,[1] 2004ko ekainaren 4an irekiko zena, indusketan aurkitutako garrantzi handiko aztarna arkeologikoen % 75 baino gehiago suntsitu ondoren.[2][3]
Aurrekariak aldatu
2001eko urtarrilaren 11an, Iruñeko Udalak Gazteluko plazan lurrazpiko aparkaleku bat eraikitzea onartu zuen, Nafar Herriaren Batasuna (alkatetza zuena), Nafarroako Alderdi Sozialista eta Nafarroako Demokraten Elkargunearen aldeko botoekin. Euskal Herritarrok, Ezker Batuak eta Batzarrek aurka bozkatu zuten. Bozketan zehaztu zen plaza apaintzen zuen mosaikoa kosta ahala kosta mantenduko zela.
Erabaki hori gaitzesteko, urtarrilaren 24an manifestu bat aurkeztu zen herri plataforma bat eratzeko, "Erreferendumaren aldeko plataforma" izenekoa, 115 pertsona ospetsuren eta 80 elkarte zibiko, sindikal eta politikoren babesarekin. Plataforma honek eskatzen zuena zen herritarrek aparkalekuaren eraikuntzari buruz zuten iritzia sakatzea, horren arabera jokatzeko.
Eskaera 1998ko udal-araudi batean oinarritzen zen, zeinak aurreikusten baitzuen hiriko hautesleen % 10en babesa lortuz gero (garai hartan 15 000 pertsona ingurukoa zen) herritarren kontsulta baterako deialdia egitea. Martxoaren 22an 21 200 sinadura aurkeztu ziren udaletxean, eta 25 000 baino gehiago izan ziren gero. Hala ere, Nafar Herriaren Batasungo zinegotziek uko egin zioten herri galdeketa deitzeari, "tramitazio konplexuagatik", kostu handiagatik eta "zer galdetu ez zekitelako".[4]
Herriaren borondatea alde batera utzita, Iruñeko baraualdiak Fomento de Construcciones y Contratas enpresari esleitu zion gazteluko plazaren azpian lurrazpiko aparkaleku bat eraikitzea, 450 egunetan 802 ibilgailurentzako tokia izango zuena. Emakidak 75 urteko iraupena izango luke. Batzarre alderdiak Iruñeko Udala salatu zuen kontzesioei buruzko foru legea ez betetzeagatik; izan ere, legeak 50 urteko muga ezartzen zuen (udalak aurreikusitakoa baino 25 urte gutxiago), eta epaileek arrazoia eman zieten. Orduan, Udalak bere indarraldia 50 urtera jaitsi behar izan zuen.
2001eko uztailaren 23ko goizaldean, zenbait makina eta langile Gazteluko plazara sartu ziren zuhaitzak kentzen hasteko –54 platanondo eta 20 akazia–, eraikuntza-lanak hasi aurretik. Plaza osoa ere hesitu zuten, bertara sartzea galaraziz.
Hasierako nahasmen une baten ondoren, herritarrek erantzun egin zuten, eta gertatutakoa gaitzetsi zuten. Horrela hasi ziren hainbat protesta-egun, eta Espainiako poliziaren istiluen aurkako kargak isilarazten saiatu ziren, indarkeria bereziko uneekin, hala nola Juan Luis Napal zinegotzi ohiak jasandako indarkeriarekin, zeina ospitalean amaitu baitzen, burua irekita. Jarrera oso kritikatua izan zen, eta dozenaka atxiloketa egin ziren. Nafar Herriaren Batasunaren arabera, protestak "kale borroka" izan dira, "kale istiluak sortzeko aitzakia bat".[5][6]
Abuztuaren 1ean 10 000 pertsona inguruk parte hartu zuten protesta-manifestazioan. Mobilizazio herrikoiak egunero asanbladak egiten jarraitu zuen, 2 000 pertsona baino gehiagok Sarasate pasealekuan "erreferenduma jada" esaldia eta 'Riau-Riau' partikular bat osatuz.[7][8]
Bitartean, Nafar Herriaren Batasunak gobernatzen duen udalak bere proiektuarekin jarraitzen zuen, abuztuaren 10ean plazaren "irudi berria" aurkeztuz, azken emaitzatik asko urrundu zena. Sustatzaileen esanetan, "ez da asko aldatuko", kioskoaren, zuhaitzen eta mosaikoaren kontserbazioa agintzen baitzuten. Hala ere, zuhaitzak (jada moztuta zeudenak) eta mosaikoa (jada erretiratuta zegoena) ez ziren kontserbatu.[9]
Herritarren presioa gero eta handiagoa zenez, kolore politikoez ulertzen ez zuenez eta proiektuaren arduradunak (Yolanda Barcina alkatea, Enrique Maya orduko hirigintza zinegotzia eta arkitektoak barne) prebarikazioagatik salatuko zituela mehatxatzen zuenez, udalak amore eman zuen eta eskatutako erreferenduma 2001eko irailaren 28rako deitu zuen.
Deialdia aldatu
Iruñeko Udala, Nafar Herriaren Batasuna buru zela, kontsultaren aurka zegoenez, Nafarroako Gobernua ere, Nafar Herriaren Batasungo Miguel Sanz buru zuela, erreferenduma ekiditen saiatu zen. Horiez gain, Jose Carlos Iribas Espainiako Gobernuak Nafarroa Garaian duen ordezkariak ere galdeketa debekatu zuen, udalaren eta foru gobernuaren oniritziarekin, "ordena publikoagatik".
Gainera, Espainiako Gobernuaren eskumenak urratuko lituzkeen "erreferendum simulakro" bat egin nahi zutela argudiatu zuten, ordena publikoa mantentzea bermatzeko. Azken puntu horren oinarria zen Nafar Herriaren Batasunak eta Nafarroako Alderdi Sozialistak ezker abertzaleari (eta ez herritarrei) leporatzen ziotela protesten atzean egotea.
Gazteluko Plazaren Defentsarako Plataformak auzitara jo zuen Espainiako Gobernuaren ordezkariaren erabakiaren aurka, eta bista azkarra egitea lortu zuen 2001eko irailaren 19an. Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiko Administrazioarekiko Auzien Salak agindu zuen. Saioan, Jokin Elarre Gazteluko Plazaren Defentsarako Plataformako ordezkariak esan zuen erreferendum izaerarik ez duen herri-galdeketa bat egitea planteatzen dela, eta deialdia Espainiako Estatuaren eskumen esklusiboa dela gogorarazi zuen. Halaber, Elarrek Espainiako Gobernuaren debekua kritikatu zuen, biltzeko eta manifestatzeko eskubideak urratzen dituela esanez. Abokatuak gaineratu duenez, deitzaileek ordena publikoa bermatzen dute galdeketak irauten duen bitartean.[10]
Bestalde, Espainiako Estatuko Fiskaltzak eta Abokatutzak UPNren eta Espainiako Gobernuaren tesia onartu zuten.
Hurrengo egunean, 2001eko irailaren 20an, bozketa egin eta 8 egun eskasera, Nafarroako Auzitegi Nagusiak baimena eman zuen bozketa egiteko. Horrela, irailaren 29an 24 hautesleku eta 61 mahai osatu ziren. Galdera erraza eta argia zen: "Ados zaude Gazteluko plazan lurpeko aparkaleku bat eraikitzearekin?".[11]
Hautesleku ezberdinetarako, deitzaileek baimena eskatu zioten Iruñeko Udalari ikastetxe publikoak erabiltzeko, edozein bozketa demokratikotan bezala, eta udal erakundeak uko egin zion. Horregatik, hauteslekuen inguruan eratu ziren bozkatzeko lekuak. Hautestontziei dagokienez, Udalak ere ez zituen eman, eta, beraz, Nafarroa Garaiko hainbat udalerritatik (Altsasu, Leitza edo Bera) lagatako 70 hautestontzi inguru erabili ziren. 27 bozketa-gune osatu ziren, eta 9etatik 21etara bitarteko 300 boluntariok baino gehiagok erantzun zuten.[12]
Bi berme-batzorde, bata hogeita hamar bat abokatuk, udaletako idazkarik eta prokuradorek eta bestea kontsultaren alde dauden alderdietako buruzagiek (ea, NDE, EB, Batzarre, Batasuna eta EAJ) osatutakoa, bozketak behar bezala egiten direla eta botoak gardentasunez zenbatzen direla zaindu zuten. Juan Jose Lizarbe PSNko idazkari nagusiak ere bere babesa eman dio galdeketari, eta Iruñean erroldatuta dauden 18 urtetik gorako guztiek parte hartu ahal izango dute bertan.[12]
Yolanda Barcina alkateak (UPN) bozketa "bermerik gabeko protesta dibertigarria" eta "baliorik gabeko parodia" izan zela esan zuen. Hala ere, sustatzaileek adierazi dutenez, "egun historikoa" izango litzateke, sistema demokratikoa iritsi zenetik lehen aldiz, Iruñeko herritarrek udal proiektu bati buruzko iritzia zuzenean emateko aukera izango baitute. Deitzaileek, era berean, parte hartzera animatu zituzten Udala bera eta herritar guztiak, obraren alde edo kontra zeuden alde batera utzita, eta batez ere "parte-hartze demokratikorako bideak indartzea" bilatzen zela ziurtatu zuten, Jokin Elarre eta Tomas Urzainki abokatuen hitzetan.[11]
Jarrera hartzea aldatu
| Subjetuak | Erreferenduma egitea | Aparkalekua eraikitzea | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Alderdiak | Politikariak | Kargua | Aldeko | Aurkako | Aldeko | Aurkako |
 UPN |
alderdia | Iruñeko Udalako eta Nafarroako Parlamentuko lehen alderdia | 
|
|
||
| Yolanda Barcina | Iruñeko alkatea |
|
|
|||
| Enrique Maya | Hirigintza zinegotzia |
|
|
|||
| Jose Vicente Valdenebro | Iruñeko Udalako proiektu estrategikoen zuzendaria |
|
|
|||
| Miguel Sanz | Nafarroako Gobernuko lehendakaria |
|
|
|||
 Euskal Herritarrok
|
Iruñeko Udalako bigarren alderdia |
|
| |||
 PSN |
alderdia | Iruñeko Udalako hirugarren alderdia |
|
|
||
| Juan Jose Lizarbe | PSNko idazkari nagusia |
|
|
|||
| Nafarroako Demokraten Elkargunea | Iruñeko Udalako laugarren alderdia |
|
|
|||
 Ezker Batua
|
Iruñeko Udalako bosgarren alderdia |
|
| |||
 Eusko Alkartasuna
|
Iruñeko Udalarako hauteskundeetan parte hartzen duen alderdia |
|
| |||
 Batzarre
|
Iruñeko Udalarako hauteskundeetan parte hartzen duen alderdia |
|
| |||
 Batasuna
|
Iruñeko Udalarako hauteskundeetan parte hartzen duen alderdia |
|
| |||
| Euzko Alderdi Jeltzalea | Iruñeko Udalarako hauteskundeetan parte hartzen duen alderdia |
|
| |||
Emaitzak aldatu
| Ados zaude Gazteluko plazan lurpeko aparkaleku bat eraikitzearekin? | ||
|---|---|---|
| Aukera | Bozkak | % |
| Bai
|
1 018 | %5,23 |
| Ez
|
18 462 | %94,77 |
| Bozka baliodunak | 19 480 | %100 |
 Boto zuria
|
103 | %0,52 |
 Boto baliogabeak
|
56 | %0,29 |
| Bozka guztirak | 19 639 | |
.png)
Ondorioak aldatu
Herriaren borondateari jaramonik egin gabe, Iruñeko Udalak Gazteluko plazako aparkalekua eraikitzen jarraitu zuen, nahiz eta erreferenduma deitu.[1]
Azkenik, 2004ko ekainaren 4an, Yolanda Barcina alkateak ofizialki inauguratu zuen Gazteluko plazako aparkalekua, eta egun batzuk geroago, ofizialki berrireki zen Gazteluko plaza berritua, proiektatutakoa gorabehera, granito grisez eta zuhaitz eta lorategi batzuez osatutako hedadura handia zuena, bere garaian moztutakoak konpentsatzeko. Plaza berriak ez zituen Chocarro familiak Ebroko harriekin egindako mosaikoak, alkateak agindu baitzuen kontserbatu egingo zirela. Mende erdi baino gehiagoz plaza apaindu zuen mosaiko handi hori udal-biltegi batean gordeta egon zen, harik eta Lezkairu auzoko urbanizazioan ezponda baten betegarri gisa erabili zen arte, plazako beste aztarna arkeologiko batzuekin batera.[2]
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b (Gaztelaniaz) Muez, Mikel. (2001-10-01). «Iruñeak Gaztelu Plazako lanekin jarraituko du, erreferenduma egin arren» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) .
- ↑ Plaza del Castillo : una lección de democracia ciudadana frente a la destrucción de 2000 años de patrimonio. Pamiela 2003 ISBN 84-7681-376-7. PMC 53230278. (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
- ↑ Noticias, Diario de. «Gazteluko plaza: 20 urte iragan lurperatu batetik» www.noticiasdenavarra.com.
- ↑ (Gaztelaniaz) Yarza, Maribel Marín. (2001-08-02). «Gazteluko plazaz baliatu da 'kale borroka'» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
- ↑ (Gaztelaniaz) Muez, Mikel. (2002-06-01). «Bi polizia zauritu dira Gaztelu plazako istiluetan» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
- ↑ «Bosgarren gau jarraian istiluak Iruñean aparkaleku bat eraikitzeagatik» www.elmundo.es (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
- ↑ «Iruñeko Gaztelu Plazako udal obren aurkako ekintza bandalikoak» www.elmundo.es (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
- ↑ (Gaztelaniaz) EP. (2001-08-09). «Iruñeko Udalak Gaztelu Plazaren irudi berria aurkeztu du» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
- ↑ (Gaztelaniaz) Muez, Mikel. (2001-09-19). «Nafarroako Gorenak gaur erabakiko du Gaztelu plazari buruzko kontsulta baimendu ala ez» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) Muez, Mikel. (2001-09-28). «Iruñeak Gaztelu Plaza berriari buruzko galdeketa estraofiziala bozkatu du gaur» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
- ↑ a b SL, TAI GABE DIGITALA. (2021-07-27). «Gaztelu Plazako aparkalekua: UPNk Iruñeari erabakia eta iragana kendu zizkionean» naiz:.
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q107755069
Multimedia: Gaztelu plaza parking referendum, 2001 / Q107755069
