Colonia Claudia Ara Agrippinensium

Colonia Claudia Ara Agrippinensium Renaniako eskualdeko erromatar kolonia bat zen, nondik egungo Alemaniako Kolonia hiria datorren.

Colonia Claudia Ara Agrippinensium
UNESCOren gizateriaren ondarea
Lower German Limes Frontiers of the Roman Empire – The Lower German Limes (Germany)
Irudi gehiago
Kokapena
Erromatar Inperioko probintziak	Germania Beherea
Koordenatuak	50°56′17″N 6°57′25″E
Gizateriaren ondarea
Erreferentzia	1631-076
Eskualdea	Europa eta Ipar Amerika
Izen-ematea	bilkura)

Dioklezianoren erreforma administratiboarekin Germania Beherea erromatar probintziako hiriburua izan zen. Erromatar armadaren kuartel nagusia ere izan zen. Antzinako hiriko elementu asko mantendu dira, horien artean, antzinako hiriko ateko arkua 'CCAA' inskripzioarekin, gaur egun Erromatar-Germaniar museoan dagoena.

Oppidum Ubiorum, Ara Ubiorum eta Apud Aram Ubiorum

Eburones bezala ezagutzen zen tribu germaniar bat Koloniako behe lurretan bizi zen jatorrian. Baina Julio Zesarrek burututako errepresalia gerra batean suntsituak izan ziren. K. a. 38an, Ubii bezala ezagutzen zen tribu germaniarra, Rhin ibaiaren eskuinaldean bizi zena, Marcus Vipsanius Agrippa erromatar jeneralak berrezarri zuen Eburoiek utzitako Kolonia Beheko lrraldeetan. Honek Ubiiak erromatarrek okupatutako lurraldera eraman zituen.

Ubiitarrek Rhineko uharte bat aukeratu zuten euren kokagune eremuaren erdigune bezala. Uhartea uholdeetatik babestua zegoen goragune natural bat zen. Kokalekuaren ezarpena jada ez da existitzen, baina, gutxi gora-behera, Heumarkt eta Kolonia hiri zaharreko Alter Markt arteko eremua hartzen zuen. Aurkikuntza arkeologikoek kokalekua I. mendearen lehen erdian datatu dezakete. Ordurako, lauki formako erromatar estiloko kaleen plano tipikoa erabiltzen ari ziren. Kokagunearen ustezko izena, ziuraski, Oppidum Ubiorum da. Kolonia hiriaren erromatar garaia, oppidum honekin hasten da.

Augustoren agintaldian (K. a. 30etik. K. a. 14era), Ara Ubiorum (Ubiitarren aldarea) hiriaren mugen barnean eraiki zen. Aldare hau, beharbada, probintzia germaniar handiago batentzako gurtza gune nagusi bezala aurreikusia izan zen, Rhin ibaiaren beste aldeko lurrak hartuko zituen probintzia, une honetan oraindik konkistatu gabe zeudenak. Segimundus noblea, Araren apaiza bezala aipatzen da 9. urtean. Arminioren familiakoa zen, keruskoen buruzagia. Publio Kintilio Varo urte berean Teutoburgoko basoko guduan Arminiok garaitu ondoren, alemaniar probintzia handiago batentzako planak, hein handi batean alde batera utzi ziren. Hala ere, aldareak berak bere garrantziaren zati bat mantendu zuen, hiria Ara Ubiorum bezala aipatzen baita idazkun askotan.

9 eta 30 artean, gaur egungo Kolonia, nagusiki, goarnizio bat zen. Legio I Germanica eta Legio XX Valeria Victrix gertu kokatuta zeuden. Legio bien hasierako kanpamenduaren tokia, Apud Aram Ubiorum (Ubitarren aldarean) deitua izan zen.

K.o. 13tik aurrera eta 16an Tiberiok erretiratu zuen arte, Germanikoren kuartel nagusia bertan egon zen, Rhineko muga egonkortzeko eta Rhin ibaiaren eskuinaldean Germaniaren aurkako erasoaldi berriak prestatu eta gauzatzeko ahaleginetan. Augusto hil ondoren (K. o. 14). Koloniako legioak matxinatu egin ziren Germaniko enperadore egiteko helburuarekin. Legio hauek, ziuraski, matxinada batean batu ziren Veterakoekin, Castrum Novasiumeko udako goarnizioan kokatuta zeudenak. Germaniko, baina, Tiberiori leial mantendu zen, tronuaren oinordekoa zena. Legioei enperadore deklaratzeko asmoa kendu zien, eta, aldi berean, matxinatuak baretu zituen amore emate eskuzabalez. Beranduago, Legio I Germanica Bonnan (gaur egungo Bonn) ezarri zen, eta Legio XX Valeria Victrix Castrum Novaesiumen kokatu zuen, gaur egungo Neussetik gertu.

Colonia Claudia Ara Agripinnensium (CCAA), erromatar kolonia

Agripina Gaztea 15. urtean jaio zen Kolonian. Germanikoren alaba eta Klaudio erromatar enperadorearen emaztea izan zen. Klaudio konbentzitzea lortu zuen 50 urtean bere jaioterria Colonia Claudia Ara Agrippinensium izan zedin, laburtuta CCAA. Izen honek esan nahi du erromatar zuzenbideko hiri bat dela (Colonia), Klaudio enperadorearen agintaldian sortua (Claudia), ubitarren aldarean (Ara Ubiorum), Agripinaren borondatez (Agrippinensium). Izendapen honek Koloniari erromatar legearen araberako "hiri" estatusa eman zion, eta erromatar kolonia batek oppidum batek baino eskubide inperial gehiago zituen. Erromatar kolonien artean, Koloniak bakarrik gorde du gaur egun erromatar hiri baten lege-mailarik gorenaren izen oroitarazle eta esanguratsu hori.

Une honetan, hiria, Germania Behereako hiriburu administratibo bihurtu zen. Garai honen aurretik, eremua, ez zen probintzia ofizial bat, baizik eta militarrek kontrolatutako eta administratutako eremu bat hasiera batean (exercitus Germaniae inferioris), eta, ondoren, aldi baterako, "Germaniako probintzia" bezala izendatua.

70. urtetik aurrera, hirian horma gotortu trinko bat eraiki zen, 2,5 metroko zabalera, 8 metroko altuera eta 19 dorre borobil dituena (horietako bat, III. mendekoa, oso ondo kontserbatua dago) eta, beharbada, hiru mende lehenagotik hasi ziren bederatzi ate; gotorlekuen eraikuntza, ziurrenik, III. mendera arte ez zen amaitu.

Bertako hilarri eta hilobiratze-hatugarrantzitsuenak Erromatar-Germaniar Museoan daude.

Lau enperadoreen urtea eta bataviar matxinadak

68an. Neron enperadorearen heriotzak oinordekotza krisi bat eragin zuen Erroman eta inperio osora gerra zibila ekarri zuen. Lau enperadoreen urtea deiturikoa hasi zen. Erromako Senatuak Servio Sulpizio Galba ezarri zuen enperadore bezala, baina laster hil zuen Marko Salvio Oton tronurako hautagaiak, Pretoriar Guardiaren babesa zuena. Bitartean, Kolonian zeuden legioek, euren komandantea zen Aulo Vitelio enperadore koroatzea eskatu zuten. Vitelio Rhineko legio gehienen buru joan zen Italiara, eta Otonen tropak garaitu zituen Bedriacumeko Lehen guduan, non Oton bera hil zen.

Botere hutsune bat gertatu zen Rhin ibaiaren muga babesgabean. Bataviarrak altxatu egin ziren eta Germania Behereako ipar-ekialdetik aurrera egin zuten inperioan. Koloniako biztanle gehienek Ubii izaten jarraitzen zuten, ez baitziren erabat erromanizatuak izan eta berehala bataviarren alde jarri ziren. Hala ere, bataviarrek hiriko harresia eraistea eskatu zutenean, Koloniako biztanleak Erromatar Inperioaren alde jarri ziren berriro.

Vitelio, zortzi hilabete beranduago, Tito Flavio Vespasianok bota zuen, honen tropek, errepresalien beldur zirelarik, aurretik, Oton enperadore bezala onartu izanagatik. Vitelio hil egin zuten eta bere gorpua Tiberrera bota zuten.

Antzinate berantiarra eta erromatar domeinuaren amaiera

260.ean Postumok, Kolonia, Galietako Inperioaren hiriburu bihurtu zuen, Germaniako eta Galiako probintziak, Britannia eta Hispaniako probintziak barne hartzen zituena. Galietako Inperioak 14 urte baino ez zituen iraun. III. mendean, 20.000 pertsona baino ez ziren bizi hiri eta inguruetan, hiria, III. mendeko krisiak larriki kaltetu baitzuen. Konstantino I.a enperadoreak, Rhin ibaiaren gainean zubi bat eraikitzea agindu zuen; hau, Divitia castellumak zaintzen zuen (gaur egun, Deutz). 321ean. juduak Kolonian dokumentatuak daude; zehazki, lehen juduak Renaniako eremura noiz iritsi ziren ezin da ezarri, baina Koloniako komunitate juduak Alpeen iparraldeko antzinakoena dela dio.

Kolonia, aldi baterako, 355eko abenduan abandonatua izan zen, frankoen setio luze baten ondoren. Garai horretako estratu arkeologikoek konkistak eta arpilatzeak hondamenezko ondorioak izan zituztela adierazten dute, eta hiria hondatuta geratu zen. Pretorioa, 375 inguruan berreraiki eta handitu zen. Koloniako Erromatar-Germaniar Museoaren ereduan ikus daitekeen bezala. Datatutako azken berreraikuntza 392/393koa da, Arbogastok, Inperioaren mendebaldeko erdialdeko magister militumek, Eugenio enperadorearen izenean, zehaztu gabeko eraikin publiko bat berritu zuenean. Hiria, azkenean, franko erripuariarren eskuetan erori zen 459an. Katedraletik gertu dauden luxuzko bi lurperatze-leku antzinate berantiarreko garai honetakoak dira.

Monumentu arkitektonikoak eta aurkikuntza arkeologikoak

Hiriaren harresia

Hiria harresi batek babesten zuen honen hondakinak oraindik toki batzuetan ikus daitezkeelarik. Nabarmentzekoa da Cardo Maximusaren iparraldeko ateko CCAA inskripzioa, Koloniako katedralaren (gaur egun Erromatar-Germaniar Museoan) eta III. mendeko dorre erromatarraren ondoan.

Hiriko harresia eraikitzea izan zen CCAAn egin den eraikuntza-proiekturik zabalena. Oppidum-a koloniara igotzean hasi zen, eta mende laurden baino gutxiagoan amaitu behar izan zuten. Beharrezko neurri logistikoak lorpena dira berez. Behar ziren harriak urez ekarri behar izan ziren distantzia handi batetik, ez baitago ustiatu daitekeen harrobirik hiritik gertu.

Harresiak 3.9 kilometro baino gehiagoko luzera zuen eta 97 hektarea inguruko eremua hartzen zuen. Hiriaren harresia, guztira, 19 dorrerekin indartu zen, 77 eta 158 metroko distantziara. Hemen ere, ekialdeko hormaren aurrealdea ezaugarri berezia zuen, ez baitzegoen batere dorrerik. Hiriaren barnealderako sarbidea, hiriko bederatzi ateri esker posible izan zen, bakoitza, banakako diseinu batekin. Murruaren aurrean, hiru aldeetan, 13 metrora arteko zabalera zuen zanga bat, 3,30 metroko sakonera zuena, sartzeko oztopo bezala. Hala ere, badirudi funtzio hau gero eta gehiago galdu duela II. mendean zehar, hiriaren harresitik kanpo dagoen eremuaren garapen orokorraren ondorioz.

Harresia bera bezala, 19 dorreak kontzeptu uniforme baten arabera garatu ziren ("Koloniako mota normala" deitua). 9,80 m eta 9,80 m-ko zimendu-lauzen gainean zeuden. Goranzko harlangaitza 1,20 metroko lodierakoa zen, 1,30 metrokoa hiriaren aldean, eta zelaiaren aldean 2,40 m eta 2,50 metroko lodiera zuen. Dorre altuena zazpi metrokoa izan zen, horietatik 1,50 metro zimenduei zegozkielarik.

Bederatzi ate (bat iparraldean, hiru mendebaldean, bi hegoaldean eta hiru Rhin ibairantz ekialdean) ireki ziren hiriko harresian . Aterik handienak, bakoitzak hiru arku eta lotutako ate egiturak zituelarik, Cardo Maximus eta Decumanus Maximusen ipar, mendebalde eta hegoaldean zeuden. Hemen, hiriguneko errepide-sarearen ardatz nagusi horiek errepide nagusiekin bat egin zuten.

Gotorleku osoa harri naturalez eraiki zen morteroz. Kareharria eta hareharri gorria erabili ziren uhate adierazgarrien sistemetarako; gainerako harrizko materiala % 80 inguru grauvaca, % 5 basaltoa eta % 3 trakita izan zen. Gainerako % 12a beste harri batzuen artean banatu zen.

Portuko dorrea

Monumentua, 1965/66an aurkitua, Alemaniako erromatar harrizko eraikinik zaharrena da. Egitura hau ia 115 m ² -ko zimendatze-plaka baten gainean dagoen harrizko dorre ia karratua da, beheko ertza autonomia-erkidegoen mailatik sei metro beherago duena. Zimenduzko zokalo bat, toba-blokeen hiru geruzaz egina, zimendu-plakaren gainetik altxatzen da. Goranzko toba harlangaitzak 6,50 metroko altuera du oraindik, eta bederatzi kuboide geruza ere baditu. Egituraren lodiera ikusita, lur azpia Rheinauen finkatu behar izan zen. Haritzezko hesolak sartu zituzten lurrean horretarako. Azterketa dendrokronologikoek zuhaitzak 4 urtean moztu zituztela erakutsi zuten. Aurkikuntza arkeologikoek, dorrea, hiriko harresia eraiki zenean suntsitua izan zela ere erakutsi zuten. Argi eta garbi CCAA eta Ubiorum oppiduma baino zaharragoa da. Bere funtzioa ez dago argi. Oppidumaren hiriko gotorlekuen zati izan liteke eta/edo portu erromatarra kontrolatuko lukeen zaintza-dorre bat.

Kaleak

Hiriko ateek kale-sistema ireki zuten gaur egun oraindik garrantzitsuak diren kaleekin. Erromatar kaleen laukitxoa oraindik ikus daiteke gaur egungo Koloniako kaleen planoan.

Kale hauen maila oraingoa baino askoz baxuagoa zen. Gaur egun arte, Cardo maximusa "Hohe Strala" ren azpian dago, 5,5 metroko sakoneran. 2004ko abuztuan, estolderia lanetan, Venusen irudi baten enborra aurkitu zen erromatar berantiarreko kaleko hondakinen artean.

Pretorioa

Pretorioa, bizileku eta egoitza ofizial bezala erabili zen, baita Germania Beherea probintziako gobernariaren eraikin administratibo bezala ere. Gobernadoreak, bere baitan, behe mailako germaniar armadaren aginte militar gorena (Exercitus Germaniae Inferioris) eta probintziako aginte zibil gorena konbinatu zituen. Botere zibilak botere judiziala eta betearazlea hartzen zituen, eta, eskualde-esparruan, botere legegilea. Legatus Augusti pro praetore ("pretore mailako enperadorearen mandataria") bezala, probintzia bateko gobernaria, beti, erromatar kontsul ohi bat izan zen. Enperadorearen mende zegoen zuzenean. Bere zereginei aurre egiteko, administrazio aparatu zabal bat zuen, baita infanteriako kohorte bat eta zuzenean bere mende zegoen Alako zalditeria bat ere.

CCAAko pretorioa hiri zaharrean zegoen, zuzenean hiriaren ekialdeko harresian, foroaren barrutiaren ipar-ekialdean. Mota honetako eraikin administratibo bakarra da antzinako Erromatar Inperioan eremu osoan, non praetorium izena, hala bezala, inskripzioetan transmititu den. Funtsean lau eraikuntza-fase ezberdin bereiz daitezke eraikinarentzat, historian zehar eraikuntza berriak eta handitzeak behin eta berriz ikusi baititu:

Pretorioaren jatorria, K. a. 14 urtekoa izan daiteke. K. a. 13-17 bitartean Kolonian egon zen Germanikoren Legio XX kanpamentutik edo pretoriotik (komandantearen apartamentu zentzuan) etor zitekeen lehen egitura. Une honetatik aurrera, 148 eta 173 metroko luzera paraleloko bi horma egiaztatu ziren, 4,20 metroko distantziara. Rhin ibaira ematen zuen fatxada pilastraz banatuta zegoen. Hegoalderago, zortzi metro inguruko diametroa zuen absidea, zehaztu ezin den eraikinaren zati batean industua izan zen.

Litekeena da bigarren eraikuntza-fase bat esleitzea 69/70 d gertakarien ondoren. Lehen eraikinaren iparraldean, Konchenbau izenekoa eraiki zen, bere gelekin. Eraikin zaharrenaren horma paralelo luzeak, trenkaden bidez, gela txikiago askotan banatu ziren. Eraikinaren zati gehiago gehitu zitzaizkion, batzuk hipokaustoekin, pretorioaren eta hiriko harresiaren arteko eremuari. "Hiriko Harresiko etxea" izenekoa barne, Pretorioko gune nagusira zutabe gela baten bidez lotua zegoena.

Eraikuntzaren hirugarren fasearen lehen fasean, administrazio-jauregiaren zati handiak eraistea eta berreraikitzea dago programatuta. Eskala handiko berritzeak, ziuraski, ondorengo "enkanteen enperadore" Didio Julianoren gobernupean egin ziren, hau, 175ean bere kontsulaldiaren ondoren, Kolonian bizi izan zelarik, Germania Behereko gobernari bezala 180 ingurutik. Didio Juliano aipatzen den Komodoren eraikin baten inskripzioa, ia zehatz-mehatz, 184/185 urteetan datatu daiteke. Antzinagoko garapenetik "hiriko harresiko etxea" eta hari lotutako zutabe-aretoa baino ez ziren kontserbatu. Galeria eraikin handi bat sortu zen, iparraldean osagai txikiago batzuk konektatuz. Hegoaldean, I. eraikuntza faseko absidearen eraikina, atondo egitura handi batek ordezkatu zuen, Aula Regia edo Palastaula izenekoa, bere absideak, 15 metroko diametroa zuelarik. Guztira, pretorioa, eraikuntza fase honetan, ia 40.000 m ² hartu behar zituen.

Ezin azalduzko une batean, pretorioa sute suntsitzaile batek suntsitu zuen. Konstantinoren txanpon baten aurkikuntzak, hondakinen artean zegoena eta 309 eta 313 artean egina, eraikuntzaren hirugarren fasearen lehen sekzioak 125 urte iraun zezakeela adierazten du. Horren ondoren, suntsiketa eta berreraikuntza IV. mendeko bigarren hamarkadan gertatu ziren, laster batean. Hala ere, Pretorioaren ebidentzia idatzia 355. urterako baino ez du eskuragarri Amiano Martzelinok. Kolonia frankoek konkistatu zutenean, Pretorioa ere erabat kaltetua eta suntsitua izan zen.

Ezin da zehatz-mehatz definitu berreraikuntzaren unea eta, horrekin batera, Pretorioa eraikitzeko laugarren eta azken fasea. Baliteke, 356an Juliano enperadoreak Kolonia frankoengandik askatu eta berehala hasi izana. Eten baten ondoren, eraikuntzak, IV. mendearen azken laurdenean jarraitu zuen, eta, azkenik, mendearen azken hamarkadan amaitu zen. Eraikinaren zatirik zaharrenetatik, galeriaren eta Aula Regiaren eraikinaren hegoaldeak baino ez ziren geratu. Eraikin nagusi berriak, hasiera batean, areto angeluzuzen handi bat zuen, Porticus Galeria deritzona, Rhin ibaiaren aurrealdean. Eraikin nagusiaren iparraldeko eta hegoaldeko muturretan bi areto absidal eraiki ziren, mendebalderantz begira dauden hamar metroko zabalerako arkuekin. Handitzearen ondorengo fase batean, eraikin nagusiaren erdian, barnealde zirkularreko egitura oktogonal bat ezarri zen, 11,30 metroko diametrokoa. Egitura oktogonalak eraikin nagusia 250 m ² ko bi aretotan banatzen zuen. 1953an udaletxe berria eraiki zenean, pretorioaren eremua, zati handi batean, induskatu eta arkeologikoki aztertua izan zen. Eraikuntza fase ezberdinetako harri arrastoak kontserbatu egin dira eta Udaletxean ikus daitezke.

Foroa

Erromatar hiri garrantzitsu guztietan bezala, CCAAren erdigunea foroaren barrutia zen Cardo eta Decumanus Maximus arteko elkargunean. Antzinako Koloniako foroaren eremu osoak, ziuraski, sei insulae (apartamentu blokeak) hartzen zituen. Mendebaldeko bi intsulaeren eremuan, plaza, eraztun criptoporticus handi batek ixten zuen, lurrazpiko korridore sistema bat, 135 metroko kanpoko diametroa zuena. Uste denez, hiriko santutegia, Ara Ubiorum, lurpeko egitura honetan dago. Kriptoportikoaren gainean, ibiltzeko antzinako mailan, beharbada, arkupe bat zegoen, dagokion tamainako arkupe bat, errege plazari irekia: Foroa. Foroak berak, ziuraski, lau insulae hartzen zituen, horietako bi, Cardo Maximusetik mendebaldera eta bi ekialdera zeudelarik.

Koloniako egungo hiri-paisaian ezin dira barruti honen antzinako erlikiak lurrean ikusi. Kale modernoak ere ez datoz bat foroaren barrutia antzinako Kolonian mugatzen zutenekin. Gutxi gorabeherako eremua "Hohe Stra "Schildergasse" saltoki handien sotoan, "Herzogstrasse" izkinan, foroko hormaren bloke bat kontserbatu zen eta jendearentzat irisgarri bihurtu zen.

Anfiteatroa

Eraikuntzako aurkikuntza garrantzitsuetan oinarrituta zuzeneko arkeologia-ebidentzia egiteke badago ere, pentsa daiteke CCAAn gutxienez anfiteatro bat dagoela. Hiriko paisaiaren banakako aurkikuntzek, epigrafikoki frogatzen dute, adibidez, haztegi bat dagoela edo 50 hartz harrapatu direla , ziur asko, animaliak ehizatzeko erabili zirenak. Inskripzio hauek, Diana Nemesisi eskainitakoekin ere lotuta daude, gladiadoreen jainkosa patroitzat hartzen zena. Ideia Deutz eta hegoaldeko hilerriko bi inskripzio harriren aurkikuntzekin osatzen da, 1950eko hamarkadan egin zirenak . Lehen harria, berriz ere, Diana Nemesisentzat sagaratzeko harri bat da, bigarrena, gladiadoreen "mediku" (entrenatzaile) baten hilarria delarik, hildakoen jainkoei eskainitako hilarri (Dis Manibus), Germanius Victor izena duen gladiadoreen "mediku" (entrenatzaile) batena.

Testuinguru honetan aipatzekoa da, baita ere, bi gladiadorerentzako hilarri baten aurkikuntza, I. mendearen lehen erdikoa datatu daitekeena. Harriak, bere aurrealdean, bi gladiadore erakusten ditu borroka posizioan eta ohiko janzkera eta ekipamenduarekin.

Antzezlanekin lotura zuzena duten banakako aurkikuntza guztien mapaketak (mosaikoetan edo baxeretan garrantzitsuak diren pintura-emanaldiak barne) anfiteatro bat iradokitzen du, ziur asko, CCAAren iparraldearen kanpoaldean.

Kanpo estekak

• Datuak: Q23048
• Multimedia: Colonia Claudia Ara Agrippinensium / Q23048