Alexandre Dumas
Alexandre Dumas (Villers-Cotterêts, Aisne, Frantzia, 1802ko uztailaren 24a - Dieppe, Itsas Sena, Frantzia, 1870eko abenduaren 5a) frantsesezko idazle famatu eta emankorra izan zen.
Alexandre Dumas | |||
---|---|---|---|
1840 - 1840 ← Honoré de Balzac - François Arago → | |||
Bizitza | |||
Jaiotza | Villers-Cotterêts, 1802ko uztailaren 24a | ||
Herrialdea | Frantzia | ||
Bizilekua | former 2nd arrondissement of Paris (en) | ||
Lehen hizkuntza | frantsesa | ||
Heriotza | Puys (en) eta Dieppe, 1870eko abenduaren 5a (68 urte) | ||
Hobiratze lekua | Parisko Panteoia Communal Cemetery of Villers-Cotterêts (en) | ||
Heriotza modua | berezko heriotza: istripu zerebrobaskularra | ||
Familia | |||
Aita | Thomas-Alexandre Dumas | ||
Ama | Marie-Louise-Élisabeth Labouret Dumas | ||
Ezkontidea(k) | Ida Ferrier (en) (1840ko otsailaren 5a - 1859) | ||
Bikotekidea(k) | ikusi
| ||
Seme-alabak | |||
Hezkuntza | |||
Hizkuntzak | frantsesa | ||
Jarduerak | |||
Jarduerak | eleberrigilea, antzerkigilea eta idazlea | ||
Lan nabarmenak | ikusi
| ||
Jasotako sariak | |||
Influentziak | Simon Ganneau | ||
Kidetza | Elisabet Katolikoaren Ordena | ||
Mugimendua | French Romanticism (en) | ||
| |||
Eleberri historikoak landu zituen batez ere, eta mundu osoan da ezaguna Hiru mosketariak (1844) eta Monte Cristoko kondea (1845) lanen egilea delako. Antzezlan ugari ere idatzi zituen. Azken eleberria Le Chevalier de Sainte-Hermine izan zuen (1869).
Marie-Louise Labouret (1769–1838) eta Thomas Alexandre Davy de La Pailleterie (1762–1806) jeneralaren semea zen, eta Henry Bauër eta bere izen bereko Alexandre Dumasen (1824–1895) aita. Azken honek, besteak beste, La Dame aux camélias idatzi zuen.
Alexandre Dumasen lana unibertsala da. Index Translationumen arabera, hamahirugarren postuan dago atzerriko hizkuntza batera gehien itzuli diren egileen artean[1].
Egiletza auzitan
aldatuDumasen lan batzuen egiletza auzitan dago. Bere garaiko hainbat kritikarik beste idazleengana jo zuela salatu zuten bere obrak idazteko. Horien arteko laguntzaile ezagunena Auguste Maquet da. Hala ere, ikerketa garaikideek frogatu dute Dumasek lankidetza akordio bat egin zuela azken honekin: Dumas gai orokorra aukeratzeaz arduratzen zen eta Maqueten zirriborroak moldatzen edo hobetzen zituen, dinamikoagoak izan zitezen. Bere lanaren egiletza ukatzea gehiegizkoa litzateke, beraz, nahiz eta beharbada 1844-1850 urteetako maisulan guztiak ekoiztea ezinekoa izango zitzaion, alboko lankide eraginkor eta diskreturik gabe[2].
Dumasen lan literarioaren ezaugarriak
aldatuDumasen eleberrien ezaugarri bat fikziozko protagonista eta protagonista sasi-historikoen edota historikoen nahasketa da, d'Artagnan mosketariarena edo Richelieu ministro kardinalarena, kasu. Horrez gain, Dumasen abenturak gertaera historikoen testuinguruan kokatzen dira (1627 eta 1628 bitarteko Arroxelako setioa, adibidez, edota Napoleonen garaia). Nobela historikoaren ezaugarriak biltzen dituzte, beraz, bere lanetako askok, horien artean: Hiru mosketariak (1844), Hogei urte beranduago (1845), Bragelonneko bizkondea (1847-1850), Monte Cristoko kondea (1844-1846), Margot erregina (1845) eta Monsoreau dama (1846).
Horrez gain, irakurlearen arreta erakartzearren nobela poliziakoa eta misteriozko elementuak sartu ohi zituen Dumasek[3]. Bide horretatik, abenturazko eleberrigile gisa katalogatu izan da Dumas, eta bere lanak irakurle gazteen artean arrakasta handia izan dute.
Dumasen narratiban oso nabaria da eszenatokien eragina; nobeletako pasarte batzuk antzezteko idatzi zirela ematen du. Bere lehen obrak, izan ere, antzerkiaren bueltan dabiltzan vaudevilleak dira, hala nola: Henri III eta bere gortea (1829), Nesleko dorrea (1832) edota Kean (1836).
Bere lanetako pasarte eta pertsonaia esanguratsu asko bere aitaren bizitzan eta karrera militarrean inspiratu ziren.[4]
Alexandre Dumas eta arrazakeria
aldatuAlexandre Dumasek Charles Darwinen eboluzioaren teoria defendatzen zuen, eta horren harira hainbat eraso arrazisten jomuga izan zen. Kritikari batek halaxe esan zion Dumasi:
«Bide batez, Maisu maitea, aski ongi ezagutzen dituzu beltzak, ezta? Zalantzarik izpirik gabe gainera. Nire aita mulatoa zen, nire aitona beltza zen eta nire birraitona tximinoa zen. Ikusten duzu, Jauna: zurea bukatzen den lekuan hasten da nire familia[5].»
Gerora, 1850eko hamarkadan, idazlearen argazki bateko ile nahasiak zirela medio[6], karikaturista batzuk beltz itxurako ile-kizkurrez irudikatu zuten Dumas[7].
Gorpuzkiak Parisko panteoian
aldatuDumasen gorpuzkiak Parisko Panteoira eraman zituzten 2002ko azaroaren 30ean, bere jaiotzaren berrehungarren urteurrena zela-eta[8].
Jacques Chirac Errepublikako presidenteak eta Alain Decaux idazleak hitz egin zuten ekitaldian[9].
Pantaila txiki eta handian
aldatu- Monte Cristoko kondea (1998): Josée Dayanen gidaritzapean, 100 minutuko 4 episodioko telebistarako serie laburra da. Frantziako TF1 eta Italiako Canal 5 kateen elkarlanari esker burutu zen. Edmond Dantèsen papera Gérard Depardieuk egin zuen. Erregearen prokuradore lanetan Pierre Arditi aritu zen, eta Morcerfko kondearen papera Jean Rochefortek egin zuen.
- D'Artaor eta hiru mosketxakurrak (1981): japoniar-espainiar marrazki bizidun telesail bat da. BRB Internacional espainiar ekoiztetxeak eta Nippon Animation japoniar estudioek ekoiztu zuten. Hiru mosketariak eleberriko pertsonaiak animalien bitartez irudikaturik daude, nagusiki txakurrak, hortik telesailaren izenburua. 1982ko urriaren 9an Espainian TVE1 katean aireratzen hasi zen. Hego Euskal Herrian nahiz Espainian haurren artean marrazki bizidun telesaila gutxik lortu duten sekulako arrakasta eta hedapena lortu zuen.
- Burdinezko Mozorrodun Gizona (1998): Randall Wallacek zuzendutako pelikula, Leonardo DiCaprio protagonista nagusi duena. Jeremy Irons, John Malkovich, Gérard Depardieu eta Gabriel Byrnek, hurrenez hurren, Aramis, Athos, Porthos eta D'Artagnanen papera jokatzen dute. Dumasen Bragelonneko bizkondea eleberrian oinarrituta dago. Idazlearen arabera, "burdinezko mozorrodun gizona" ziurrenik Luis XIV.a Frantziakoaren anai bikia litzateke, haren tronurako oinordekotzan oztopoa litzaketenez, denen bistatik hil gabe erditik kendu zutena.
Bibliografia
aldatuAntzerkia
aldatu- La chasse et l’amour, 1825
- La noce et l’enterrement, 1826
- Henri III et sa cour, 1829
- Christine, ou Stockholm, Fontainebleau et Rome, 1830
- Napoléon Bonaparte, ou trente ans de l’histoire de France, 1831
- Antony, 1831
- Charles VII chez ses grands vassaux, 1831
- Teresa, 1831
- La Tour de Nesle, 1832
- Souvenirs d’Anthony, 1835
- Chroniques de France Isabel de Bavière, 1835
- Kean, 1836
- Caligula, 1837
- Mademoiselle de Belle-Isle, 1837
- Des Demoiselles de Saint-Cyr, 1843
Beste batzuk
aldatu- Acté, 1837
- La salle d’armes, 1838
- Le capitaine Paul, 1838
- Le capitaine Pamphile, 1839
- Crimes célèbres, 1839-1841
- Napoléon, 1840
- Othon L’archer, 1840
- Les Stuarts, 1840
- Maître Adam Le calabrais, 1840
- Les aventures de John Davys, 1840
- Le maître d’armes, 1840-1841
- Praxède, 1841
- Nouvelles Impressions de Voyage (Midi de la France), 1841
- Excursions sur les bords du Rhin, 1841
- Souvenirs de voyage - Une année à Florence , 1841
- Jeanne la pucelle 1429-1431, 1842
- Le speronare, 1842
- Le capitaine arena, 1842
- Le Chevalier d'Harmental, 1842.
- Le Corricolo, 1843
- Filles, lorettes et courtisanes, 1843
- Georges , 1843
- Sylvandire, 1844
- Fernande, 1844
- Hiru mosketariak (Les trois mousquetaires), 1844
- Le château d’Eppstein, 1844
- Cécile, 1844
- Gabriel Lambert, 1844
- Louis XIV et son siècle, 1844
- Vingt Ans après, 1845
- Monte Cristoko kondea (Le Comte de Monte-Cristo), 1845 – 1846
- Une fille du régent, 1845
- La Reine Margot, 1845 (zinemaratuta)
- Les Médicis, 1845
- Les frères corses, 1845
- Le chevalier de Maison-Rouge, 1845-1846
- La Dame de Monsoreau, 1846
- Le bâtard de Mauléon, 1846
- Joseph Balsamo, 1846
- Les deux Diane, 1846
- Impressions de voyage, De Paris à Cadix, 1847
- Les Quarante-cinq, 1847
- Le Vicomte de Bragelonne, 1848 (edo L'homme au masque de fer)
- Les mille et un fantômes, 1849
- Le Collier de la reine, 1849
- La femme au collier de velours, 1850
- La Tulipe noire, 1850
- Le trou de l’enfer, 1850
- La colombe, 1850
- Le Drame de Quatre Vingt Treize, 1851
- Impression de voyage (en Suisse), 1851
- Ange Pitou, 1851
- Olympe de Clèves, 1851
- La comtesse de Charny, 1853
- Le pasteur d’Ashbourne, 1853
- Isaac Laquedem, 1853
- Les drames de la mer, 1853
- Ingénue, 1853
- La jeunesse de Pierrot, 1854
- El salteador, 1855
- Une vie d’artiste, 1854
- Catherine Blum, 1854
- Saphir, 1854
- Vie et Aventures de la princesse de Monaco, 1854
- Les Mohicans de Paris, 1854-1855
- Souvenirs de 1830 à 1842, 1854
- La jeunesse de louis XIV (théâtre), 1854
- La dernière année de Marie Dorval, 1855
- Marie Giovanni, journal d’une parisienne, 1855
- Le page du duc de Savoir, 1855
- Les grands hommes en robe de chambre, César, Henri IV, Richelieu, 1855 –1856
- Madame du Deffand, 1856
- Les compagnons de Jéhu, 1856
- L’homme aux contes, 1857
- Charles le Téméraire, 1857
- Le meneur de loups, 1857
- La dame de volupté, 1857
- Les louves de Machecoul, 1858
- De Paris à Astrakan, 1859
- Jane, 1859
- Histoire d’un cabanon et d’un chalet, 1859
- La maison de glace, 1860
- La route de Varennes, 1860
- Mémoires de Garibaldi, 1860
- Une aventure d’amour, 1860
- Le père Gigogne, contes pour les enfants, 1860
- La marquise d’Escoman, 1860
- Une nuit à Florence sous Alexandre de Médicis, 1861
- Les morts vont vite, 1861
- Bric à Brac, 1861
- La princesse Flora, 1863
- La San-Felice, 1863
- La boule de neige, 1863
- Les Blancs et les Bleus1867
- Les hommes de fer, 1867
- La terreur prussienne, souvenirs dramatiques, 1868
Hilondokoak
aldatuIkus, gainera
aldatuKanpo estekak
aldatuWikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Alexandre Dumas |
- ↑ (Ingelesez) Top 50 Authors of All Time. .
- ↑ (Frantsesez) Bertière, Simone. (2009). Dumas et les Mousquetaires. Le Livre de poche - Editions de Fallois, 129-144 or. ISBN 978-2253156895..
- ↑ Etxaniz, Xabier. (1996). Euskal haur eta gazte literaturaren historia. UPV-EHU, 116 or. ISBN 978-84-8428-283-6..
- ↑ (Ingelesez) Reiss, Tom. (2012). The Black Count: Glory, Revolution, Betrayal, and the Real Count of Monte Cristo. Londres: Crown, 432 or. ISBN 978-0307382474..
- ↑ (Frantsesez) Zimmermann, Daniel. (2002). Alexandre Dumas le Grand. Phebus ISBN 978-2859407766..
- ↑ (Frantsesez) Portraits d'Alexandre Dumas. .
- ↑ (Frantsesez) Caricatures of Alexandre Dumas (père). .
- ↑ (Frantsesez) La panthéonisation en textes et en images. .
- ↑ (Frantsesez) Alexandre Dumas inhumé au Panthéon. .