Zohazti

Zohazti
	Euskal Herria
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Beherea
Udalerria	Aiziritze-Gamue-Zohazti
Administrazioa
Posta kodea
Herritarra	zohaztiar
Geografia
Koordenatuak	43°21′15″N 1°00′46″W / 43.3542°N 1.0128°W
Demografia

Zohazti Aiziritze-Gamue-Zohazti udalerriko herriska bat da, Nafarroa Behereko Amikuze eskualdean. 1842 arte aparteko udalerria osatu zuen.

Herritarrei "zohaztiar" deitzen zaie. Izena etimologikoki "zuhaitz" hitzetik datorrela pentsatu ohi da (zuhaizti), baita "Arboti" toponimoarekin bikotea osatzen duela ere; ikus Arboti. Donibane Garazi herrialdeburura 34 km daude.

Geografia aldatu

Kokapena aldatu

Amiküze eskualdea historikoki zatituta zegoen hiru eremuetatik Biduze-haraindi izenekoan kokatuta dago; izenak adierazten duen gisan Biduze ibaiaren ekialdean dagoen zonaldeari deitzen zitzaion horrela. Hauexek dira beste herri amikuztar mugakideak: iparraldean Gamue udalerrikidea eta Arboti; ekialdean Zohota; hegoaldea Arberatze eta Aiziritze udalburua; mendebaldean, Biduzez bete aldera, Amendüzeko lurrak.

Orografia aldatu

Altuera apaleko lurrak dira: herritik hegoaldera 104 mko muino bat dago eta herria bera 70 bat mra dago; punturik baxuena Biduzeren ertzean kokatzen da, 35 mra.

Demografia aldatu

Errepideak aldatu

D 29 departamendu mailako errepideak herriari dagozkion lurrak, ibaiaren ondokoak, zeharkatzen ditu, hego-ipar zentzuan Donapaleu eta Aiziritzetik Bastidaxarrera eta hortik Bearnoko hainbeste lekutara heltzeko. Herritik eta goialdeko baserri-auzoetatik errepide lokal batzuk besterik ez daude, Gamue edo Zohotara joateko; baita Donapaleutik Salbaterrara doan D 933 errepidearekin lotura egiteko ere, Zohotatik datorren Donejakue Bidearen adarrarekin bat egiten duen tokian hain zuzen. Desagertutako Donapaleu-Salbaterra trenbidea ere bertatik pasatzen zen.

Historia aldatu

Lehen izen ezagunak: "Suast" (Iruñeko 1113ko idazki batean), Sancta Maria de Suhast (1160an); izena Zohaztiko "Sala" delakotik ei dator, sala hitzak okzitanieraz noble baten etxe edo jauregia esan nahi du. Elizaren ekialdean oraindik ere Salle izeneko exte bat dago.

Xohobigarat familiaren hilobian dagoen oroitarri batek II. Mundu Gerran suertatu ziren deportazioen lekukotasuna ematen du.

Eraikin historikoak aldatu

Herriko eliza, XVIII. mendeko aldarea dena, 2003an berreraiki zuten.
Hilerrian hainbat hilarri diskoidal gorde dira; gehienak bere garaian garrantzitsuak izan zirenenak, adibidez Arnaud Larramendi erret-notarioarena (1686koa); badago 1602ko bat ere.
Muino batean gaztelu txiki baten aztarnak daude.

Udalerri-aldaketak aldatu

1842 arte herri honek udalerri propioa izan zuen; urte horretan auzo-herri batekin fusionatu eta Gamue-Zohazti izenekoa osatu zuen, udalburua Gamueizan zelarik. 1972an Aiziritzekoarekin batu zuten; 1984 arte udalerri berriak "Aiziritze" izena baino ez zuen izan baina harrezkero, berriro hiru herrien ikusgarritasuna agerian uztearren, "Aiziritze-Gamue-Zohazti" du izena. Erlijio aldetik ere herriska hau ez da inoiz oso independiente izan eta Frantziako Iraultza baino lehen jadanik Gamuekoaren menpean ageri da.

Egungo udalerriko armarrian^[1] herriari dagokiona beheko aldekoa da.

Kultura eta euskara aldatu

Ahozko tradizioak herriko Otzibarre haitzuloan "txahalgorri" bat bizi zela kontatzen digu.
1833an egindako inkesta batean eskolarik gabeko herri gisa ageri da, nahiz eta orduan udaletxea eta 150 biztanle izan.

Ekonomia aldatu

Garai batean nekazaritza eta abeltzaintza tradizionalera ia erabat dedikatuta, azken hamarkadetan dibertsifikazio bat bizi izan du, gehienbat eskualdean (Lur Berri kooperatiba eta beste) sortu diren enpresen bidez.